مسعود صادقی[۱]

[۱]. پژوهشگر. دانشجوی دکترای فلسفه اخلاق. دانشگاه قم. قم. ایران.

چکیده

در این نوشتار اول، موضوع جامعه‌شناسی اخلاق و مسائل اصلی آن ‌که عبارت‌اند از رابطه طبقه، قدرت و اقتصاد با اخلاق و میزان مطابقت رفتاری اخلاق آرمانی و ادعایی جامعه با اخلاق نهادینه در آن و ربط اخلاق با میزان مدرنیت یا سنتی‌بودن جوامع و… بررسی می‌شود؛ دوم، جامعه‌شناسی اخلاق از جامعه‌شناسی معرفت اخلاقی تفکیک شده و معنای «جامعه‌شناسی اخلاق در…» تبیین می‌شود؛ سوم، مکتوب پیش روی جامعه‌شناسی «در» اخلاق را به‌عنوان نوآورانه‌ترین وجه نظریه بررسی کرده و تعریف می‌کند؛ چهارم، با عرضه سه رویکرد جامعه‌محور، اخلاق‌محور و تحلیلی‌ـ‌ترکیبی راهکارها و رهیافت‌های مناسب برای مواجهه با داده‌های جامعه‌شناختی در اخلاق را توضیح می‌دهد؛ پنجم، چهار شرط و مرحله تصحیح یا بهسازی نظریه اخلاقی از‌طریق داده‌های جامعه‌شناسی در اخلاق را‌ تبیین می‌کند. در پایان بخش اول، نتیجه اصلی نوشتار اثبات تقدم و اولویت جامعه‌شناسی «در» اخلاق بر جامعه‌شناسی اخلاق است. همچنین، در بخش دوم تلاش می‌شود طرحی کلی برای «جامعه‌شناسی “در” اخلاقِ اسلامی» ارائه شود با تأکید بر اینکه به نظر نگارنده برای پیگیری و ریشه‌یابی «جامعه‌شناسی در اخلاق اسلامی» در تاریخ مباحث اسلامی بهترین زمینه و سرنخ مفهوم مصلحت است.

کلیدواژه‌ها: اخلاق‌، نظریه اخلاقی، مصلحت، فقه.

کتابنامه

قرآن کریم با رسم الخط عثمان طه.

بشیریه، حسین. ۱۳۸۶٫ عقل در سیاست: سی‌و‌پنج گفتار در فلسفه، جامعه‌شناسی و توسعه سیاسی. تهران. نگاه معاصر.

بوطی، محمد سعید رمضان. ۱۴۱۲٫ ضوابط المصلحه. دمشق. الدارالمتحده. چاپ ششم.

توکلی، اسدالله. ۱۳۸۴٫ مصلحت در فقه شیعه و سنی. قم. مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۱٫ نسبت دین و دنیا: بررسی و نقد نظریۀ سکولاریسم. تحقیق و تنطیم علیرضا روغنی موفق. ویرایش سعید بندعلی. قم. مرکز نشر اسراء.

حر عاملی، محمد بن حسن. ۱۴۰۳ق. وسائل الشیعه. ج‌۵٫ بیروت. دارالحیاء التراث العربی.

حسنی، اسماعیل. ۱۴۱۶ق. نظریه المقاصد عندالامام محمدالطاهر بن عاشور. قطر. المعهد العالمی للفکرالاسلامی.

دو ورژه، موریس. ۱۳۶۶٫ روش‌های علوم اجتماعی. ترجمه خسرو اسدی. تهران. مؤسسه انتشارات امیرکبیر. چاپ دوم.

دیرباز، عسکر؛ صادقی، مسعود. تابستان۱۳۹۰٫ «طرح و تبیین جامعه‌شناسی در اخلاق اسلامی». فصلنامه علمی‌پژوهشی پژوهش‌های اخلاقی. شماره سوم.

