رهنمودهای اخلاقی قرآن در باب اطلاع‌رسانی
نوروز شفیع‌تبار سماکوش
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه پیام نور. تهران. ایران.
حیدر مختاری
استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه پیام نور. تهران. ایران.
h.mokhtari@pnu.ac.ir
چکیده
هدف این مقالۀ تحلیلی-اکتشافی، استخراج رهنمودها و اصول مهم قرآن در باب اخلاق اطلاع‌رسانی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در سور و آیات مختلف قرآن تبیین شده‌اند. این اصول در بستر جامعۀ اطلاعاتی کنونی بسیار به‌کار می‌آیند. برای استخراج این اصول اخلاقی از رویکرد تفسیر قرآن، با مراجعه به تفسیر نسبتاً جامع و عمومی تحت عنوان تفسیر نور، نوشتۀ محسن قرائتی، و تحت مشورت گروهی تخصصی استفاده شده است. یافته‌ها نشان داد قرآن مستقیم یا غیرمستقیم حاوی اصول اخلاقی مفیدی ناظر بر جستجو، کاربرد، اشاعه و ارزیابی اطلاعات است و افراد در دادن، انتقال، دریافت، جستجو و کاربرد اطلاعات می‌توانند این اصول را به‌کار گیرند. بررسی عمیق و کاربرد دقیق این اصول مهم اخلاق اطلاع‌رسانی می‌تواند برای تمامی بخش‌های اطلاع‌محور و دست‌اندرکاران اطلاع‌رسانی عصر کنونی مفید باشد.
کلیدواژه‌ها:
قرآن، اصول اخلاقی، اخلاق اطلاع‌رسانی.
کتابنامه
قرآن کریم.
باب‌الحوائجی، فهیمه؛ حریری، نجلا؛ فرضعلی‌زاده، عبدالعلی. ۱۳۹۲٫ «بررسی شیوه‌های مرتبط با اطّلاع‌رسانی در قرآن». تحقیقات اطّلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، دورۀ ۱۹٫ شمارۀ ۳٫ صص ۳۴۲-۳۲۹٫
رشته احمدی، پروانه؛ جعفری زوج، جواد؛ اسلامی، زهرا؛ با نظارت محمد بیستونی ۱۳۸۷٫ روش اطلاع‌رسانی انبیاء از دیدگاه قرآن و حدیث. قم: بیان جوان.
رضایی اصفهانی، محمّدعلی. ۱۳۸۳٫ درآمدی بر تفسیر علمی قرآن کریم. تهران: انتشارات اسوه.
طبرسی، ابی علی‌الفضل بن الحسن. ۱۴۲۷ ق. مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن. بیروت: دارالمرتضی. چاپ اول.
قرائتی، محسن. ۱۳۸۷٫ تفسیر نور (دورۀ ده جلدی). تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن. چاپ دوم.
کلینی، محمد بن یعقوب. ۱۳۶۹٫ اصول کافی. ترجمۀ جواد مصطفوی. تهران: علمیه اسلامیه.
معرفت، محمدهادی. ۱۳۸۸٫ تاریخ قرآن. تهران: سمت. چاپ یازدهم.
Abdallah, S. 2007. “Information ethics from an Islamic perspective”. M. Quigley (Ed.). In: Encyclopaedia of Information Ethics and Security (pp. 355-361). Australia: Monash University.
.ـــــــــــــــ ۲۰۱۰٫ “Islamic ethics: an exposition for resolving Ict ethical dilemmas”. Journal of Information, Communication and Ethics in Society. 8(3). 301-289.
Floridi, L. 2002. “Information ethics: an environmental approach to the digital divide”. Philosophy in the Contemporoary World. 9(1). 39-45.
Froehlich, T. 2004. “A brief history of information ethics“. bid (biblioteconomia I documentació). ۱۳٫ Retieved from: http://bid.ub.edu/13froel2.htm.
Rahim, A. B. A. 2013. “Understanding Islamic ethics and its significance on the character building”. International Journal of Science and Humanity. 3(6). 508-513.
Wilson, T. D. 2000. “Human information behavior”. Informing Science. 3(2). 49-56.
