نظریه عقل عاطفی در آموزه‌های اهلبیت علیهم السلام: و کارکردهای روانشناختی-تربیتی آن
علی‌نقی فقیهی
استاد دانشگاه قم، ایران، قم.
an-faghihi@qom.ac.ir
چکیده
هدف پژوهش حاضر تبیین نظریه عقل عاطفی در آموزه‌های اهلبیت: و بررسی شرایط و توانمندی‌های عقل عاطفی و کارکردهای تربیتی-روانشناختی آن است. این پژوهش از تحقیقات کیفی است و با روش توصیفی – تحلیلی، به این مسئله پرداخته که عاطفه از ویژگی‌هایی است که خداوند به عقل داده است و برای ارتقا و رشد روانشناختی آدمی و تربیت صحیح برای رسیدن به سعادت، باید عقل عاطفی پرورش یابد. همچنین به این مسئله پرداخته شده که چگونه می‌توان کارکرد عقل را ارتقا داد و پرورش هماهنگ دو بعد شناختی و عاطفی عقل چه آثار تربیتی- روانشناختیای خواهد داشت؟ نتایج این تحقیق نشان داد که در آموزه‌های امام علی۷ عقل در برابر عاطفه نیست؛ بلکه سرچشمه آن است، و تأکید بر این است که جهت بهینهسازی کارکرد عقل باید با کمک گرفتن از وحی، علم و تجربه، بعد شناختی و عاطفی به صورت هماهنگ پرورش یابد. از جمله کارکردهای پرورش هماهنگ جنبه‌های شناختی و عاطفی عقل، رشد شناختی توأم با گرایش محبتی به خدا، انسان‌ها، خود، جهان هستی، زندگی و فضایل انسانی است که متربی را به عملکردهای شایسته و مطلوب سوق می‌دهد و زمینه را برای دستیابی به حیات قرب و رضوان الهی فراهم می‌آورد.
کلیدواژگان:
عقل، عاطفه، هماهنگ سازی، کارکردهای روانشناختی- تربیتی.
منابع
- قرآن کریم.
- ابن ابی الحدید(۱۴۰۴). شرح نهج البلاغه. قم: مکتبه آیتالله مرعشی نجفی.
- ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین (۱۴۰۳). عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه. قم: دارسیدالشهداء للنشر.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۶۲). خصال. قم: جامعه مدرسین.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۷۸). عیون اخبار الرضا. تهران: نشر جهان.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۸۵). علل الشرایع. قم: کتابفروشی داوری.
- ابن بابویه، محمد بن علی (۱۴۰۳). معانی الاخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- ابن بابویه، محمد بن علی (بی تا). کتاب من لا یحضره الفقیه. تحقیق علی اکبر الغفاری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- ابن شهر آشوب، محمد بن علی (۱۳۷۹). المناقب. قم: علامه.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد (۱۳۷۱). المحاسن. قم: دارالکتب الاسلامیه. چاپ دوم.
- پاینده، ابوالقاسم (۱۳۸۲). نهج الفصاحه. تهران: دنیای دانش. چاپ چهارم.
- تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (۱۴۱۰). غررالحکم و درر الکلم. قم: دارالکتاب الاسلامی. چاپ دوم.
- حرانی، حسن بن علی (۱۴۰۴). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین. چاپ دوم.
- حرعاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹). وسائل الشیعه. قم: آل البیت. چاپ اول.
- دشتی، محمد (۱۳۸۱). ترجمه نهج البلاغه. قم: مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین.
- دیلمی، حسن بن ابی الحسن (۱۴۱۲). ارشاد القلوب. قم: انتشارات شریف مرتضی.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالعلم.
- صبحی صالح (۱۴۱۴). نهج البلاغه. تحقیق و چاپ صبحص صالح. قم: هجرت.
- طباطبائی، محمدحسین (۱۴۱۷). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ پنجم.
- فتال نیشابوری، محمد بن احمد (۱۳۷۵). روضه الواعظین. قم: رضی.
- فصیحی، امان الله (۱۳۹۸ق). بررسی کارآمدی نظریه کارکردگرایی، معرفت فرهنگی اجتماعی. ۱(۲). ۱۰۹ ـ ۱۳۱٫
- فقیهی، علی نقی (۱۳۸۹). نگرشی نو بر تاریخ فلسفه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. چاپ دوم.
- فولکیه، پل (۱۳۷۰). مابعدالطبیعه. ترجمه یحهی مهدوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- کراجکی، محمد بن علی (۱۴۱۰). کنزالفوائد. قم: دارالذخائر.
- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ چهارم.
- لیثی واسطی، علی بن محمد (۱۳۷۶). عیون الحکم و المواعظ (للیثی). قم: دارالحدیث.
- مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳). بحارالأنوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی. چاپ دوم.
- مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۴). مرآه العقول. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ دوم.
- محمدی ری شهری، محمد و همکاران (۱۳۸۷). خردگرایی در قرآن و حدیث. ترجمه مهدی مهریزی. قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. چاپ سوم.
- مظفر، محمدرضا (بی تا). اصول فقه. قم: دفتر نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
- مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۴). تصحیح الاعتقادات الامامیه. قم: کنگره شیخ مفید. چاپ دوم.
- ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (۱۳۶۶). تفسیر قرآن الکریم. قم: انتشارات بیدار. چاپ دوم.
- ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (بی تا). اسفار اربعه. قم: شرکه دارالمعارف الاسلامیه.
- نوری، حسین بن محمد تقی (۱۴۰۸). مستدرک الوسائل. قم: آل البیت:. چاپ دوم.
- ورام بن ابی فراس، مسعود بن عیسی (۱۴۱۰). مجموعه ورام. قم: مکتبه فقهیه.
