ارتقای کارایی نظام اداری با تمرکز بر اصول دینی افزایش‌دهندۀ بهره‌وری نیروی انسانی برمبنای تحلیل موضوعی و محتوایی آیات قرآن کریم
فاطمه زین‌الدینی
دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد اقتصاد اسلامی دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران.
f.zeynoddini69@gmail.com
مهدی طغیانی
استادیار گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران.
mtoghyani@gmail.com
محمد عترت‌دوست
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهید رجایی. تهران. ایران.
Dr.EtratDost@gmail.com
چکیده
نظام اداری مطلوب و کارا می‌تواند تسهیل‌کننده و تأمین‌کنندۀ اهداف برنامه‌های توسعه باشد؛ بنابراین، بررسی و کنکاش دربارۀ ضعف‌ها، مشکلات و چالش‌های نظام اداری و تلاش برای رفع آن‌ها باید موردتوجه سیاست‌گذاران و قانون‌گذاران قرار گیرد. یکی از عمده‌ترین مباحثی که در افزایش یا کاهش کارایی نظام اداری نقش دوسویه دارد کیفیت بهره‌وری نیروی انسانی یک جامعه است. در میان تمامی عوامل مؤثر در بهره‌وری نیروی کار، تأثیرگذاری ارزش‌ها و باورهای دینی، به‌‌مثابه یک عامل بنیادین، بیش از همه خودنمایی می‌کند. به‌طور طبیعی، نیروی کار مسلمان از باورها و اندیشه‌های اسلامی متأثر است و تبلور اعتقاد به این باورها را می‌توان در رفتارهای او مشاهده کرد. بر این اساس، لازم است برای تحلیل رفتارهای این عامل مهم تولید و کشف اصول تقویت‌کنندۀ بهره‌وری او در ارتقای نظام اداری کشور به استخراج مؤلفه‌های دینی اثرگذار بر نیروی کار مسلمان پرداخت و فهرستی از اهم موارد ارائه کرد. به همین منظور، در این پژوهش تلاش شده است، به‌صورت تلفیقی، از دو روش تحقیق میان‌رشته‌ای «تحلیل محتوا» و «تفسیر موضوعیـعلمی» برای استخراج ارزش‌های دینی اثرگذار در بهره‌وری نیروی کار استفاده شود. نتایج تحقیق بیانگر آن است که علاوه‌بر توجه دقیق آموزه‌های اسلام بر مؤلفه‌های بهره‌وری مطرح‌شده در علوم مدیریت و اقتصاد همچون سن، تحصیلات، کیفیت زندگی کاری، نظامات سازمانی و ملاحظات مدیریتی، مؤلفه‌های متعددی فراتر از دستاوردهای اندیشمندان بر نیروی کار اثرگذار بوده که لازم است در فرایند تحوّل و بومی‌سازی علوم به این آموزه‌های اسلامی بیش‌ازپیش توجه ویژه شود.
کلیدواژه‌ها:
قرآن کریم، نظام اداری، بهره‌وری، نیروی کار، روش تحلیل محتوا، روش تفسیر موضوعیـعلمی.
کتابنامه
قرآن کریم. ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.
ابطحی، سید حسین؛ کاظمی، بابک. ۱۳۸۰٫ بهره‌وری. تهران: مؤسسۀ مطالعات پژوهش‌های بازرگانی.
احمدزاده، سید مصطفی. ۱۳۸۹٫ «سورۀ عصر؛ منشور بهره‌وری قرآن کریم». پژوهش‌های قرآنی. سال شانزدهم. شمارۀ ۶۳-۶۲٫
الله‌وردی، مصطفی؛ فرح‌آبادی، محمد احسان؛ سجادی، حانیه‌السادات. ۱۳۸۸٫ «اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بهره‌وری منابع انسانی از دیدگاه مدیران میانی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان». فصلنامۀ بیمارستان. سال نهم. شمارۀ۳ و ۴٫
امامی‌میبدی، علی. ۱۳۷۹٫ اصول اندازه‌گیری کارایی و بهره‌وری (علمی‌ـ‌کاربردی). تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
امیرکبیری، علیرضا؛ خدایاری، ابراهیم؛ مرادی، محمد؛ نظری، فرزاد. ۱۳۸۵٫ «بررسی رابطه بین سبک رهبری تحول‌آفرین و تبادلی با تعهد سازمانی کارکنان». فرهنگ مدیریت. سال چهارم. شمارۀ ۱۴٫
بافکار، حسین. ۱۳۸۵٫ بهره‌وری در پرتو اسلام. قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
بهادری، محمدکریم؛ تیمورزاده، احسان؛ ماستری فراهانی، حسین. ۱۳۹۲٫ «مؤلفه‌های تأثیرگذار بر افزایش بهره‌وری نیروی انسانی در یک سازمان بهداشت و درمان نظامی». مجلۀ طب نظامی. دورۀ پانزدهم. شمارۀ ۱٫
جانی‌پور، محمد.۱۳۹۰٫ اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوای مکاتبات امیرالمؤمنین و معاویه. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
جعفری، یعقوب. ۱۳۷۶٫ تفسیر کوثر. قم: مؤسسۀ انتشارات هجرت.
حسنی، داوود. ۱۳۸۹٫ «به دنبال شایسته‌سالاری». بانک. سال دهم. شمارۀ۵۰ و ۵۱٫
خاکی، غلامرضا. ۱۳۷۶٫ آشنایی با مدیریت بهره‌وری. تهران: سایه‌نما.
