حمید مهدی‌زاده

دانشجوی دکترای قرآن و روانشناسی، جامعه المصطفی العالمیه، ایران، قم

amirmahdizeh@yahoo.com

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی مفهوم سبک زندگی با رویکرد روان‎شناسی، جامعه‎شناسی و اسلام انجام شده است. روش این پژوهش به لحاظ جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها «توصیفی-تحلیلی» است؛ بدین صورت که برای استخراج تعریف دقیق سبک زندگی و نیز سبک زندگی اسلامی، به گزاره‌های دینی و متون روان‎شناختی و کتاب‎های لغت مراجعه شده است و اطلاعات به‌دست‌آمده با روش توصیفی- تحلیلی تجزیه و تحلیل شده‌اند. در این نوشتار، در بررسی و تحلیل واژه سبک، سه تعریف ارائه می‌گردد و در ادامه، تعریف‌های سبک زندگی در سه رویکرد جامعه‌شناسی، روان‎شناسی و اسلامی به دست داده می‌شود و پس از بررسی تفاوت‌ها و وجوه مشترک سه رویکرد در محورهای مختلف، تعریف‌هایی مناسب ارائه می‌شود. در پایان، با استفاده از منابع اسلامی، تعریف سبک زندگی اسلامی به عنوان مصداقی از سبک زندگی روشن می‌شود. نتیجه آنکه با توجه بررسی‌ها و مقایسه‌های انجام‌شده در محورهای نه‌گانه، تعریف روان‎شناختی و اسلامی در باب سبک زندگی بسیار نزدیک به هم هستند. البته تعریف سبک زندگی اسلامی به عنوان مصداقی از سبک زندگی، قید انطباق با اسلام را در زمینه روش و هدف با خود همراه دارد.

کلیدواژگان: سبک زندگی، سبک زندگی اسلامی، روان‎شناسی اسلامی، سنّت، سیره.

منابع

1. قرآن کریم.
2. اباذری، یوسف، و چاوشیان، حسن (۱۳۸۱). از طبقه اجتماعی تا سبک زندگی: رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‎شناسی هویت اجتماعی، نامه علوم اجتماعی.۲۰: ۲۷-۳٫
3. ابن اثیر، مجد الدین (۱۴۲۰). النهایه فی غریب الحدیث والأثر. بیروت: المکتبه العلمیه.
4. ابن مالک اندلسی، محمد بن عبدالله (۱۴۲۳). الفیه ابن مالک فی النحو و الصرف. بیروت: دار الکتب العلمبه.
5. ابن‌بابویه، محمد بن علی (۱۳۸۰). علل الشرائع. ترجمه محمدجواد ذهنی تهرانی. قم: نشر مؤمنین.
6. ابن‌بابویه، محمد بن علی (۱۴۰۳ ق).الخصال. قم: نشر جامعه مدرسین.
7. ابن‎فارس، أبوالحسین أحمد (۱۴۱۴). معجم مقاییس اللغه. جلد ۳٫ بیروت: مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی.
8. ابن‎مسکویه، ابی علی (بی‎تا). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق. قم: انتشارات بیدار.
9. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴). لسان العرب. بیروت: دار صادر. چاپ سوم.
10. أحمد بن علی الحسنی، السید جمال‎الدین (۱۳۸۰). عمده الطالب فی أنساب آل أبی‎طالب، نجف: نشر حیدریه. چاپ دوم.
11. الازهری، ابو منصور محمد بن أحمد (۱۴۲۵). تهذیب اللغه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
12. اسپلیکا، برنارد و دیگران (۱۳۹۰). روان‎شناسی دین بر اساس رویکرد تجربی. ترجمه محمد دهقانی. تهران: نشر رشد.
13. آدلر، آلفرد (۱۳۷۰). روان‎شناسی فردی. ترجمه حسن زمانی شرفشاهی. تهران: تصویر.
14. آدلر، آلفرد (۱۳۷۹). شناخت طبیعت انسان. ترجمه طاهره جواهرساز. تهران: رشد.
