محمدباقر کجباف[۱] طیبه ایمانی[۲] .[۱] استاد روانشناسی دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران [۲]. دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران. چکیده هدف اصلی این مقاله، بررسی شخصیت امام علی (علیه السلام) به‌عنوان انسان کامل و خودشکوفا بود. نظریه «سلسله‌مراتب نیازهای» مزلو یکی از شناخته‌شده‌ترین و تأثیرگذارترین نظریات روانشناسی از زمان پیدایش آن بوده است. دیدگاه […]
ساخت مقیاس خداآگاهی و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی آن
مسعود نورعلیزاده میانجی[۱] دکتر ابوالقاسم بشیری[۲] [۱]. دانش‌پژوه دکترای روانشناسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. قم. ایران. [۲]. استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. قم.ایران. چکیده هدف از پژوهش حاضر تهیه و ساخت مقیاس «خداآگاهی» با توجه به آموزههای برآمده از منابع معتبر اسلامی و تعیین ویژگی‌های روان‌سنجی (اعتبار و روایی) آن بود؛ […]
نقدی بر هرمنوتیک به‌عنوان روشی برای فهم متون دینی و روانشناسی
سعید موسوی‌پو استادیار دکترای تخصصی روانشناسی سعید فخاری استادیار دکترای تخصصی الهیات چکیده هرمنوتیک را هنر تفسیر متن دانسته‌اند و روش هرمنوتیکی می‌تواند روشی برای فهم و تفسیر هر متنی از جمله متون دینی و علمی باشد. در نوشته حاضر به روش‌های هرمنوتیکی به لحاظ سیر تاریخی و کاربردی (هرمنوتیک متنی و فلسفی) پرداخته شده […]
ساختار شخصیت بر اساس منابع اسلامی در چارچوب رویکرد صفات (گزارش مطالعه کیفی)
محمدصادق شجاعی؛ استادیار جامعه المصطفی العالمیه چکیده این پژوهش با هدف گردآوری صفات و کشف ساختار شخصیت از منابع اسلامی، انجام شده است. برای تحقق این هدف، از بررسی منابع اسلامی (قرآن کریم، روایات و کتاب‌های اخلاق اسلامی) حدود ۲۵۰۰۰ واژه گردآوری و پس از حذف موارد تکراری، مبهم و ناظر به جنبه‌های زیستی، تکالیف […]
تبیین و تشریح حقیقت انسان به‌عنوان یکی از پیش‌فرض‌های اصلی روانشناسی با تأکید بر مفهوم «حی متأله» بر‌اساس نظریه «تفسیرانسان به انسان» آیت الله جوادی آملی
محمد علیان[۱] فرزانه نوری[۲] [۱]. دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان (نویسنده مسئول). اصفهان. ایران. [۲]. دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران. چکیده هدف از پژوهش و نوشتار حاضر تبیین و تشریح حقیقت انسان به‌عنوان موضوع اصلی روانشناسی با تأکید بر مفهوم «حی متأله» […]
جایگاه «فراروان‌شناسی» در روانشناسی اسلامی
محمد کاویانی[۱] [۱]. عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ چکیده سؤال اصلی پژوهش این است که «فراروان‌شناسی» در روانشناسی اسلامی چه جایگاهی دارد؟ آیا می‌توان در روانشناسی اسلامی، از «فراروان‌شناسی» بی‌نیاز بود؟ روش این پژوهش عبارت است از: تحلیل محتوای متون دینی و روان‌شناختی به‌صورت نظری و مفهومی. دستاوردهای پژوهش نیز عبارت است از: […]
اولویت‌یابی پژوهشی در روانشناسی اسلامی
حمید مهدی‌زاده،[۱] علیرضا فاضلی مهرآبادی،[۲] سیدمحمد غروی،[۳] مسعود آذربایجانی[۴] [۱]. کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، جامعه المصطفی العالمیه. [۲] . کارشناس ارشد روانشناسی خانواده درمانی، دانشگاه شهید بهشتی. [۳] . دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. [۴] . دانشیارپژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چکیده هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و تعیین اولویت‌های پژوهشی در روانشناسی اسلامی است تا […]
مدل‌سازی سیستمی دینی مهم‌ترین مؤلفه اسلامی‌سازی علوم انسانی