دری‌نجف‌آبادی، قربانعلی. ۱۳۷۴٫ اسلام، انسان و بهره‌وری. تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری ضریح.
رابینز، استیفن. پی. ۱۳۷۴٫ مدیریت رفتار سازمانی. ترجمۀ علی پارسائیان و سید محمد اعرابی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
رنجبریان، رسول. ۱۳۸۳٫ «تأثیر نیروی انسانی در ارتقای بهره‌وری در سازمان‌ها». کار و جامعه. شمارۀ ۵۷٫
سازمان ملی بهره‌وری ایران. بی‌تا. مرکزاسناد. دستورالعمل‌ها و ابلاغیه‌ها. دستورالعمل محاسبه شاخص‌های بهره‌وری سازمان ملی بهره‌وری ایران. www.npo.gov.ir/Documentation-Center#44122
سلطانی، ایرج. ۱۳۸۴٫ بهره‌وری منابع انسانی. اصفهان: ارکان.
شفیعی، عین‌الله؛ مسعودی، عصمت. ۱۳۸۵٫ «آشنایی با مدیریت مشارکتی و نقش آن در بهبود بهره‌وری». مدیریت فردا. سال چهارم. شمارۀ ۱۵ و ۱۶٫
صدر، محمدباقر.۱۳۸۱٫ تفسیر موضوعی سنت‌های تاریخ در قرآن. جمال‌الدین موسوی اصفهانی (محقق). تهران: تفاهم.
طاهری، شهنام. ۱۳۷۸٫ بهره‌وری و تجزیه‌وتحلیل آن در سازمان‌ها. تهران: نشر هستان.
طباطبایی، محمدحسین. ۱۳۷۴٫ ترجمه تفسیر المیزان. محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی.
عباس‌نژاد، محسن. ۱۳۸۴٫ راهنمای پژوهش در قرآن و علوم روز (۱). مشهد: بنیاد پژوهش‌های قرآن حوزه و دانشگاه.
عبدالهی، بیژن؛ نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم. ۱۳۸۵٫ توانمندسازی کارکنان؛ کلید طلایی مدیریت منابع انسانی. تهران: ویرایش.
فیروزان، توفیق. ۱۳۶۰٫ روش تحلیل محتوا. تهران: انتشارات آگاه.
قاضیان، حسن. ۱۳۸۹٫ «مبانی بهره‌وری در اندیشه اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه رازی کرمانشاه.
قرائتی، محسن. ۱۳۸۸٫ تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
کاظمی، عباس . ۱۳۸۹٫ بهره‌وری و تجزیه‌وتحلیل آن در سازمان‌ها. تهران: سمت.
مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه. ۱۳۷۶٫ وجدان کاری و انضباط اجتماعی و اقتصادی‌ـ‌مالی. قم: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ نمایندگی ولی‌فقیه.
مشبکی اصفهانی، اصغر؛ جمالی، حسن. ۱۳۸۹٫ «بهبود نظام اداری به سمت خصوصی‌سازی و عدم تمرکز». تدبیر. شمارۀ ۲۱۶٫
مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۷۱٫ تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مؤمنی، مصطفی. ۱۳۸۸٫ سیصد نکته در مدیریت اسلامی. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
میرمحمدی، محمد؛ حسن‌پور، اکبر. ۱۳۹۰٫ «نظام اداری ایران؛ تحلیلی بر مشکلات و چالش‌ها». چشم‌انداز مدیریت دولتی. شمارۀ ۸٫
نیکچه‌فراهانی، حمید؛ نظری، غلامرضا. ۱۳۸۷٫ «نقش سرمایۀ اجتماعی در بهره‌وری نیروی کار». تدبیر. شمارۀ ۲۰۲٫
هادوی‌نیا، علی‌اصغر. ۱۳۸۶٫ «علم و دین در پرتو روش تفسیر موضوعیـعلمی قرآن کریم (کاربرد آن در اقتصاد)». اندیشۀ دینی. دانشگاه شیراز. دورۀ هفتم. شمارۀ ۲۵٫
Brooks, Kit; Muyia Nafukho, Fredrick. 2006. “Human resource development, social capital, emotional intelligence“. Journal of European Industrial Training. Volume 30. Issue 2.
Coleman, J. 1990. “Foundations of Social Theory“, Harvard University Press. Boston.MA
Roehrig, Charles, Klayman, Douglas, Robinson, Kristen . 2016. “Aging Into Disability Beyond 50: The Impact On Labor Force Participation And Earnings“. Emerald Group Publishing Limited. Volume7.
Datta, Pratim. 2012. “An applied organizational rewards distribution system“. Management Decision. Volume50. Issue3.
Srivastava, Shefali, Kanpur, Rooma. 2014. “A Study on Quality Of Work Life: Key Elements & It’s Implications“. Journal of Business and Management. Volume16. Issue3.
Markovits, Yannis, Ullrich, Johannes, Rolf, van Dick, J. Davis, Ann. 2008. “Regulatory foci and organizational commitment“. Journal of Vocational Behavior. Volume73. Issue3.
Meyer, John p, Beckere, Thomas, Van dick, Rolf. 2006. ” Social identities and commitments atwork: toward an integrative model.” Journal of Organizational Behavior. Volume27
Prokopenko, Joseph. 1992. Productivity management: A practical handbook. Geneva International Labour Organisation.