15. آمدی، عبدالواحد بن محمد تمیمی (۱۳۶۶)، غررالحکم ودرر الکلم. قم: دفتر تبلیغات.
16. بهار، محمدتقی (۱۳۶۹). سبک‎شناسی. جلد ‎۱. تهران: امیرکبیر.
17. پولادفر، راضیه، و احمدی، احمد (۱۳۸۵). رابطـه بـین سـبک زنـدگی و اخـتلالات روان‎شناختی دبیـران دوره متوسـطه شـهر اصـفهان، مطالعات روان‎شناختی. ۱-۲: ۷-۱۸٫
18. ترمذی، محمد بن عیسی (۱۴۰۳ق). سنن التزمذی. بیروت: دارالفکر.
19. توسلی، غلام‎عباس (۱۳۷۳). نظریه‌های جامعه‌شناختی. تهران: سمت.
20. الجزری، ابن‎الأثیر (۱۳۶۷). النهایه فی غریب الحدیث والأثر. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
21. جوادی آملی، عبدالله(۱۳۸۸) نگاهی قرآنی به تبعات هجوم آمریکا به عراق، بانک مقالات قرآنی، تدبّر.
22. الجوهری، اسماعیل بن حماد (۱۳۷۶ق). الصحاح «تاج اللغه و صحاح العربیه». بیروت: دارالعلم للملایین.
23. حر عاملی، محمد بن الحسن (۱۴۱۴ق). وسائل الشیعه. جلد ‎ قم: آل البیت. چاپ دوم.
24. حرانی، ابن‎شعبه (۱۳۶۳). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین.
25. حسین‌زاده، علی (۱۳۹۴). سبک زندگی (زمینه‌های پذیرش آداب)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
26. حسینی، احمد بن علی(۱۴۱۷). عمده الطالب فی أنساب آل أبی طالب‏، قم: انصاریان.
27. خطیبی، حسین، و ساجدی، ابوالفضل (۱۳۹۲). مروری بر شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، معرفت، ۱۸۵: ۲۶-۱۳٫
28. دهخدا، علی‎اکبر (۱۳۷۹). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
29. دیلمی، حسن‎ابن ‎ابی‎الحسن (۱۴۰۸ق). اعلام الدین. قم: آل البیت.
30. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم. چاپ اول.
31. زبیدی، محمد بن محمد مرتضی(۱۳۷۳). تاج العروس، قم: دار الفکر.
32. زمخشری، محمود بن عمر (۱۳۹۹ق). أساس البلاغه. تحقیق: عبدالرحیم محمود، بیروت: دار صادر.
33. سرمد، زهره و همکاران (۱۳۸۵). روش‎های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگه.
34. سیف، علی‌اکبر (۱۳۸۴). تغییر رفتار و رفتار درمانی: نظریه‌ها و روش‎ها، تهران: نشر دوران.
35. شریعتی، صدرالدین (۱۳۹۲). درآمدی بـر سـبک زنـدگی اسـلامی در آیات و روایات، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‎درمانی، ۱۳ (۴): ۱-۱۰٫
36. شریفی، احمدحسین (۱۳۹۱). همیشه بهار، قم: نشر معارف.
37. شولتز، دوان. پی و شولتز، سیدنی آلن (۱۳۷۸). تاریخ روان‎شناسی نوین. ترجمه علی‎اکبر سیف و دیگران، تهران: بعثت.
38. شولتز، دوان. پی و شولتز، سیدنی آلن (۱۳۸۹). نظریه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران: ویرایش.
39. صدر، محمدباقر (۱۴۲۳ق). دروس فی علم الأصول. الحلقه الثالثه. قم: مجمع الفکر.
40. طباطبائی، سید محمدحسین (۱۳۵۴). سنن النبی. تهران: اسلامیه.
41. طباطبائی، سید محمدحسین (۱۳۷۴). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعه مدرسین.
42. طوسی، محمدبن‎حسن (۱۴۱۰ق). تهذیب الاحکام، بیروت: دارالتعارف، چاپ دوم.