محمدحسین گلکار[۱] [۱]. محصل درس خارج حوزه و مدرس سطح یک و دو حوزه و محقق و مدرس مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام. مشهد. ایران. چکیده برای رسیدن به علوم انسانی اسلامی بعد از اثبات برتری نظر دین بر عقلانیتِ صرف بشری به‌عنوان منبع برتر دریافت علم، باید هویت انسان را طبق […]
اولویت‌بندی الزامات مدیریت تحول علوم انسانی مبتنی بر مدیریت راهبردی اسلامی و ایرانی
دکتر غلامرضا گودرزی دانشیار دانشگاه امام صادق(ع) چکیده «علوم انسانی اسلامی» ترکیبی است که برای تولید دانش علوم انسانی از منابع دینی و گزارههای ارزشی به‌کار می‌رود؛ این واژه موافقین و مخالفینی دارد. عده‌ای با تکیه بر اینکه شناخت انسان به‌عنوان محورِ این علوم از وحی و قرآن نه میّسر که لازم است، […]
الگویی از اسلامی‌سازی علوم دیدگاه‌شناسی قرآن کریم در دانش آینده‌پژوهی
عبد الصمد عالی نژاد[۱] [۱]. طلبۀ سطح چهار حوزۀ علمیۀ قم. قم. ایران. ایمیل. چکیده علم اسلامی، تحول و اسلامی‌سازی علوم انسانی، با تعریف‌ها و رویکردهای گوناگونی روبه‌رو است. موافقان بر مرجعیت علمی قرآن کریم و نظریه‌پردازی قرآنی به‌منزلۀ بُن‌مایۀ جامع، هم‌داستان‌اند. دیدگاه‌شناسی قرآن کریم با تفسیر ترتیبی (نگاه جزئی و گزیده‌ای) به‌دست نمی‌آید […]
گزارشی از یک روش آزمایش‌شده در تحول علوم
مهدی کاکایی[۱] [۱]. محقق. کرمانشاه. ایران. چکیده تحول در علوم به معنای اسلامی‌کردن آنها نیازمند دو مطلب است: اول، تعریف علم اسلامی؛ دوم، نقشه راهی که واقع‌بینانه، عملی و سازگار با ذات علوم، یعنی «علمی» باشد. مقاله حاضر برای تحقق مطلب دوم، با تجربه‌ای برگرفته از مطالعه مبانی ریاضی و منطق جدید و با مهم‌دانستن […]
مدیریت تحولات علوم‌انسانی در آرا و اندیشه‌های امام خامنه‌ای (حفظه‌الله)
سیدامیر سخاوتیان[۱] محمّدباقر عباسی[۲] [۱]. طلبۀ سطح چهار (دکترای) حوزۀ علمیۀ قم و دانشجوی دکترای فلسفۀ فیزیک دانشگاه باقرالعلوم(علیهالسلام). نویسنده مسئول. قم. ایران. [۲]. پژوهشگر دانشگاه امام حسین (علیه السلام). تهران. ایران. چکیده باوجود اهمیت علوم انسانی و نقش بسزای آن در احیای فرهنگ دینی‌ـ‌ملّی و توسعۀ علوم و فناوری، این علوم در دانشگاه‌های ایران […]
تغییر و ساخت، و تفکیک آن از شناخت به عنوان راهبرد تحقق علوم انسانی اسلامی
محمود حکمت‌نیا دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چکیده بشر امروز فقط درصدد کشف و فهم مجهولات نیست؛ وی می‌خواهد علاوه بر کشف به منطقِ تصرف، تغییر و طراحی دوباره دست یابد. به عبارت دیگر انسان هنگامی که سراغ کشف مجهول می‌رود هر مجهولی را نمی‌خواهد کشف کند بلکه مجهولی را کشف می‌کند که به […]
طراحی ارکان و شـاخص‌هـای کمّی برای علوم انسـانی اسلامی مبتنی بر تقریر غایت‌گرایانه استاد مطهری از علم دینی و بررسی تأثیر آن در تحول علوم انسانی
علی‌اصغر خندان استادیار دانشگاه امام صادق علیهالسلام چکیده این پژوهش در این چارچوب نظری مطرح می‌شود که طبق تعالیم اسلامی و تصریح دانشمندانی مانند استاد مطهری، علم دینی عبارت است از: یک: علمی مبتنی بر مبانی اسلامی و توحیدی (دیدگاه مبناگرایانه)؛ دو: علم نافع (دیدگاه غایت‌گرایانه). ملاک نافع‌بودن علم نیز نیازهای فرد و جامعه […]
علوم انسانی: چیستی، ساحت‌ها و فرایندهای تحول در آن عبدالحسین خسروپناه
عبدالحسین خسروپناه[۱] [۱] استاد حوزه علمیه قم و استاد تمام فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چکیده توجه به مسئله ضرورت تحول در علوم، به‌ویژه علوم انسانی از مهم‌ترین و ارزشمندترین دستاوردهایی است که انقلاب اسلامی ایران برای جهان اسلام به ارمغان آورد. در جمهوری اسلامی به نسبت دیگر کشورهای مسلمان فضایی ایجاد گشته است […]
