نیکو دیالمه

استادیار گروه علوم تربیتی و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق علیه السلام، ایران، تهران

nikoo_dialameh@yahoo.com

مرضیه دهقانی

استادیار برنامه‌ریزی درسی دانشکده روان‎شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، ایران، تهران

ehghani_m33@ut.ac.ir

سکینه خوش‌‎صفت (نویسنده مسئول)

کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه امام صادق علیه السلام،، ایران، تهران

 s_khoshsefat@yahoo.com

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی محتوای برنامه درسی مدرسه شاد بر اساس آموزه‌های اسلامی و دیدگاه متخصصان و نیز مقایسه میان آنها صورت گرفته ‌است. این پژوهش از نوع مطالعات کیفی است و با رویکرد قیاسی - استقرایی و روش ‎های سنتزپژوهی و تحلیل متن انجام شده ‌است؛ به این معنا که با بررسی مطالعات انجام‎شده مرتبط با شادکامی، در حوزه‌های روان ‎شناسی، علوم تربیتی و علوم اسلامی، مفهوم شادکامی و عوامل مؤثر بر آن و همچنین محتوای برنامه درسی مدرسه شاد در دانش متعارف شناسایی شدند؛ سپس روایات مرتبط با عوامل شادکامی در اسلام، جمع‌آوری و تحلیل شده، بر اساس آن محتوای برنامه درسی مدرسه شاد بر اساس آموزه‌های اسلامی تبیین گردید. جامعه آماری شامل کتب معتبر روایی، کتب، مقالات و اسناد مرتبط با موضوع است. نمونه‌گیری این پژوهش از نوع نمونه‌گیری هدفمند است. اعتباربخشی پژوهش با روش مثلث‌سازی نظریه و از طریق مصاحبه با متخصصان علوم اسلامی و علوم تربیتی انجام گرفته ‌است. نتایج، بر اساس آموزه‌های اسلامی نشان می‌دهد که ویژگی‎های شناسایی‌شده برای «محتوا»، بر اساس «موضوعات آموزشی»، «چگونگی تنظیم» و «چگونگی ارائه» طبقه‌بندی شده‌اند. مقایسه محتوای برنامه درسی مدرسه شاد در آموزه‌های اسلام با دانش متعارف در ذیل سه مفهوم نوآوری، توسعه و حمایت بیان گردیده‌اند. از وجوه افتراق دو دیدگاه می‌توان به محوریت تعالیم دینی، جامعیت و شفافیت بیشتر محتوای برنامه درسی مدرسه شاد بر اساس آموزه‌ های اسلامی اشاره کرد.

کلیدواژگان: مدرسه شاد، شادکامی، برنامه درسی، آموزه‌ های اسلامی، محتوا.

