به گزارش دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، سمینار یک روزه «جایگاه علوم انسانی در افغانستان» با حمایت دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی و با همت مرکز تحقیقات علوم انسانی افغانستان در تاریخ ۱۵/۷/۱۳۹۵ و در شهر کابل برگزار شد. در ادامه گزارشی از این سیمنار را ملاحظه می‌فرمایید.

مقدمه: ضرورت برگزاری نشست علمی و کارگاه علمی ـ توجیهی در افغانستان
هر ملتی به تناسب عقیده و آرمان‌های خود دارای یک سلسله ارزش‌هایی است که هویت آن ملت را شکل می‌دهد. ملت مسلمان افغانستان در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود، عمیقاً به جهان‌بینی اسلامی باورمند و به ایدئولوژی اسلامی پایبند بوده است. ایمان دینی و پایبندی به ارزش‌های اسلامی، مهم‌ترین بخش هویت ملی مردم مسلمان افغانستان را تشکیل می‌دهد. اسلام ستیزان که اطمینان دارند با وجود باورهای دینی و حاکمیت ارزش‌های اسلامی، سلطه یافتن بر ملت مسلمان افغانستان ناممکن است، در تلاش‌اند تا با ترویج و گسترش اندیشه‌های سکولار، هویت دینی و ملی مردم این سرزمین را از آنان سلب نمایند. در واقع کشور مسلمان افغانستان در ابعاد مختلف نظامی، سیاسی، فرهنگی و عقیدتی مورد تهاجم بسیار وسیع دشمنان اسلام قرار گرفته است، اما شبیخون اعتقادی-فرهنگی از دیگر ابعاد تهاجم جدی‌تر و بسی خطرناک‌تر است. در این میان اشاعه‌ی اندیشه‌های سکولار و ایجاد فاصله میان مردم و باورها و ارزش‌های اسلامی آنان، بیش از عرصه‌های دیگر مورد توجه اسلام ستیزان قرار دارد.
در مقابل تهاجم همه جانبه‌ی جبهه‌ی استکبار، با توجه به هویت عمیقاً اسلامی ملت مسلمان افغانستان و نیز وجود محققان و عالمان دینی برجسته، زمینه‌ها و فرصت‌های خوبی نیز برای تولید و گسترش علوم انسانی اسلامی و مبارزه با تهاجم فرهنگی-عقیدتی غرب فراهم است. در صورتی که حداقل امکانات لازم برای محققان و عالمان دینی افغانستان فراهم گردد، می‌توان در برابر این تهاجم همه جانبه‌ی فرهنگی-عقیدتی، ایستاد و با منطق روشن و مستحکم از باورها و ارزش‌های اسلامی دفاع نمود.
در این میان توسعه‌ی پژوهش در حوز‌ی علوم انسانی اسلامی، یکی از اقدامات اساسی و بسیار ضروری است که نباید به تأخیر افتد. زیرا با توجه به ورود فزآیند‌ی دانشجویان افغانستانی به مقاطع تحصیلات تکمیلی و اوج‌گیری تحقیقات کلاسی و پایان‌نامه‌نویسی از سویی، افزایش یافتن و عمق یافتن سؤالات علمی دانشجویان و فرهنگیان از سوی دیگر، ضرورت پژوهش‌های عمیق علمی در حوز‌ی علوم انسانی اسلامی بیش از پیش احساس می‌شود. طبیعی است هر جبهه و جریان فکری که در امر پژوهش پیش‌گام باشد و سهم بیشتری در تولید آثار علمی ایفا نماید، برای تصاحب مرجعیت علمی و پیش‌برد اهداف خویش موفق‌تر خواهد بود.
از آنجائی‌که توسعه‌ی علوم انسانی اسلامی در جهان اسلام از اهداف و رسالت‌های مهم کنگره‌ بین‌المللی علوم انسانی اسلامی به شمار می‌رود و از سوی دیگر محققان و پژوهشگران افغانستانی آمادگی لازم و توانمندی‌های نسبتاً خوبی برای پژوهش در این عرصه دارند،‌ مسؤلین کنگر‌ه با توجه به ظرفیت‌ها، زمینه تعامل و همکاری سازنده میان محققان افغانستانی و کنگر‌ه را در قالب یک نشست فراهم آوردند. به عبارت دیگر، با توجه به چشم‌انداز الهی و جهانی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، راه‌اندازی نشست علمی و سپس برگزاری همایش در جمهوری اسلامی افغانستان، هم می‌تواند کنگره را سریع‌تر و آسان‌تر به اهداف مقدسی که در پیش‌رو دارد نزدیک سازد و هم گام مؤثر و بزرگی در جهت توسعه‌ی علوم انسانی اسلامی در کشور جمهوری اسلامی افغانستان، محسوب شود.