کاربست «گفتمان‌کاوی تاریخی» در مطالعات تاریخ اندیشه: گفتمان «محمّد(ص)» پس از واقعه عاشورا به‌مثابه یک نمونه
محمد نصراوی[۱] سید محمد هادی گرامی[۲] [۱]. کارشناسی ارشد رشته زبان‌شناسی همگامی دانشگاه علامه طباطبایی. تهران. ایران. [۲].عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) چکیده بهره‌گیری از زبان‌شناسی راهی نوین در شاخه‌های گوناگون علوم اسلامی است و استفاده از زبان‌شناسی کاربردی و گفتمان‌شناسی می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل مطرح در حوزه مطالعات تاریخی اسلام باشد. […]
ملاحظات روش‌شناختی در دانش اجتماعی مسلمین (با تأکید بر رویکردهای علم‌شناسی ابن خلدون)
شهلا باقری عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی. شهر تهران . ایران چکیده موضوع روش در حوزههای مختلف علمی برای نظام‌های اجتماعی و آموزشی موضوعی مهم است. این اهمیت از‌آن‌رو است که تولید و باز‌تولید دانش مرهون روش‌شناسی دانش است و روش‌شناسی دانش نیز مرهون موضوع دانش است و ریشه در تلقیات و ادراکات […]
پارادایم شبکه‌ای در رویکردی تطبیقی با پارادایم‌های رایج علوم انسانی
ایمان کاظمی مقدم چکیده در نگاه مهندسان تمدن و پیشرفت توحیدی، علوم انسانی اسلامی مبنای تئوریک تمدن‌سازی است؛ از این منظر دغدغه اساسی آنها، اسلامی و دینی‌بودن این علوم است. دینی‌بودن علوم انسانی، تابعی از عوامل مختلف است که یکی از آنها، دینی‌بودن مبانی فکری علوم انسانی است. مبانی فکری یا پارادایم، به‌مثابه چهارچوب و […]
هندسه علوم از نگاه علم‌شناسی «با تأکید بر علوم انسانی اسلامی»
محمدهادی یعقوب نژاد استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی چکیده علوم یعنی گزارههای دانشی و معرفتیِ به‌هم‌پیوسته که دارای روابطِ مفهومی‌اند و نظامی علمی- معرفتی را شکل می‌دهند و دادوستدهای فراوانی با یکدیگر دارند. نه‌تنها در داخل حوزههای علوم اجتماعی، طبیعی و انسانی و مانند آن، بلکه میان آموزههای هر یک از این حوزه‌هاتعامل است. […]
معنا، مبنا و پیشینه طبقه‌بندی علوم در تمدن اسلامی و ایده‌ای برای دست‌یابی به طبقه‌بندی جدید علوم سیاسی
رضا غلامی دانش‌آموخته حوزه علمیه و دانشجوی مقطع دکتری رشته علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی چکیده این مقاله به‌منظور پاسخ به یک سؤال اصلی و سه سؤال فرعی شکل گرفته است. سؤال اصلی عبارت است از اینکه چگونه می‌توان بر اساس دارایی‌های تمدنی در طبقه‌بندی علوم، مبتنی بر علوم انسانیِ اسلامی به […]
از حکمت عملی تا ادراکات اعتباری علامه طباطبایی ره و بنیادگذاری فلسفی علوم انسانی ـ اسلامی
مالک شجاعی جشوقانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی چکیده در این مقاله درصدد هستیم تا ضمن نگاهی به خاستگاه بحث از علوم انسانی اسلامی و بومی در غرب و جهان اسلام، بر کارنامه تلاش‌های صورت‌گرفته در ایران معاصر (با تأکید بر سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی) مروری داشته باشیم. […]
بررسی تفاوت‌‌های روش‌شناختی علم دینی و علم رایج
دکتر سید محمدرضا تقوی استاد روانشناسی بالینی و عضو پژوهشکده تحول و ارتقای علوم انسانی اجتماعی دانشگاه شیراز. چکیده روش‌شناسی یکی از ارکان مهم دستگاه‌واره فکریِ علم دینی است. گرچه به لحاظ رتبی، شناسایی روش مطلوب مطالعه علمی، تابعی از فلسفه عام در یک دستگاه‌واره علمی است اما به جهت دیگر، می‌توانند مقوم یکدیگر […]
تحلیل مبادی غیرمعرفتی فعل در قالب رویکرد مدل‌های مفهومی (بر مبنای آرای صدرالمتألهین)
