علیرضا پیروزمند

دانشیار فرهنگستان علوم اسلامی قم. قم. ایران.

a.bayatani@gmail.com

حسن چگنی(نویسنده‌ مسئول)

دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی دانش دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی. تهران. ایران.

chegeni@gmail.com

چکیده

تحول و تکامل همواره در نسبت یک مبدأ و مقصد معنا می‌یابد؛ یعنی باید از جایی شروع کرد و به جایی رسید و در سراسر این فرایند مراحل پیشین باید پشتوانۀ مراحل پسین قرار گیرند. این بدین معناست که تولید علم دینی را باید «فرایندی» دید و همواره آن را با تکیه بر تراث پیشین علوم اسلامی به جلو برد؛ ازاین‌رو، در این مقاله، نویسندگان با توجه به تجربه‌های‌ خود در این حوزه فرایندی چهارمرحله‌ای را برای تحقق تحول در علوم انسانی مطرح کرده‌اند که به‌‌زعم آن‌ها می‌تواند مسیری روشن و کارآمد به‌حساب آید.

این فرایند از شناخت نظام‌مند و مبنادار ادبیات علمی موجود آغاز می‌شود و در ابتدا با تغییر ظاهری در چهرۀ علم و پالایش آن از موارد قطعی مخالفت با دین، به‌صورت کوتاه‌مدت در حل مسائل جامعه مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. در مرحلۀ بعد، ضمن طبقه‌بندی علوم و توجه به نظام نظریه‌ها، شرایط را برای نقد جامع نظریه‌های غربی به‌صورت نظام‌مند و مؤثر فراهم می‌کند و به‌صورت بخشی به تولید نظریه‌های جدید اسلامی می‌پردازد. در مرحلۀ نهایی هم به‌صورت بنیادین، فراگیر و منسجم موضوع پیدایش علوم را مطرح می‌کند. نوشتار پیش رو، با روش توصیفی‌اکتشافی صورت گرفته و ازنظر هدف کاربردی است.

کلیدواژه‌ها: پالایش، پیرایش، پیدایش، تحول، علوم انسانی، اسلامی‌سازی.

کتابنامه

قرآن کریم.

باقری، خسرو. ۱۳۸۲٫ هویت علم دینی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

خسروپناه، عبدالحسین.۱۳۸۶٫ «نظریۀ دیدبانی». فصلنامۀ علمی‌پژوهشی اندیشۀ نوین دینی. شمارۀ ۱۰٫

رهدار، احمد. ۱۳۹۱٫ «تأملاتی در بایسته‌های تولید علم دینی». مجموعه مقالات همایش تحول در علوم انسانی. بزرگداشت دهمین سالگرد ارتحال استاد فقید سید منیرالدین حسینی الهاشمی. فرهنگستان علوم اسلامی. قم: کتاب فردا.

ـــــــــــــــــــ‌. مجموعه سخنرانی‌ها و میزگردهای همایش تحول در علوم انسانی. بزرگداشت دهمین سالگرد ارتحال استاد فقید سید منیرالدین حسینی الهاشمی. قم: کتاب فردا.

ـــــــــــــــــــ‌. مجموعه دیدارها و مصاحبه‌های همایش تحول در علوم انسانی. بزرگداشت دهمین سالگرد ارتحال استاد فقید سید منیرالدین حسینی الهاشمی. قم: کتاب فردا.

سراج‌زاده، سید حسین. ۱۳۹۵٫ «انتقاد؛ محوری‌ترین مهارت علم جدید». مجموعه مقالات بومی‌سازی علوم انسانی. تهران: دانشگاه علامه.

سوزنچی، حسین. ۱۳۸۹٫ معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی. تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.

فرمهینی، محسن؛ انجمن‌سرخابی، هادی. ۱۳۹۳٫ «چرایی و چگونگی تحول در علوم انسانی با نگاهی به مؤلفه‌ها و آسیب‌های مطرح در آن». فصلنامۀ مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. شمارۀ ۴٫

کلینی، محمد بن یعقوب. ۱۳۶۹٫ اصول کافی. جلد ۱. تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.

گلشنی، مهدی. ۱۳۸۵٫ از علم سکولار تا علم دینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

محیطی اردکان، محمدعلی؛ مصباح، علی. ۱۳۹۱٫ «بایدها و نبایدهای اسلامی‌سازی علوم انسانی از دیدگاه علامه مصباح». فصلنامۀ معرفت فلسفی. شمارۀ ۱٫ قم.

مرادی، مجید. ۱۳۸۵٫ اسلامی‌سازی معرفت. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۸۹٫ جستارهایی در فلسفۀ علوم انسانی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

میرباقری، سید محمدمهدی. ۱۳۹۱٫ «جریان‌شناسی تولید علوم انسانی». مجموعه مقالات همایش تحول در علوم انسانی (بزرگداشت دهمین سالگرد ارتحال استاد فقید سید منیرالدین حسینی الهاشمی). فرهنگستان علوم اسلامی. قم: کتاب فردا.