43. طوسی، محمدبن‎حسن (۱۴۲۴ق). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: احیائ التراث العربی.
44. عبدالباقی، محمود فؤاد (۱۳۷۲)، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، بیروت: موسسه الاعلمی.
45. علی‌پور، مهدی، حسنی، سیدحمیدرضا (۱۳۹۰). پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
46. عمید، حسن (۱۳۶۳). فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر.
47. فاضل قانع، حمید (۱۳۹۲). سبک زندگی بر اساس آموزه‌های اسلامی با رویکرد رسانه‌ای. قم: مرکز پژوهش‎های اسلامی صدا و سیما.
48. فصیحی، امان‌الله و گروهی از نویسندگان (۱۳۹۴). شاخص‌های سبک زندگی اسلامی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
49. فیرس، ای. جی.، و ترال، تیموتی جی (۱۳۹۳). روان‌شناسی بالینی«مفاهیم، روش‌ها و حرفه». ترجمه مهرداد فیروز بخت. تهران: رشد.
50. فیضی، مجتبی (۱۳۹۲). درآمدی بر سبک زندگی اسلامی، معرفت. ۱۸۵: ۲۷-۴۲٫
51. قرشی، سیدعلی اکبر (۱۳۷۱). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیه. چاپ ششم.
52. کابلی، ابوحنیفه نعمان بن محمد (۱۴۱۰ق). تأویل الدعائم، بیروت: دارالتعارف.
53. کاویانی، محمد (۱۳۸۸). «طرح نظریه سبک زندگی بر اساس دیدگاه اسلام و ساخت آزمون سبک زندگی اسلامی بررسی ویژگی‌های روان سنجی آن»، پایان‌نامه دکتری، اصفهان: دانشکده روان‎شناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.
54. کاویانی، محمد (۱۳۹۲). سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ سوم.
55. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۳ق). اصول کافی. اصفهان: ناشر مکتب امیرالمؤمنین.
56. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی. محقق و مصحح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دار الکتب الاسلامیه. چاپ چهارم.
57. متقى هندى، علاء الدین على (۱۴۲۴ق). کنز العمّال فى سنن الأقوال و الأفعال، بیروت: دار الکتب العلمیه.
58. مجلسی، محمدباقر (۱۴۱۰ق). بحارالانوار. جلد ‎ بیروت: مؤسسه وفا.
59. محمدی گیلانی، محمد (۱۳۸۵). قرآن وسنن الهی در اجتماع بشر. تهران: نشر سایه.
60. مزلو، آبراهام (۱۳۷۱). به سوی روان‎شناسی بودن. ترجمه احمد رضوانی. مشهد: آستان قدس رضوی.
61. مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۷۸). جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
62. مصطفوی، حسن (۱۴۰۲ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز الکتاب للترجمه والنشر.
63. مطهری، مرتضی (۱۳۶۸). سیره نبوی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
64. مظفر، محمدرضا (۱۳۸۶). اصول الفقه. جلد ‎۱. قم: دار الکتب الاسلامیه.
65. مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
66. مهدوی کنی، محمدسعید (۱۳۸۶). مفهوم سبک زندگی در گستره علوم اجتماعی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی. ۱: ۱۹۹-۲۳۰٫
67. مهدوی کنی، محمدسعید (۱۳۸۷). دین و سبک زندگی. تهران: دانشگاه امام صادق۷٫
68. نفیسی، علی‎اکبر (۱۳۴۳). فرهنگ نفیسی. تهران: نشر مروی.
69. هجل، لاری‌ ای.، و زیگلر، دانیل جی. (۱۳۷۹). نظریه‌های شخصیت، مفروضه‌های اساسی، پژوهش کاربردها. ترجمه علی عسکری. ساوه: دانشگاه آزاد اسلامی.
70. هندری، لئو. بی و دیگران (۱۳۸۱). اوقات فراغت و سبک‌های زندگی جوانان. ترجمه فرامرز ککولی دزفولی و مرتضی ملانظر. تهران: نسل سوم.