مهران رضایی نویسنده مسئول؛ مدرس دانشگاه مازندران و دانشجوی دکتری حکمت متعالیه در دانشگاه اصفهان، حسین هوشنگی دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادقعلیه‌السلام؛ زهرا تبرایی کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی‌در دانشگاه مازندران، چکیده بحث از «مبادی غیرمعرفتی فعل انسان» در حوزه «فلسفه فعل»، از خلال آثار ملاصدرا، می‌تواند قدمی نو […]
رهیافتى براى نظریهپردازى بنیادى در علوم انسانى بر اساس فلسفه اسلامى
عطاءاللّه رفیعى آتانى / استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران چکیده پرسش اساسى که این مقاله به آن پاسخ مىدهد آن است که مبنا و راه و روش ارتباط فلسفه اسلامى و علوم انسانى چیست؟ در این مقاله تلاش مىشود تا با نمایاندن مناسبات فلسفه اسلامى و علوم انسانى، براى تداوم روشمند فلسفه اسلامى […]
سرزندگی شهر اسلامی در راستای مدریت پایدار شهری
امیررضا خاوریان گرمسیر دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد مهدی علیان دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد محمدرضا رضایی استادیار و عضو هیئت علمی گروه جغرافیا دانشگاه یزد رامین چراغی دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس چکیده شهر، تنها یک سکونت‌گاه نیست، بلکه […]
نقش ادبیات و حکمت اسلامی در تکامل صور معماری و شهرسازی ایران
سیده حمیده شعبانی، دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی شیراز سیدابراهیم حسینی، کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه تربیت مدرس تهران ندا بلانیان، دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز غزاله عباسیان، کارشناسی ارشد تکنولوژی معماری، دانشگاه هنرهای زیبا تهران چکیده بنیان‌‌های فکری و زیرساخت‌‌های فلسفی، همواره پایۀ شکل‌گیری هنر بوده است. معماری […]
نقش مساجد محله‌ای بر رفتار شهروندان
حامد بیتی، کارشناس ارشد معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز سیامند پناهی، کارشناس ارشد معماری ـ معماری اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خسروشهر چکیده از زمان صدر اسلام و جاری شدن الگوی ایده‌آل زندگی در جامعۀ اسلامی، مسجد همواره به‌عنوان کانون اصلی جامعۀ اسلامی شناخته شده است و علاوه […]
عملکرد انجمن علمی هنر اسلامی ایران مبتنی بر مدل توسعۀ درونزا
سید غلامرضا اسلامی، دکترای معماری و دانشیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران اعظم اصلانی سنجدری، کارشناسی ارشد پژوهش هنر و مدرس دانشکدۀ سما دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن فاطمه بلاش، کارشناسی ارشد پژوهش هنر و مدرس دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای قزوین چکیده بررسی، تبیین و رفع چالش در هر زمینۀ تاریخی و جغرافیایی نیازمند […]
رویکرد حکمی به تعریف چیستی هنر اسلامی
محمد جواد مهدوی‌نژاد، دانشیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس سیما رضائی آشتیانی، دانشجوی دکتری معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید رجایی چکیده تئوری‌های گوناگون، تعاریف متنوعی را به‌منظور تبیین هنر اسلامی ارائه کرده‌اند که اغلب جنبه‌های مادی و ظاهری موضوع را مورد توجه قرار داده‌اند. در این میان، مقالۀ حاضر «رویکرد […]
تجلی فرهنگ در فضاهای معماری ایرانی ـ اسلامی با تأکید بر سلسله‌مراتب فضایی مجموعۀ زندیۀ شیراز
سارا بهمنی کازرونی، کارشناسی ارشد معماری، دانشکدۀ هنر و معماری، کمال‌الملک نوشهر محمدرضا پورجعفر، استاد دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران چکیده در کشورهای دارای تمدن، از گذشته تاکنون، فرهنگ از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. در شهرهای معاصر برای استمرار فرهنگ در جامعه، مکان‌هایی با نام فرهنگ‌سرا ساخته شده است که […]