علی اصغر سعدآبادی

استادیار گروه سیاست‌گذاری علم و فنّاوری دانشگاه شهید بهشتی. تهران. ایران.

A_sadabadi@sbu.ac.ir

زهره رحیمی راد

دانش‌آموخته دکترای سیاست‌گذاری علم و فنّاوری دانشگاه مازندران. بابلسر. ایران.

Zrahimi.rad@gmail.com

چکیده

پیشرفت علم، فنّاوری و نوآوری به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی اقتدارآفرین حال و آیندۀ کشور، نیازمند توجه توأمان به پدافند غیرعامل است. در این راستا سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به‌عنوان سند بالادستی همۀ اسناد برنامه‌ای کشور در ۵۰ سال آیندۀ کشورمان، باید بتواند تصویری واضح از آیندۀ مطلوب ایران در این حوزه به‌عنوان یکی از بخش‌های اقتدارآفرین خود ارائه دهد. مطالعۀ پیش رو درپی آن است که با روش اسنادی موضوعات مرتبط با علم، فنّاوری و نوآوری مطرح در این سند را با برش پدافند غیرعاملی ارزیابی کند تا بتواند راهگشای مسیر سیاست‌گذاران این حوزه قرار گیرد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد گرچه ده تدبیر به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به حوزۀ علم و فنّاوری توجه کرده‌اند، این تدابیر بیشتر به هدف شبیه‌اند تا یک اقدام عملیاتی؛ به‌طوری‌که عموماً هیچ سازوکاری هم برای دستیابی به آن‌ها معرفی نشده است. همچنین، باوجود تهدیدها و غافلگیری‌های فنّاورانه که تمدن اسلامی ایرانی را در آینده کاملاً به خطر می‌اندازد، هیچ اقدام پیش‌دستانه و آینده‌پژوهانه‌ای برای حرکت در این فضا اندیشیده نشده است. در انتها با توجه به تجزیه و تحلیل صورت‌گرفته، دو تدبیر اصلاحی و پنج تدبیر پیشنهادی برای رفع خلأهای مذکور پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها:

الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، علم، فنّاوری، نوآوری، پدافند غیرعامل.

کتابنامه

اصنافی، امیررضا؛ ارشدی، هما؛ پیری، زهرا؛ صفازاده، سارا؛ میرزایی، مریم. ۱۳۹۲٫ «بررسی وضعیت وب سایت‌های کتابخانه‌های دانشکده‌ای و پژوهشکده‌ای در دانشگاه شهید بهشتی». دانش شناسی. دورۀ ۶٫ شمارۀ ۲۱٫ صص ۳۴-۲۳٫

الوانی، سیدمهدی. ۱۳۹۷٫ «دانش مرز‌شکنانه در چه بستری رشد می‌کند؟». مطالعات مدیریت دولتی ایران. دورۀ ۱٫ شمارۀ ۱٫ صص ۱۴-۱٫

جلالی فراهانی، غ. ۱۳۹۰٫ نگاهی به تهدیدات نوین و نقش بسیج در حوزۀ پدافند غیرعامل. تهران. بوستان حمید.

جلالی فراهانی، غلامرضا؛ خادم قائمی، حمید؛ منصور دهقان، مرتضی. ۱۳۹۸٫ «ارائه راهبردهای دفاع غیرعامل کشور در حوزه عمومی با تأکید بر تهدیدات تخصصی و اولویت‌بندی راهبردها به‌وسیله شباهت به جواب ایده‌آل». مطالعات دفاعی استراتژیک. دورۀ ۱۷٫ شمارۀ ۷۶٫ صص ۴۸-۲۷٫

خاتمی فیروزآبادی، س م؛ طباطبائیان، س ح؛ دشتی، م. ۱۳۹۷٫ «عوامل کلیدی موفقیت در فرایند پیاده‌سازی فنّاوری‌های تولید پیشرفته در بنگاه‌های صنعتی؛ شواهدی از صنعت خودرو کشور». فصلنامۀ مدیریت توسعۀ فنّاوری. دورۀ ۶٫ شمارۀ ۴٫ صص ۱۲۶ـ۸۹٫

خاندوزی، س. ۱۳۹۸٫ «ارزیابی سند پایۀ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت». تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

خمینی، سید روح ا…. . ۱۳۷۰٫ «صحیفه نور». جلد ۲۱، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

رشید، غ؛ زنجانی، د؛ سعادت راد، ع؛ حسن‌نژاد مقدم، ش. ۱۳۹۶٫ «تدوین راهبردهای دفاع همه‌جانبه در حوزۀ جنگ آینده». مطالعات دفاعی استراتژیک. شماره ۶۸٫  صص ۳۱۲ـ۲۸۹٫