راسل، برتراند. ۱۳۵۳٫ تاریخ فلسفۀ غرب. ترجمۀ نجف دریابندری. تهران. شرکت سهامی انتشارات جیبی.

رازی، فخرالدین. ۱۴۱۲ق. المحصول فی علم اصول الفقه. ج ‌۲٫ بیروت. مؤسسه الرساله.

روسک، جوزف؛ وارن، رولند. ۱۳۵۵٫ مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی. ترجمه بهروز نبوی و احمد کریمی. تهران. نشر فروردین. چاپ دوم.

ریسونی، احمد. ۱۳۷۶٫ اهداف دین از دیدگاه شاطبی. ترجمۀ سید حسن اسلامی و سید محمد علی ابهری. قم. دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.

عدالت نژاد، سعید.۱۳۸۲٫ اندر باب اجتهاد (دربارۀ کارآمدی فقه اسلامی در دنیای امروز)؛ جستارهایی از: عبدالکریم سروش، حسینعلی منتظری، سعید عدالت نژاد، جعفر سبحانی، احمد عابدینی و محمد مجتهد شبستری. تهران. طرح نو.

طباطبایی، سیدجواد. ۱۳۷۹٫ ابن خلدون و علوم اجتماعی. تهران. مؤسسه نگاه معاصر.

عاملی (شهید اول)، ابی عبدالله محمد بن مکی. بی‌تا. القواعد و الفوائد. قم. منشورات مکتبه المفید.

غزالی، ابوحامد. ۱۴۱۷ق. المستصفی من علم الاصول. بیروت. ج ۲٫ مؤسسه الرساله.

فروم، اریک. ۱۳۷۸٫ گریز از آزادی. ترجمۀ عزت‌الله فولادوند. تهران. مروارید. چاپ پنجم.

مجلسی، محمدباقر. ق۱۴۰۳٫ بحارالانوار. بیروت. مؤسسه الوفاء.

مختار سلامی، محمد. ۱۴۱۶ق. القیاس و تطبیقاته المعاصره. جده. المعهدالاسلامی للبحوث و التدریب.

مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۷۹٫ جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. تهران. شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی.

مطهری، مرتضی. ۱۳۷۲٫ عدل الهی. قم. صدرا. چاپ هشتم.

ـــــــــــــــ.۱۳۸۲٫ مجموعه آثار. قم. صدرا.

Hitlin.S .2010. handbook of  the sociology of morality. Springer.

Stark.W.1958. The sociology of knowledge: toward a deeper understanding of the history of ideas. Transaction Publishers.

Small.A. 2010. The Significance of Sociology for Ethics. General Books LLC.

Glover.D.Strawbridge.SH. 1986. The sociology of knowledge.social science.

Gaus. G F.1999. Social philosophy. M.E. Sharpe.

Merton RK .1973. The Sociology of Science:Theoretical and Empirical Investigations. Chicago:University of Chicago Press.

McCarthy.D .1996. Knowledge as culture: the new sociology of knowledge. Routledge.

Mill J .S. 2006. Utilitarianism. Easyread Large Edition. sited in: Read How You Want .com.

Marx K.Engels F. 2009. The Communist Manifesto. this edition is transcribed from the English edition of 1888. edited by Friedrich Engels. Echo Library.

Russell B.brittan S. 2004. Power: a new social analysis .Routledge.

Tedeschi.J. 2007. The Social Influence Processes. Transaction Publishers.

_________. ۲۰۰۸٫ Social Power and Political Influence. Transaction Publishers.

Thomas.A. 2006. Value and Context: The Nature of Moral and Political Knowledge. Oxford University Press.

Thero. D .2006. Understanding moral weakness. Amsterdam. New York: Rodopi.

Browne K.Milgram L .2009. Economics and Morality: Anthropological Approaches. Rowman & Littlefield.

Rich A. Enderle G. 2006. Business and economic ethics: the ethics of economic systems. Peeters Publishers.