احمدرضا یزدانی مقدم

دانشیار گروه فلسفۀ سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. قم. ایران.

 a.yazdani@isca.ac.ir

چکیده

این مقاله، با استفاده از تحلیل متون مربوط، بر آن است که نسبت عدالت اجتماعی و دولت را از منظر فلسفۀ سیاسی علامه طباطبایی توضیح دهد. نگارنده در این مقاله نشان می‌دهد که دیدگاه علامه طباطبایی دربارۀ عدالت اجتماعی مستقل است و با دیدگاه‌های موجود در این‌باره تفاوت دارد. فلسفۀ سیاسی علامه طباطبایی دربارۀ عدالت اجتماعی، بر پایۀ جایگاهی که برای اجتماع و هویت مستقل آن و نسبت فرد و اجتماع قائل است، به فرد و حقوق فردی اهمیت می‌دهد و به نقش اجتماع در فراهم‌آمدن ثروت فردی هم توجه دارد؛ ازین‌رو، از افراط و تفریط در دولت‌گرایی یا بازار آزاد برحذر می‌دارد و بر هویت مستقل اجتماع و تقدم آن بر دولت و وظایف دولت در قبال عدالت اجتماعی تأکید دارد. نتایج این مقاله برای برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی قابل استفاده است.

کلیدواژه‌ها:

فلسفۀ سیاسی، علامه طباطبایی، عدالت اجتماعی، اجتماع، دولت.

کتابنامه

آچارد، دیوید. ۱۳۸۸٫ «ملی‌گرایی و نظریۀ سیاسی». نظریۀ سیاسی در گذار (بررسی انتقادی). حسن آب‌نیکی. تهران: انتشارات کویر. چاپ اول.

ابن‌سینا‌، حسین‌بن عبدالله. ۱۳۷۶. الالهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم. چاپ اول.

ـــــــــــــــــــــــــــ. [بی‌تا]. النجاه من الغرق فی بحر الضلالات. ویرایش محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران. چاپ اول.

ارسطو. ۱۳۶۴٫ سیاست. ترجمۀ حمید عنایت. تهران: شرکت کتاب‌های جیبی. چاپ چهارم.

ـــــــ‌. ۱۳۷۸٫ اخلاق نیکوماخوس. ترجمۀ محمدحسن لطفی. تهران: طرح نو. چاپ اول.

اسولیوان، نوئل. ۱۳۸۸٫ نظریۀ سیاسی در گذار (بررسی انتقادی). ترجمۀ حسن آب‌نیکی. تهران: انتشارات کویر. چاپ اول.

افلاطون. ۱۳۵۵٫ جمهور. ترجمۀ فؤاد روحانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. چاپ اول.

جیکوبز، لزلی ای. ۱۳۸۶٫ درآمدی بر فلسفۀ سیاسی نوین. ترجمۀ مرتضی جیریایی. تهران: نی. چاپ اول.

سیبلی، مالفرد. ۱۳۹۶٫ ایده‌ها و ایدئولوژی‌های سیاسی. ترجمۀ عبدالرحمن عالم. تهران: نی. چاپ اول.

صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. ۱۳۸۱٫ المبدأ و المعاد. تصحیح، تحقیق و مقدمه از محمد ذبیحی و جعفر شا‌نظری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. چاپ اول.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ.۱۳۸۶ الف. الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. تصحیح و تعلیق جلال‌الدین آشتیانی. ویرایش دوم. قم: بوستان کتاب. چاپ چهارم.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۸۶ ب. مفاتیح الغیب. تصحیح، تحقیق و مقدمه از نجف‌قلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. چاپ اول.

طباطبایی، سید محمدحسین. ۱۳۶۲الف. «رساله الاعتباریات». رسائل سبعه. قم: بنیاد علمی و فکری استاد علامه سید محمدحسین طباطبایی با همکاری نمایشگاه و نشر کتاب. چاپ اول.

ـــــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۶۲ب. «رساله الترکیب». رسائل سبعه. قم: بنیاد علمی و فکری استاد علامه سید محمدحسین طباطبایی با همکاری نمایشگاه و نشر کتاب. چاپ اول.

ـــــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۸۷٫ تعالیم اسلام. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب. چاپ اول.

ـــــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۸۸٫ بررسی‌های اسلامی. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب. چاپ دوم.

ـــــــــــــــــــــــــــــ‌. بی‌تا الف. اصول فلسفه و روش رئالیسم. مقدمه و پاورقی به قلم استاد شهید مرتضی مطهری. قم: انتشارات صدرا.

ـــــــــــــــــــــــــــــ‌. بی‌تا ب. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

طوسی، محمدبن محمد. ۱۳۷۲٫ اخلاق ناصری. تهران: علمیه اسلامیه.

فارابی، محمدبن محمد. ۱۹۶۴م. السیاسه المدنیه الملقب بمبادی الموجودات. تحقیق و تعلیق فوزی متری نجّار. بیروت: المطبعه الکاثولیکیه. چاپ اول.

ــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۹۸۳م. تحصیل السعاده. تحقیق جعفر آل یاسین. بیروت: دار الاندلس. چاپ دوم.

ــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۹۸۶م. الملّه. تحقیق محسن مهدی. بیروت: دارالمشرق. چاپ اول.

ــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۹۹۱م. مبادی آراء اهل المدینه الفاضله. تحقیق البیر نصری نادر. بیروت: دارالمشرق. چاپ ششم.

ــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۴۰۵ق. فصول منتزعه. تحقیق فوزی متری نجّار. تهران: المکتبه الزهراء.

کلوسکو، جورج. ۱۳۸۹٫ تاریخ فلسفۀ سیاسی. ترجمۀ خشایار دیهیمی. تهران: نی. چاپ اول.

کیملیکا، ویل. ۱۳۹۶. درآمدى بر فلسفۀ سیاسى معاصر، ترجمۀ میثم بادامچى و محمد مباشرى. تهران: نگاه معاصر. چاپ اول.

می سن، اندرو. ۱۳۸۸٫ «جامعه‌گرایی و میراث آن». نظریۀ سیاسی در گذار (بررسی انتقادی). حسن آب‌نیکی. تهران: انتشارات کویر. چاپ اول.

والزر، مایکل. ۱۳۸۹٫ حوزه‌های عدالت. ترجمۀ صالح نجفی. تهران: نشر ثالث. چاپ اول.

همپتن، جین. ۱۳۹۱٫ فلسفۀ سیاسی. ترجمۀ خشایار دیهیمی. تهران: طرح نو. چاپ اول.

هیوود، اندرو. ۱۳۸۳٫ مقدمۀ نظریه سیاسی. عبدالرحمن عالم. تهران: قومس. چاپ اول.

یزدانی مقدم، احمدرضا. ۱۳۸۷٫ «حرکت جوهری و ادراکات اعتباری». دانشگاه اسلامی. شمارۀ ۳۹٫

ـــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۸۸الف. «بررسی مقایسه‌ای حکومت و مصلحت در اندیشۀ امام خمینی و علامه طباطبایی». مطالعات انقلاب اسلامی. شمارۀ ۱۴٫

ـــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۸۸ب. «مردم‌سالاری دینی در پرتو نظریۀ ادراکات اعتبار». حکومت اسلامی. شمارۀ ۵۱٫

ـــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۸۹٫ «فرهنگ در اندیشۀ علامه طباطبایی، درآمدی نظری». مجموعه مقالات سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه. جلد ۲٫ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

ـــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۹۷٫ «نقش شیعه در پیدایش، گسترش و تحول گزاره‏هاى علوم سیاسى (اجتماع ازمنظر فیلسوفان شیعه)». نقش شیعه در گسترش علوم مدیریت و سیاست‏. به کوشش سید حمید جزائرى و جمعى از محققان‏. زیرنظر گروه علمى علوم انسانى کنگرۀ‏ بین‏المللى نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامى‏. قم: امام على‌بن ابى طالب (علیه السلام). چاپ اول.

Frazer, Elizabeth. 2006. The Problems of Communitarian Politics: Unity and Conflict. Oxford University Press, reprint: New York.

Heywood, Andrew. 2004. Political Theory, An Interoduction. third edition.