محمدجواد رضائی

دکتری علوم اقتصادی، پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام، ایران، تهران

Rezaee.mj@gmail.com

مهدی موحدی بکنظر

دکتری علوم اقتصادی، پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام،، ایران، تهران

Movahedi1@gmail.com

چکیده

تصریح تعاریف یا کارکردهای علوم، دلالت‌های مهمی در درک ما از ماهیت و روش آن علوم دارد. این مقاله در پی آن است که با ارائه تقریری از ماهیت علم اقتصاد، جایگاه ایده‌های عدالت در سیر کار علمی یک اقتصاددان را روشن کند. در این مقاله بر اساس رویکرد تحلیلی- نظری و البته با اتکا به تصریحات اقتصاددانان نوآور، تلاش می‌شود تا ماهیت علم اقتصاد بازتعریف/بازسازی شود. علم اقتصاد، علم مطالعه شیوه مواجهه با تعارض منافع است که البته این کنکاش متکی بر «دیدگاه تحلیلگر یا عالم اقتصادی درباره عدالت» شکل می‌گیرد. یکی از دلالت‌های این نگرش، از بین رفتن دوگان اقتصاد اثباتی-هنجاری در علم اقتصاد است؛ چراکه نه‎تنها «مشاهدات عالمان» بلکه «نظریه‌پردازی» و «ارائه تبیین‌های علمی» متأثر از «شیوه مطلوب مواجهه با تعارض منافع از نظر محقق یا تحلیلگر اقتصادی» است. در نهایت، این مقاله منتقد تلقی جاافتاده از تمایز «علم-مذهب» در ادبیات اقتصاد اسلامی است.

کلیدواژگان: تعارض منافع، عدالت، فلسفه علم اقتصاد، فلسفه اقتصاد اسلامی، دوگان اثباتی-هنجاری.

منابع و مآخذ

Acemoglu, Daron, David I. Laibson, and John A. List )2016(. Microeconomics, The Pearson Series in Economics (Harlow: Pearson Education Limited)

Almond, Gabriel A. 1991. ‘Capitalism and Democracy’, Political Science and Politics, 24.3: 467–۷۴ <http://www.jstor.org/stable/420091>

Brennan, Geoffrey, and James M. Buchanan )1981(. ‘The Normative Purpose of Economic ‘science’: Rediscovery of an Eighteenth Century Method’, International Review of Law and Economics, 1.2: 155–۶۶ <https://doi.org/10.1016/0144-8188(81)90013-2>

Clayton, Matthew, and Andrew Williams )2004(. ‘Introduction’, in Matthew Clayton, and Andrew Williams (eds), Social justice (Malden, Mass., Oxford: Blackwell), pp. 1–۱۸

Coope, Christopher M. 1998. ‘Was Mill a Utilitarian?’, Utilitas, 10.1: 33–۶۷ <https://doi.org/10.1017/S0953820800005999>

Gide, Charles )1891 Reprint 1902). Principles of Political Economy, Translated by Edward Percy Jacobsen With an Introduction and Notes by James Bonar (Boston: D. C. Heath & Co.)

Hausman, Daniel M., and Michael S. McPherson )2006(. Economic analysis, moral philosophy, and public policy, 2nd edn (Cambridge: Cambridge University Press)

Hayek, Friedrich A. von )1975(. ‘The Pretence of Knowledge’, The Swedish Journal of Economics, 77.4: 433–۴۲ <https://doi.org/10.2307/3439337>

Hume, David )2011(. Enquiries Concerning the Human Understanding and Concerning the Principles of Morals (Indianapolis, IN: Online Library of Liberty)

Jevons, William S. )1911, Reprinted 2013(. The Theory of Political Economy, 4th edn, Palgrave classics in economics (Basingstoke: Palgrave Macmillan)

Knight, Frank H. )1934(. ‘Review of the Nature and Significance of Economic Science by Lionel Robbins’, International Journal of Ethics, 44.3: 358–۶۱ <http://www.jstor.org/stable/2378353>

Marshall, Alfred )2013(. Principles of Economics, Palgrave classics in economics (Basingstoke: Palgrave Macmillan)

Mill, John S. )2008(. ‘On the Definition and Method of Political Economy’, in Daniel M. Hausman (ed.), The Philosophy of Economics; an Anthology (Cambridge: Cambridge University Press), pp. 41–۵۸

Offe, Claus )2012(. ‘Whose Good Is the Common Good?’, Philosophy & Social Criticism, 38.7: 665–۸۴ <https://doi.org/10.1177/0191453712447770>

Posner, Richard A )1971(. ‘Killing or Wounding to Protect a Property Interest’, The Journal of Law & Economics, 14.1: 201–۳۲ <http://www.jstor.org/stable/724862>

Qizilbash, Mozaffar )2006(. ‘Capability, Happiness and Adaptation in Sen and J. S. Mill’, Utilitas, 18.1: 20–۳۲ <https://doi.org/10.1017/S0953820805001809>

Robbins, Lionel )1984(. An Essay on the Nature & Significance of Economic Science, 3rd edn (London: Macmillan)

Runciman, W. G. )1978(. ‘Processes, End-States and Social Justice’, The Philosophical Quarterly (1950-), 28.110: 37–۴۵ <https://doi.org/10.2307/2219042>

Sugden, Robert. )2005( [1986]. The Economics of Rights, Co-Operation, and Welfare, 2nd edn (New York: Palgrave Macmillan)

ژید، شارل، و شارل، ریست (۱۳۸۰الف). تاریخ عقاید اقتصادی، جلد اول: از فیزیوکرات‌ها تا استوارت میل. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

ژید، شارل، و شارل، ریست (۱۳۸۰ب). تاریخ عقاید اقتصادی، جلد دوم: از مکتب تاریخی تا جان مینارد کینز. ترجمه کریم سنجابی. تهران:  دانشگاه تهران.

صدر، محمدباقر (۱۳۹۳). اقتصاد ما: کتاب دوم، ترجمه سیدابوالقاسم حسینی. قم: پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر.