علی اصغر سعدآبادی

استادیار گروه سیاست‌گذاری علم و فنّاوری دانشگاه شهید بهشتی. تهران. ایران.

A_sadabadi@sbu.ac.ir

زهره رحیمی راد

دکتری تخصصی سیاست‌گذاری علم و فنّاوری دانشگاه مازندران. بابلسر. ایران.

zrahimi.rad@gmail.com

کیارش فرتاش

استادیار گروه سیاست‌گذاری علم و فنّاوری دانشگاه شهید بهشتی. تهران. ایران.

k_fartash@sbu.ac.ir

محمد صادق خیاطیان یزدی

استادیار گروه سیاست‌گذاری علم و فنّاوری دانشگاه شهید بهشتی. تهران. ایران.

Khayatian@sbu.ac.ir

چکیده

با توجه به رشد سریع حوزۀ فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، این بخش به یکی از بسترهای بالقوۀ آسیب‌پذیر و خطرناک مبدل شده است که همین امر بر اهمیت روزافزون توجه به پدافند غیرعامل در این حوزه صحه می‌گذارد. در این راستا، سند الگوی اسلامی‌ ‌ایرانی پیشرفت به‌عنوان نقشۀ راه ۵۰ سال آیندۀ کشورمان، باید بتواند تصویری واضح از آیندۀ مطلوب ایران در این حوزه، به‌منزلۀ یکی از بخش‌های کلیدی خود، ارائه دهد؛ ازاین‌رو، مطالعۀ حاضر درپی آن است که با روش اسنادی موضوعات مرتبط با فنّاوری اطلاعات مطرح در این سند را با برش پدافند غیرعاملی ارزیابی کند تا بتواند راهگشای مسیر سیاست‌گذاران قرار گیرد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد این سند، با توجه به اهمیت و چالش‌های پیش روی این حوزه، اصلاً نتوانسته است به آن بپردازد؛ به‌گونه‌ای که تنها در تدبیر شمارۀ ۱۹ خود اشاره‌ای مبهم به این بخش داشته است که این امر با توجه به تهدیدهای سایبری، که به جد تمدن اسلامی ایرانی را به خطر خواهد انداخت، بسیار جای تأمل دارد. در انتها نیز با توجه به تحلیل صورت‌گرفته، سه تدبیر برای رفع خلأهای ارائه‌شده پیشنهاد شده است.

کلیدواژه­ها:

الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، پدافند غیرعامل، فناوری اطلاعات و ارتباطات

کتابنامه

احدی، محمد؛ شاه‌محمدی، محمد. ۱۳۹۸٫ «طرح راهبردی دفاع سایبری جمهوری اسلامی ایران در حوزۀ بازدارندگی». مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی. دورۀ ۸٫ شمارۀ ۳۱٫ صص ۲۵۲ـ۲۲۵٫

اکبرزاده، علیرضا؛ معمار، ثریا؛کوثری، مسعود؛ همتی، رضا. ۱۳۹۷٫ «رویکرد مخاطب‌محور در مواجهه با شبکه‌های اجتماعی مجازی». نشریۀ رسانه و فرهنگ. شمارۀ ۱۶٫ صص ۱۹ـ۱٫

الفی، محمدرضا؛ بشارت، علی. ۱۳۹۸. «پایداری انقلاب اسلامی در مقابله با جنگ نرم و تهدیدات سایبری». دومین کنفرانس ملی پدافند سایبری. مراغه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه.

برون، مهرداد. ۱۳۹۸. «امنیت و دفاع سایبری». دومین کنفرانس ملی پدافند سایبری. مراغه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری. ۱۳۹۸٫ «۱۰ وظیفه و مأموریت شورای عالی فضای مجازی در دوره جدید/ تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات». بازیابی شده در تاریخ۲۵/۷/۱۳۹۸ از https://www.leader.ir/fa/content/13542.

پدافند سایبری. ۱۳۹۷٫ «تقویت زیرساخت‌های بومی‌ـ‌سایبری، تقویت سپر دفاعی کشور». بازیابی از قرارگاه پدافند سایبری کشور https://www.papsa.ir.

پورسینا، بهروز. ۱۳۹۷٫ «چند پرسش اساسی از پدیدآورندگان سند الگوی پیشرفت». بازیابی شده در تاریخ۲۵/۷/۱۳۹۸  از روزنامۀ مردم‌سالاری: http://newspaper.mardomsalari.ir/4719/page/1/47000

جلالی فراهانی، غلامرضا؛ میررفیع، علی. ۱۳۹۸٫ «ارائۀ راهبردهای پدافند غیرعامل کشور در برابر تهدیدات سایبری». فصلنامۀ مطالعات دفاعی استراتژیک. دورۀ ۱۷٫ شمارۀ ۷۵٫

جهان‌بین، فرزاد؛ امامی، اعظم. ۱۳۹۳٫ «سرمایۀ اجتماعی حلقۀ ارتباطی قدرت نرم، امنیت نرم، تهدید نرم». دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات قدرت نرم. دورۀ ۴٫ شمارۀ۱۰٫ صص ۷۴ـ۴۹٫

حسینی‌نژاد، سید اکبر. ۱۳۹۷٫ «نقد، نظر و بررسی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در جمع نمایندگان طلاب و فضلا». بازیابی‌شده در تاریخ ۱۵/ ۹/ ۱۳۹۷٫ مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزۀ علمیۀ قم: .http://mntqom.com/?p=5975

داودی، فاطمه. ۱۳۹۶. تأثیر تهدیدات مرتبط با جرایم سایبری بر امنیت ملی، کنفرانس ملی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی. کازرون: دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون.

صادقی فسایی، سهیلا؛ عرفان‌منش، ایمان. ۱۳۹۴٫ «مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی؛ مورد مطالعه: تأثیرات مدرن‌شدن بر خانوادۀ ایرانی». فصلنامۀ علمی‌پژوهشی راهبرد فرهنگ. دورۀ ۸٫ شمارۀ ۲۹٫ صص ۹۱-۶۱٫

فراهانی؛ احمد، فال سلیمان؛ محمود، حجی پور؛ محمد، حق دوست؛ ناهید، فلزی ؛مرتضی. ۱۳۹۱٫ «اثرات گسترش فنّاوری اطلاعات در توسعۀ روستایی (مورد: روستاهای استان خراسان جنوبی)». اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی. سال اول. شمارۀ ۲٫ صص ۹۴ـ۷۹٫

فرهادی پیرزینل بک، دانیال؛ محسنی دهکلانی، محمد. ۱۳۹۸. «اهمیت دفاع سایبری در اسلام». دومین کنفرانس ملی پدافند سایبری. مراغه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه.

قدسی، امیر. ۱۳۹۲٫ «تأثیر فضای مجازی بر امنیت ملی ج. ا. ایران و ارائۀ راهبرد (با تأکید بر ایفای نقش سرمایۀ اجتماعی)». راهبرد دفاعی. دورۀ ۱۱٫ شمارۀ ۴۴٫ صص ۱۸۶ـ۱۴۹٫

کاویانی، ارشاد. ۱۳۹۸. «بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی در جنگ نرم». دومین کنفرانس ملی پدافند سایبری. مراغه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه.

کرم روان، فرمان. ۱۳۹۸٫ «تحلیل حقوقی سند راهبردی پدافند سایبری کشور». دومین کنفرانس ملی پدافند سایبری. مراغه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه.

کریمی قهرودی، محمدرضا. ۱۳۹۸٫ «لزوم ورود مباحث فضای مجازی به ساختار الگوی ایرانی‌ ‌اسلامی پیشرفت». بازیابی شده در تاریخ۲۵/۷/۱۳۹۸ از ایکنا  http://iqna.ir/fa/news/3829745.

کورکی‌نژاد، مجید. ۱۳۹۴٫ «تروریسم سایبری و راهکارهای افزایش امنیت سایبر در ایران با تأکید بر عملکرد ایالات متحدۀ امریکا». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل. تهران: دانشگاه تهران.

مختاریان‌پور، مجید. ۱۳۹۵٫ «مدل فرایندی طراحی الگوی اسلامی ‌ایرانی پیشرفت». دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی الگوی پیشرفت اسلامی‌ ایرانی. دورۀ ۴٫ شمارۀ ۸٫ صص ۳۰ـ۹٫

میرمعزی، سید حسین. ۱۳۹۷٫ «سند الگوی اسلامی‌ ‌ایرانی پیشرفت، ضربۀ کاری به دشمن بود». بازیابی‌شده در تاریخ ۲۰/ ۹/ ۱۳۹۷٫ خبرگزاری حوزه: http://www.hawzahnews.com/news/472162.

وزارت فنّاوری اطلاعات و ارتباطات. ۱۳۹۸٫ « پدافند غیر عامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ». بازیابی شده در تاریخ۲۵/۷/۱۳۹۸ از https://kurdestan.ict.gov.ir.

وکیلی،جهانگیر؛ کیانی، پدرام؛ فرهت، رضا. ۱۳۹۱٫ پدافند غیرعامل. اصفهان: ذوب آهن اصفهان.

همایون، محمد ساجد؛ هاشمی، محمد هادی. ۱۳۹۶٫ «جایگاه شبکۀ ملی اطلاعات در سپهر سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی. شمارۀ ۲۳٫

Bailey, K. 2008. Methods of social research. New York: The Free Press.