71. Abeles, N. (1990). Rediscovering psychological assessment. Clinical Psychologist, 10, 3–۴٫
72. Adler, Alfred (1956). Individual psychology of Alfred Adler, NewYork, Basic Book Inc.
73. Allport, G. W. (1937) Personality: A psychological interpretation. New York: Holt.
74. Ansbacher, L., and Ansbacher, R. R. (eds). (1956) The individual psychology of Alfred Adler: A Systematic Presentation in Selection from His Writings, New York: Harper & Row.
75. Miltenberger, R. (1997). Behavior Modification: Principles and Procedures, New York: Brooks/Cole Publishing Company.
76. Ayto, john (2005) Word Origin, A & C black, London.
77. Birckhead L. M. (1989). Stress Management in Birckhead L. M. (ed)Psychiatric Mental Health Nursing Lippincott.
78. Crapps, R. W. (1986). An Introduction to Psychology of Religion.  Macon, GA:Mercer University Press
79. Disque, J. G., and Bitter, J. R. (1998). Integrating narrative therapy with Adlerian lifestyle assessment: A case study. Journal of Individual Psychology, 54, 431-450.
80. Donahue, M.J. (1998): There is no true spirituality apart from religion. Paper pre- sented in the annual convention of the American Psychological Association,.Chicago.
81. Eckstein, D. and Kern, R. (2002). Psychological Fingerprints: Lifestyle Interventions and Interventions, London, Kendall Hunt PubCo.
82. Giddens, A. (1996), In Defence of Sociology, Combridge, NewYork: Polity Press
83. Giuseppe,G., and Swatos, W. (2011). Religion, Spirituality and Everyday Practice. London and New York: Springer.
84. Hamer, D.,and Copeland, P. (1999). Living with Our Genes. New York, NY: Anchorbooks.
85. kattryn, T., and Dominic, U. (2008). The Psychology of lifestyle, london,Routledge.
86. Kerr, J. (2000). Community health promotion: challenge for practice. Birmingham: Tindhal press.
87. Leslie, G. R.& Larson, R. F. & Gorman, B. L. (1994). Introductory Sociology, Oxford Un. Press.
88. Logan, E., Kern, R., Curlette, W., and Trad. (1993). A Couples Adjustment Lifestyle Similarity and Social Interest. Individual Psychology 49. 456-467.
89. Lombardi, D. N., & Melchior, E. J. (1996). The ubiquity of life-style. Individual Psychology: The Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 52, 31-41.
90. Morris, William (1973). The Heritage Illustrated Dictionary of the English Language. American heritage publishing co., new york.
91. Mosak, H. and Pietro, D. (2007). Early Recollections: Interpretive Method and Application. New York: Routledge.
92. Mozac, H. et al. (1999), A Primer of Adlerian Psychology, Philadelphia, Brunner-Mazel.
93. Powers, R., J. Griffith, (2007). The Lexicon of Adlerian Psychology(2nd ed). Port Townsend WA: Adlerian Psychology Associates.
94. Riodan, R., and Kern, R. (1981). Lifestyle Analysis and Vocational Choice Lifestyle: Theory Practice and Research. Idaho: Cole Publishing.
95. Rule, W. And Bishop. M. (2013). Adlerian Lifestyle Counseling: Practice and Research. New York: Routledge.
96. Shafranske, E. P., and Malony, H. N. (1985). Religion, Spirituality, and Psychotherapy: a Study of California! Psychologists. Paper presented to meeting of the California State Psychological Association, San Francisco.
97. Shulman,  , Harold H, M. (1988). Manual for Life Style Assessment. New York: Routledge.
98. Stein, H. (1997). Alfred Adler Institute; The Style of Life Tree, retrieved on from: http://pws.cablespeed.com/htstein/theoprac.htm.
99. (۲۰۰۳). Which skills are “Life Skill”? www.life skills-Based Education.
100. World Health Organization (1996). WHO Quality of Life Group. WHOQOL-BREF Introduction, Adminstration and scoring, Field Trial version. Geneva.