حسن‌آقا نظری[۱]

[۱]. استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. قم. ایران

چکیده

در بخش مفاهیم، تعریف نهاد ازنظر نورث، ویلیامسون و سرل بررسی شده است. سپس چیستی اعتباریات اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبایی (رحمه‌الله) و همسانی آنها با چیستی نهاد از دیدگاه سرل، رابطه اعتباریات اجتماعی با احکام شریعت، مبنا قرارگرفتن این احکام جهت شکل‌گیری نهادها و ویژگی‌های نهادی احکام شریعت مورد تحقیق واقع شده است. این مباحث زمینه‌ساز تحول علوم اجتماعی با رویکرد تأثیرپذیری این علوم از احکام ثابت و متغیر شریعت اسلامی است؛ زیرا علم به دنبال تأمین نیاز معرفتی است و نیاز معرفتی درک و تبیین واقعیت است.

واقعیت‌های اجتماعی در هر جامعه‌ای متناسب با ساختار نهادهای اجتماعی آن جامعه شکل می‌گیرند. پس در هر جامعه‌ای که ساختار نهادهای اجتماعی آن هماهنگ با احکام ثابت و متغیر شریعت اسلامی باشد، واقعیت اجتماعی آن جامعه هم متناسب با همان ساختار پدیدار می‌شوند.

از‌این‌رو، رابطه منطقی (واقعی) بین نهادها و اعتباریات اجتماعی و احکام شریعت با موضوع علوم اجتماعی به‌عنوان واقعیت‌های اجتماعی به‌وجود می‌آید. این مقاله اولاً، به دنبال اثبات رابطه منطقی بین نهادها و اعتباریات اجتماعی و احکام شریعت با علوم اجتماعی است و ثانیاً، در جست‌وجوی اثبات تأثیر نهادهای اقتصادی هماهنگ با احکام شریعت بر شکل‌گیری واقعیت‌های اقتصادی متناسب با همان نهادها است و اقتصاددان با توجه به این واقعیت‌های اقتصادی برخاسته از نهادهای هماهنگ با شریعت می‌تواند نظریه‌پردازی علمی کنند. بر همین اساس، در یک اقتصاد پولی جریان پول در قالب نهاد بهره یا سود سرمایه واقعیت‌های اقتصادی متفاوتی را در حوزه تولید و توزیع و مصرف به دنبال دارد؛ همچنان‌که این دو متغیر اقتصادی بر شکل‌گیری تعادل و عدم تعادل اقتصادی جامعه تأثیر مستقیم دارند و درنتیجه اقتصاددان می‌تواند واقعیت‌های اقتصادی نشئت‌گرفته از نهادهای اقتصادی هماهنگ با شریعت را مورد توجه قرار داده و براساس آنها متغیرات مستقل و تابع این واقعیت‌های اقتصادی را در قالب نظریات علمی تحلیل و تبیین کند.

کلیدواژه‌ها: اقتصاد اسلامی، رویکرد نهادی، اعتباریات اجتماعی

کتابنامه

حائری یزدی، مهدی. ۱۳۶۱٫ کاوش‌های عقل عملی (فلسفه اخلاق). تهران. مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

صدر، سید محمدباقر. ۱۴۱۲٫ دروس فی علم الاصول. الحلقه الثانیه. قم. مجمع الفکر الاسلامی.

طباطبایی، محمدحسین. ۱۳۵۰٫ روش رئالیسم. با مقدمه و پاورقی شهید مطهری. قم. دارالعلم. چ ۳٫

ــــــــــــــــــــ.. ۱۳۷۱٫ المیزان فی تفسیر القرآن.ج۸٫ قم. اسماعیلیان. چ۵٫

ــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۶٫ بررسی‌های اسلامی. قم. دارالتبلیغ اسلامی.

ــــــــــــــــــــ. بی‌تا. حاشیۀ الکفایه. ج ۱٫ قم. بنیاد فکری و علمی علامه طباطبایی.

فیاض، محمداسحاق. ۱۳۸۵٫ محاضرات فی اصول الفقه. ج۴٫ النجف الاشرف، مطبعۀ النجف.

متوسلی، محمود. ۱۳۸۲٫ توسعه اقتصادی. تهران. سمت.

نائینی، محمدحسین. ۱۴۱۸٫ منیۀ الطالب فی شرح المکاسب. ج۱و ج۳٫ تقریر شیخ موسی نجفی خوانساری. قم. مؤسسۀ النشر الاسلامی.

نظریه بلند، غلامرضا. ۱۳۸۸٫ درآمدی بر بحران مالی جهان. تهران. نشر نی.

نورث، داکلاس سی. ۱۳۷۷٫ نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. ترجمه حمیدرضا معینی. تهران. سازمان برنامه و بودجه.

Chapra, Amar. 1916. Challenges and Opportunities in the Twenty-First Century. pp.433-452.

Chris Loird. sep2008. “What Just happened with Aig and this Means for you”. [an -line] Available www. Kitco com [Accessed.

Hamilton, David .1986. “technology and institutions are Neither”. Journal of Economic Issues. Vol. XX, No 2. PP 525-532.

Hodgson Geoffrey M. 2006. “what are institution?” Journal of Economic issues. vol XL. No, 1. PP1-2.

Homan Pault. 1932. “An Appraisal of institutional Economies”. The American Economic Review. Vol 22, No.1. Pp10-17.

Michell Wesley C. 1910. “The Ratonality of Economic Activity II”. the Journal of Political Economy. Vol. 18, No. 3.

Searle John R. 1995. The construction of social Reality. New York. Free Press.

Searle. 1998. Mind Language and society. NewYork. Busie Books.

Veblen, thorstdn. 1909. “the Linitation of marginal utility”. The jornal of political Economy. Vol 17. No: 9.

Williamson, oliver, E. 2000. “The New institutional Economic: taking stock, Looking Aheed”. Journal of Economics literature. Vol. XXXVIII. pp: 595-613.