شریعتی، ش؛ سلیمانی‌پور، ز. ۱۳۹۴٫ «تضمن‌های بنیادین الگوی اثربخش اسلامی و ایرانی پیشرفت». دوفصلنامۀ علمی پژوهشی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی. پیاپی ۶٫ صص ۷۲ـ۴۹٫

شهیر، ا؛ ساری، ح. ۱۳۹۸٫ «راهبردهای علم و فنّاوری استحکام ساخت درونی قدرت ملی نظام جمهوری اسلامی ایران». فصلنامۀ علمی پژوهشی امنیت ملی. سال نهم. شمارۀ ۳۱٫ صص ۷۸ـ۵۱٫

شیرازی، ح؛ غلامی، ع؛ اوجاقی، ع. ۱۳۹۶٫ «تبیین نقش علم و فنّاوری در الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در حوزۀ دفاعی امنیتی». مطالعات دفاعی استراتژیک. شمارۀ ۶۹٫ صص ۱۵۸ـ۱۳۷٫

صادقی فسایی، س؛ عرفان‌منش، ا. ۱۳۹۴٫ «مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی؛ مورد مطالعه: تأثیرات مدرن‌شدن بر خانوادۀ ایرانی». فصلنامۀ علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ. سال هشتم. شمارۀ ۲۹٫ صص ۹۱ـ۶۱٫

طرهانی، ف؛ آزادیان دلسم، ر. ۱۳۹۷٫ «رابطۀ علم، فنّاوری و نوآوری با دفاع دانش‌بنیان براساس گفتمان ولایت فقیه و اسناد بالادستی». مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی. دورۀ ۸٫ شمارۀ ۳۳٫ صص ۲۷۲ـ۲۳۷٫

فرامرزپور دارزینی، ب؛ خاندان، ن. ۱۳۸۷٫ «نقش واحد R&D بر کارآفرینی و ارزش افزودۀ بنگاه‌های کوچک و متوسط». فصلنامۀ تخصصی رشد فنّاوری. شمارۀ ۱۴٫

نیازی، م؛ شفایی مقدم، ا؛ پروری آرانی، ز. ۱۳۹۳٫ «جایگاه سرمایۀ اجتماعی در پدافند غیرعامل». همایش ملی پدافند غیرعامل و علوم انسانی. کاشان.

Bailey, K. 2007. “Methods of social research“. United States .Free Press.

Falk، K. 2005. “Preparing for disaster: a community-based approach. Copenhagen.” Danish Red Cross press.

Fischer ،H. 2002. “Terrorism and 11 September 2001: does the behavioral response to disaster model fit?” .Disaster Prevention and Management: An International Journal. PP 123-127.

Jahangiri، K; Izadkhah، Y; Tabibi، S. 2011. “A comparative study on community-based disaster management in selected countries and designing a model for Iran“. Disaster Prevention and Management: An International Journal. 20 (1). PP 82-94.

Marsh، G; Smale، S; Buckle، P. 1999. “Community impact issues: group report on community impact issues following possible major prolonged disruptions to utilities or possible Y2K situations“. mimeo.

بیانات و سخنرانی­ها

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نماز جمعه تهران (۱۴/۱۱/۱۳۹۰)

https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=18932

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار استانداران سراسر کشور(۰۸/۱۲/۱۳۸۴)

https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=1362

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار دانشجویان برگزیده و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی (۲۷/۰۴/۱۳۸۴)

https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=1326

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جمع دانشجویان دانشگاه امیرکبیر (۰۹/۱۲/۱۳۷۹)

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3053

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اساتید و رؤسای دانشگاه‌ها‌ (۰۹/۰۷/۱۳۸۶)

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3403

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار مسئولان سازمان پدافند غیرعامل (۰۶/۰۸/۱۳۹۷)

https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=40780

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی (۲۵/۰۷/۱۳۹۷)

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=40725

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی (۲۹/۰۳/۱۳۸۵)

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3344

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در حرم رضوی در آغاز سال ۹۱ (۰۱/۰۱/۱۳۹۱)

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=19301

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار کارگزاران نظام (۲۷/۱۲/۱۳۸۰)

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3111

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ‌ در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی (۰۱/۰۱/۱۳۸۶)

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3378

بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اساتید دانشگاه شهید بهشتی (۲۲/۰۲/۱۳۸۲)

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3175

سایت­های اینترنتی­

پیروزمند، ع. ۲۷/۹/۱۳۹۸٫ «منطق الگوی پایه «اسلامی ایرانی پیشرفت». .paydarymelli.ir/fa/news/48256

جلالی، غ. ۲۲/۱۰/۱۳۹۷٫ «بهره‌برداری دشمن از تصاویر دوربین‌های مداربسته».  https://www.isna.ir/news/97102211779/.

منصوری، ر. ۱۷/۰۳/۱۳۹۸٫ «نقد الگوی پایه در حوزۀ علم، فنّاوری و نوآوری». https://b2n.ir/421451.

http://law.iki.ac.ir