بررسی تفاوتهای روش‌شناختی علم دینی و علم رایج
استاد روان‌شناسی بالینی و عضو پژوهشکده تحول و ارتقای علوم انسانی اجتماعی دانشگاه شیراز.
چکیده
روششناسی یکی از ارکان مهم دستگاه‌واره فکریِ علم دینی است. گرچه به لحاظ رتبی، شناسایی روش مطلوب مطالعه علمی، تابعی از فلسفه عام در یک دستگاه‌واره علمی است اما به جهت دیگر، می‌توانند مقوم یکدیگر نیز باشند. هدف مطالعه حاضر، مقایسه روش‌شناختی علم رایج و علم دینی بود که حاصل آن شناسایی ۸ تفاوت در این خصوص شد. تفاوتهای کلیدی‌ای که بین علوم رایج و علوم انسانی اسلامی فرض شدند عبارت‌اند از: مبادی فلسفی، اهداف و غایات انسان، تعریف نظری و عملیاتی متغیرها، نحوه تدوین فرضیه‌ها، معیار صحت فرضیه، مطالعه لایه‌های عمیق‌تر پدیده‌ها، استفاده از روش‌های متنوع پژوهش و تعیین نظام موضوعات. در راستای شناسایی روششناسی مطلوب علم دینی، حاصل برخی تأملات، منتهی به پیشنهاد و تبیین یک نمودار روش‌شناختی از منظر علم دینی گردید.
کلیدواژه‌ها: روششناسی، علم دینی، علم رایج.
منابع
قرآن کریم
- امیرحسینی، مازیار. مهر ۱۳۸۷٫ «مبانی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی در تدوین اصطلاح‌نامه پزشکی ایرانی و اسلامی». کتاب ماه علوم و فنون. شماره ۱۰۶٫
- ایمان، محمدتقی. ۱۳۹۱٫ فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- ایمان، محمدتقی؛ کلاته ساداتی، احمد. ۱۳۸۹٫ «جستاری در جهان‌بینی و علم». معرفت فرهنگی اجتماعی. شماره ۴٫
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . ۱۳۹۲٫ روششناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- بهشتی‌پور، روح‌الله. ۱۳۹۰٫ «عقل و وحی از نظر علامه طباطبایی». فلسفه دین. دوره ۸ شماره ۹٫
- پارسانیا، حمید. ۱۳۸۲٫ «روششناسی فلسفه سیاسی و علم س‍ی‍اس‍ت». علوم سیاسی. شماره ۹٫
- جابری، علی. ۱۳۸۸٫ «علم اقتصاد متعارف و خودگروی لذت‌گرایانه». معرفت اقتصادی. شماره ۱٫
- جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۶٫ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم. نشر اسراء. چ ۳٫
- حبیبی، رضا. ۱۳۹۲٫ درآمدی بر فلسفه علم. قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- حسن‌زاده آملی، حسن. ۱۳۸۵٫ دروس معرفت نفس. قم. الف لام میم.
- حسنی، حمیدرضا؛ علی‌پور، مهدی؛ موحد ابطحی، محمدتقی. ۱۳۸۶٫ علم دینی: دیدگاه‌ها و ملاحظات. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- حسینی، سیدحسین. ۱۳۸۲٫ «نگار انسانی (مروری بر مبانی انسان‌شناسی دینی با نظری به تفسیر المیزان)». ماهنامه معرفت. شماره ۶۹٫
- دشتی، سید محمود. بی تا. دایره المعارف قرآن کریم. جلد۱٫ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=1).
- زاهد، سید سعید؛ جاجرمی‌زاده، محسن؛ تقوی، سید محمدرضا. ۱۳۹۲٫ «فرهنگ به مثابه رسانه‌ای بین اراده و عمل جمعی (مطالعه تطبیقی فرهنگ اسلامی و سکولار)». رسانه و فرهنگ. سال سوم شماره ۲٫
- چالمرز، آلن، اف. ۱۳۸۵٫ چیستی علم: در آمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی. ترجمه سعید زیباکلام. تهران. سمت.
- خسروپناه، عبدالحسین. ۱۳۸۳٫ «منطق استقرا از دیدگاه شهید صدر». ذهن. شماره ۱۸٫
- ــــــــــــــــــــــ . ۱۳۹۲٫ در جست‌وجوی علوم انسانی اسلامی: تحلیل نظریه‌های علم دینی و آزمون الگوی حکمی – اجتهادی در تولید علوم انسانی. تهران. نشر معارف.
- خسروپناه، عبدالحسین و همکاران. ۱۳۹۲٫ انسان‌شناسی اسلامی. تهران. نشر معارف.
- سوزنچی، حسین. ۱۳۸۹٫ معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی. تهران. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- شورای عالی انقلاب فرهنگی. ۱۳۹۰٫ مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران.
- صمدی آملی، داود. ۱۳۸۴. شرح دروس معرفت نفس علامه حسن‌زاده آملی (مجموعه سخنرانی). آمل. مجموعه فرهنگی قائم.
- کارآمد، حسین؛ بهشتی، سعید. ۱۳۹۳٫ «ارتباط عقل و حس در اندیشه معرفت‌شناختی ابن‌سینا و نقش آن در برنامه درسی». تربیت اسلامی. سال نهم شماره ۱۸٫
- کلینی، محمد بن‌یعقوب. ۱۳۸۱٫ بهشت کافی. ترجمه روضه کافی. قم. سرور.
- موسوی، سیدمهدی. ۱۳۹۱٫ «بایسته‌های اسلامی‌سازی علوم انسانی از منظر سیدمحمد نقیب العطاس». فصلنامه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی. شماره ۱ ج ۲٫
- های، کالین. ۱۳۸۵٫ درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی. ترجمۀ احمد گل‌محمدی. تهران. نی.