منابع

1. ابوالمعالی، خدیجه (۱۳۹۲). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: علم.
2. آرگایل، مایکل (۱۳۸۳). روان‎شناسی شادی (ترجمه مسعود گوهری و دیگران). اصفهان: جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان.
3. اکبرزاده، حسین، و حقیقی، فریبا (۱۳۸۶). مدیریت شادی در مدرسه. تهران: رسل.
4. اکبری، محمود (۱۳۹۳). غم و شادی در سیره معصومین:. قم: فتیان.
5. آیزنک، مایکل (۱۳۷۵). روان‎شناسی شادی. ترجمه فیروز بخت. تهران: بدر.
6. بوشامپ، جرج ای. (۱۳۹۰). نظریه برنامه درسی. ترجمه محرم آقازاده. تهران: آییژ.
7. پسندیده، عباس (۱۳۹۲). الگوی اسلامی شادکامی. قم: دارالحدیث.
8. تاتل بام، جودی (۱۳۷۵). روان‎شناسی شاد زیستن. ترجمه ژیلا نینوایی. تهران: گلشن.
9. جعفری، ابراهیم و همکاران (۱۳۸۷). بررسی عوامل مؤثر در شادابی مدارس، اندیشه‌های نوین تربیتی، ۲۵: ۱۲۵-۱۴۰٫
10. جعفری، پریوش، و طالب‌زاده، فاطمه (۱۳۸۹). ارائه مدلی برای نشاط و شادی در مدارس ابتدائی شهر تهران. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، ۴(۲): ۹-۲۲٫
11. حاجیان، فردوس (۱۳۸۵). بانوی ماه و مدرسه. تهران: نگاهی دیگر.
12. ربانی، رسول و همکاران (۱۳۸۶). فرهنگ و شادی: رویکردی نظری و تجربی در زندگی روزمره سرپرستان خانوار در شهر اصفهان، فصل‌ نامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ۳ (۲): ۴۱- ۷۸٫
13. رضایی، موسی (۱۳۸۶). چگونه مدرسه‌ای شاد داشته باشیم. زنجان: نیکان کتاب.
14. ری، ورونیکا (۱۳۷۹). زنده باد شادی. ترجمه ویدا پروین. تهران: دایره.
15. سالاری‌ فر، محمدرضا و همکاران (۱۳۹۰). بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی. تهران: سمت.
16. سلیگمن، مارتین (۱۳۸۹). شادمانی درونی. ترجمه مصطفی تبریزی، رامین کریمی و علی نیلوفری. تهران: دانژه.
17. شاملی، عباسعلی؛ ملکی، حسن، و کاظمی، حمیدرضا (۱۳۹۰). برنامه درسی ابزاری برای نیل به تربیت اخلاقی، اسلام و پژوهش‎های تربیتی. ۲: ۷۷-۹۸٫
18. شورت، ادموند سی. (۱۳۸۸). روش‌ شناسی مطالعات برنامه درسی. ترجمه محمود مهرمحمدی و همکاران. تهران: سمت.
19. صابر، کبری (۱۳۸۷). معیارهای مدارس دوست‌داشتنی از دید دانش‌آموزان دختر متوسطه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
20. صادقی، عبدالحسین (۱۳۸۵). عوامل مؤثر بر ایجاد مدرسه شاد. تهران: مؤسسه نوآوری‌های پژوهشی آموزش ‌و پرورش.
21. طریقه‌ دار، ابوالفضل (۱۳۷۹). شرع و شادی. قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی حضور.
22. عباسی‌نیا، محمد (۱۳۹۱). مدارس شاداب دانش‌آموزان شاد. قم: جامعه القرآن الکریم.
23. علی‌ محمدی، کاظم، و آذربایجانی، مسعود (۱۳۸۹). رابطه بین شادکامی اسلامی و شادکامی روان ‎شناختی در دانشجویان دانشگاه قم در سال تحصیلی ۸۹-۱۳۸۸، روان‎شناسی و دین، ۳: ۷-۲۸٫
24. کار، آلان (۱۳۸۹). روان‎شناسی مثبت علم شادمانی و نیرومندی انسان. ترجمه‌ حسن پاشاشریفی و جعفر نجفی زند. تهران: سخن.
25. کارلسون، ریچارد (۱۳۷۷). شادمانی پایدار. ترجمه ارمغان جزایری. تهران: البرز.
26. کمیلی، مهدی (۱۳۸۶). شادی نشاط جوانی اسلام. مشهد: زمزم هدایت.
27. متیوس، اندرو (۱۳۸۹). راز شاد ماندن. ترجمه ندا شاه ‎نظر. تهران: عقیل.
28. محمدی ری‌شهری، محمد (۱۳۹۲). الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
29. ملکی، حسن (۱۳۸۶). مقدمات برنامه‌ریزی درسی. تهران: سمت.
30. ملکی، حسن (۱۳۸۸). برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل). مشهد: پیام اندیشه.
31. مهرمحمدی، محمود و همکاران (۱۳۸۸). برنامه درسی نظرگاه‎ها، رویکردها و چشم‎اندازها. تهران: سمت.
32. میرزابیگی، علی (۱۳۸۴). برنامه‌ریزی درسی و طرح درس. تهران: یسطرون.
33. میرشاه جعفری، سیدابراهیم، و تقوی‎نسب، سیده‎نجمه (۱۳۸۷). اصول بهداشت روانی از منظر صحیفه سجادیه، مطالعات اسلام و روان‎شناسی. ۲(۳): ۷۵-۹۵٫
34. نصر اصفهانی، علیرضا (۱۳۸۲). ضرورت نشاط و شادابی در مدارس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی.
35. هیل، ژانت، و دونلاپ، ریچارد (۱۳۹۳). راهنمای رهبر آموزشی برای طراحی برنامه درسی. ترجمه لیلا جاویدپور. تهران: آوای نور.
36. وزارت آموزش ‌و پرورش (۱۳۹۰). سند تحول بنیادین آموزش ‌و پرورش.
37. وزارت آموزش ‌و پرورش (۱۳۹۱). برنامه درس ملی جمهوری اسلامی ایران.
38. Crowther, G. (2008). Inspection Report: Broad gate Primary School. Offset Raising Improving Lives, 107874, Yorkshire, United Kingdom.
39. Diener, E (2000). Suubjective well- being: The science of happiness and a personal for a national index, American Psychologists, 55: 34-43.

40. Kelly, C. M., Saoirse, G. & Saoirse, N (2009). Health behavior in school – aged children. Ireland: Ireland National university Press.
41. Lin, J. D., Lin, P., wu, C. L (2010). Well- being perception of institutional caregivers working for people with disabilities: use of subjective happiness scale and satisfaction with life scale analyses. Research in Developmental Disabilities, 31(8): 1083-1090.
42. Miller, David N.; Nickerson, Amanda B.; Chafouleas, Sandra M.; Osborne, Kristina M (2008). Authentically Happy School Psychologists: Applications of Positive Psychology for Enhancing Professional Satisfaction and Fulfillment, Psychology in the Schools, 45(8): 679-692.
43. Morris, Ian (2011). Teaching Happiness and Well- Being in schools, New York: Continuum international publishing Group.
44. Myers, D. G. (2000). The friends and faith of happy people. American psychologist. 55 (6): 48-72.
45. Ngubane, Weekend (2005). An investigation into the implementation of participative management in a rural school in the pietermaritzburg district, Education leadership management. 85 (12): 67-85.
46. Talbott, E., and Fleming, J (2003). The Role of Social Contexts and Special Education in the Mental Health Problems of Urban Adolescents, The Journal of Special Education. 37(2): 111.123.
47. Warnick, B (2009). Dilemmas of autonomy and happiness, Theory and Research in Education, 7(89): 89-111.
48. Walker, D. D (2010). Towards a Pedagogy of Critical Happiness: Implications for Teaching and Learning. New Mexico: New Mexico University press.
49. Wolk (2008). Joy in School, The positive classroom. A.S.C.D. 66(1): 8-15.