برنامه‌های نشست افغانستان
۱-کارگاه علمی-توجیهی
با توجه به اهداف بلند مدت دبیرخانه‌ی دائمی کنگر‌ه بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، برگزاری کارگاه علمی-توجیهی برای محققان و پژوهش‌گران افغانستانی در داخل افغانستان، جهت آشنایی هرچه بیشتر آنان با اهداف، فعالیت‌ها و برنامه‌های آتی کنگر‌ه و نیز آشنایی هرچه بیشتر آنان با روش‌ها و معیارهای مقاله‌نویسی مورد قبول کنگره، از اقدامات بسیار مؤثر و ضروری است. دو نشست علمی در موضوع اقتصاد اسلامی در دانشگاه غرجستان و دانشگاه کاتب تدارک دیده شده بود. یک نشست علمی با عنوان راه‌های نهادینه‌سازی اخلاق اجتماعی برای جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر احمدحسین شریفی در دانشگاه اهل بیت (ع) هماهنگ شده بود اما متأسفانه به دلیل مشکلات امنیتی که پیش آمده بود، دانشگاه اهل بیت به مدت سه روز تعطیل اعلام شد و امکان برگزاری نشست در این دانشگاه نبود.

۲-برگزاری نشست علمی در شهر کابل
در این همایش نه مقاله و سخنرانی علمی ایراد گردید که سخنرانان و ارائه دهندگان مقاله همگی دارای مدرک دکتری و از چهره‌های شاخص علمی در کشور افغانستان محسوب می‌شوند. به علاوه سخنرانی حضرت آیت الله شیخ هاشم صالحی مدرس که حداقل چهل سال سابقه تدریس سطوح عالیه و دروس خارج در حوزه‌های علمیه نجف، قم و کابل را در کارنامه خود دارد، خاتمه بخش این همایش علمی بود.
سخنرانان افتتاحیه حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدامین احمدی رئیس دانشگاه ابن سینا کابل (سیر تنزل جریان‌های فکری عقلانی در افغانستان)، حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمدحسین شریفی عضو هیأت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) (اهمیت و ضرورت علوم انسانی و مبانی آن) و دکتر امیر سیاهپوش قائم مقام رئیس دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی (ضرورت تحول در علوم انسانی، نقش کنگره علوم انسانی در تحول و جایگاه اندیشمندان افغانی در این فرایند) بودند.
حجت الاسلام دکتر شریفی از اساتید برجسته در حوزه علوم انسانی اسلامی با تألیفات متعدد در این حوزه در خصوص اهمیت و ضرورت علوم انسانی مطالبی بیان کرد. وی اظهار داشت: علوم انسانی از چند جهت مهم است: علوم انسانی شکل دهنده‌ی همه‌ی حرکت‌های اقتصادی، صنعتی، فرهنگی و مدیریتی است. علوم انسانی تنظیم کننده‌ی شاخص‌های پیشرفت و ترسیم کننده‌ی اهداف و الگوهای پیشرفت و تعالی و روح سایر دانش‌ها و جهت دهنده به سایر علوم است.
بر این اساس علوم انسانی لیبرال اهداف لیبرالی را ترسیم می‌کند و به همین دلیل از نظر دکتر شریفی غفلت از علوم انسانی و بی توجهی به مبانی و منابع اصیل اسلامی در شکل‌دهی به علوم انسانی دیر یا زود منجر به لیبرالیزه شدن جامعه و بریدگی از مبدأ و معاد خواهد شد.
به اعتقاد دکتر شریفی برخی از ویژگی‌های موضوع علوم انسانی (کنش‌های انسانی انسان) عبارتند از: نیاز محوری، وابستگی به موقعیت‌های زمانی و مکانی، وابستگی به باورها و ارزش‌ها و وابستگی به مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و ارزش‌شناختی. این ویژگی‌ها اقتضا می‌کند دانشمندان جهان اسلام و افغانستان تلاشی مضاعف بکار ببرند و در تولید و تدوین مبانی فکری علوم انسانی اسلامی کوشا باشند.
عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در ادامه‌ی سخنانش هفت کارکرد علوم انسانی را به اجمال بیان داشت: تعریف، توصیف، تبیین، تفسیر، پیشی‌بینی، ارزشیابی، کنترل و جهت‌دهی به کنش‌های انسانی.
از نظر دکتر شریفی در همه‌ی این عرصه‌ها باید مبتنی بر مبانی و مقاصد اسلامی به تحلیل بپردازیم. وی در پایان و با توجه به نکات طرح شده به مخاطرات علوم انسانی سکولار در افغانستان اشاره کرد.
همچنین در مجموع ۲۲ مقاله کامل به سمینار ارائه شد و شش مقاله برتر برای ارائه در سمینار انتخاب گردید که به دلیل ضیق وقت تنها چهار مقاله زیر فرصت ارائه پیدا کرد:
۱- حجت الاسلام دکتر محمدآصف محسنی (حکمت)، با عنوان چیستی و منابع استنتاج فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی؛
۲- دکتر محمدامان فصیحی دکتری جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران و مشاور معاون رئیس جمهور و معاون بنیاد اندیشه با عنوان چرایی و چگونگی سکولاریزه شدن علوم انسانی در افغانستان؛
۳- دکتر عوضعلی سعادت دکتری جامعه شناسی از دانشگاه تهران و مشاور علمی رئیس جمهور و معاون پژوهشی دانشگاه غرجستان با عنوان جایگاه جامعه‌شناسی در افغانستان؛
۴- دکتر جعفر احمدی مدیر پروژه تحقیقاتی دانشگاه غرجستان مقاله «روانشناسی اسلامی».
دکتر عالمی از جامعه المصطفی العالمیه نیز سخنرانی کوتاهی با موضوع «نقد رویکرد سکولار در علوم انسانی» ارائه کرد.
در اختتامیه سمینار حضرت آیت الله صالحی مدرس، از علمای برجسته افغانستان، با توجه به پیشینه پر افتخار و استعداد مردم افغانستان آینده پیش رو را بسیار روشن تصویر کردند. به اعتقاد ایشان دو ویژگی عمده در مردم افغانستان یعنی استعداد کم نظیر و استقامت در بدترین شرایط نوید بخش آینده‌ای پر افتخار برای این خطه از جهان اسلام است.
سخنرانی دکتر محمد اکرم عارفی، دکتری علوم سیاسی از دانشگاه تهران و معاون پژوهش دانشگاه کاتب با موضوع جایگاه علوم سیاسی در افغانستان به علت ضیق وقت ارائه نشد.
در مجموع همایش به صورت بسیار باشکوه و با حضور حدود ششصد نفر از علما، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان کارشناسی ارشد و شخصیت‌های برجسته سیاسی و فرهنگی کشور اسلامی افغانستان در تاریخ ۱۵/۷/۹۵ از ساعت هشت و نیم صبح تا ۳ بعد از ظهر در سالن هتل الماس واقع در چهار راهی شهید شهر کابل برگزار گردید. در این همایش پنج دانشگاه و چهار مرکز تحقیقاتی مشارکت علمی داشتند که در نوع خود برگزاری چنین همایشی وحدت‌بخش و نشاط آفرین در افغانستان بی‌سابقه بوده است. درواقع برگزاری این همایش آغاز مبارک و خوبی برای فعالیت‌های علمی و پژوهشی در عرص‌ی علوم انسانی اسلامی در کشور اسلامی افغانستان محسوب می‌شود.
مسؤلیت برگزاری کارگاه علمی- توجیهی و نشست علمی به عهد‌ه‌ی حجت الاسلام دکتر محمد آصف محسنی (حکمت) فارغ التحصیل سطح ۴ جامعه المصطفی (ص) و دکتری فلسفه تعلیم و تربیت از موسسه امام خمینی ره بود. وی دبیر مجمع علما و طلاب جاغوری، رئیس انجمن حکمت و فلسفه فارابی و رئیس مرکز تحقیقاتی علوم انسانی در افغانستان است.

گزارش تصویری این سمینار