حسن شیخ‌العراقین‌زاده

طلبه سطح سه حوزه و کارشناس فیزیک، دانشگاه صنعتی اصفهان، ایران، اصفهان

hasan.karbala@chmail.ir

سیدمهدی رضوی

عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی، فرهنگستان علوم اسلامی قم، ایران، قم

 s.mahdi.razavi@chmail.ir

چکیده

برای تحقق تمدن اسلامی به علم اسلامی نیازمندیم. اما علم اسلامی چه خصوصیاتی دارد و و تأمین این خصوصیات، چه تأثیری بر ساختار مدل‌های علمی خواهد گذاشت؟ برای پاسخ به این مسائل، در گردآوری داده‌ها از روش اسنادی استفاده شده است. همچنین به وسیله استدلال منطقی، به تجزیه و تحلیل تمایز خصوصیات علم اسلامی با علم غربی پرداخته و سپس با کمک همین روش، ساختار جدیدی برای نظریات علمی بر اساس خصوصیات به دست آمده پیشنهاد شده است. تفسیر خاضعانه و ذاکرانه نسبت به شارع مقدس در علم اسلامی، در مقابل تفسیر استیلاجویانه در علم غربی، وابستگی مدل‌های علم اسلامی به دلیل فرض «بسته نبودن ید الهی» در تغییر حرکت عالم در مقابل مستغنی بودن مدل‌های علم غربی به دلیل فرض خودماندگاری حرکت در عالم، توصیف «منابع دینی، عقل و تجربه» به عنوان منابع تولید و «حجیت، تلائم و کارآمدی» به عنوان معیار صحت علم اسلامی در مقابل علم غربی که رفتار ماده، به عنوان تنها منبع تولید علم و تأیید تجربی، به عنوان تنها معیار صحت علم توصیف شده است، ویژگی‌هایی هستند که در این پژوهش برای علم اسلامی به دست آمد. در نهایت با توجه به ویژگی‎هایی که برای علم اسلامی به دست آمده است، ساختار پیشنهادی‎ای برای نظریه علمی ارائه گشته که با ویژگی‎های مطرح‎شده برای علم اسلامی هماهنگ باشد.

کلیدواژگان: علم اسلامی، تعریف علم، سازوکار حرکت عالم، منابع تولید علم، معیار صحت علم، ساختار نظریه علمی.

منابع

• آرثربرت، ادوین (۱۳۸۰). مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین. ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ چهارم.
• اینشتین، آلبرت (۱۳۸۴). فیزیک و واقعیت. ترجمه محمدرضا خواجه پور. تهران: انتشارات خوارزمی. چاپ سوم.
• اینشتین، آلبرت (۱۳۹۰). نسبیت و مفهوم نسبیت. ترجمه محمدرضا خواجه‎پور. تهران: انتشارات خوارزمی. چاپ سوم.
• خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۹۱). بیانات در دیدار با مردم قم. به تاریخ نوزدهم دی ماه. قابل بازیابی در: http://farsi.khamenei.ir
• خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۷۹). بیانات در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه قم در مدرسه فیضیه. به تاریخ چهاردهم مهرماه. قابل بازیابی در: http://farsi.khamenei.ir
• خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۹۲). بیانات در دیدار با رئیس و اعضای شورای خبرگان رهبری. به تاریخ چهاردهم شهریورماه. قابل بازیابی در: http://farsi.khamenei.ir
• داوری اردکانی، رضا (۱۳۸۶). درباره علم. تهران: انتشارات هرمس. ویراست دوم.
• راسل، برتراند (۱۳۷۳). تاریخ فلسفه غرب. ترجمه نجف دریابندری. تهران: کتاب پرواز. چاپ ششم.
• زرشناس، شهریار (۱۳۸۳). مبانی نظری غرب مدرن. تهران: کتاب صبح. چاپ دوم.
• کاپالدی، نیکلاس (۱۳۷۷). فلسفه علم. ترجمه علی حقی. تهران: انتشارات سروش.
• کاپلستون، فردریک چارلز (۱۳۸۰). تاریخ فلسفه. ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر. جلد ۶٫ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ سوم.
• کاپلستون، فردریک چارلز (۱۳۸۶). تاریخ فلسفه. جلد ۴٫ ترجمه غلامرضا اعوانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ سوم.
• کاپلستون، فردریک چارلز (۱۳۸۸). تاریخ فلسفه. جلد ۳٫ ترجمه ابراهیم دادجو. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
• گیلیس، دانالد (۱۳۸۱). فلسفه علم در قرن بیستم. ترجمه حسن میانداری. تهران: سمت.
• نصر، سیدحسین (۱۳۷۹). نیاز به علم قدسی. ترجمه حسن میانداری. قم: مؤسسه فرهنگی طه.
• موسوی خمینی، سیدروح‎الله (۱۳۷۸الف). صحیفه امام. جلد ۱۶٫ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
• موسوی خمینی، سیدروح‎الله (۱۳۷۸ب). صحیفه امام. جلد ۲۱٫ تهران: مؤسسه تنظیم و نظر آثار امام خمینی;.
• نیوتن، اسحاق (۱۳۹۵). اصول ریاضی فلسفه طبیعی. ترجمه بهنام شیخ باقری. نشر نی.
• هاوکینگ، استیون (۱۳۸۹). تاریخچه کوتاه‌تر زمان. ترجمه رضا خزانه. انتشارات فاطمی. چاپ سوم.