سارا بهمنی کازرونی،

کارشناسی ارشد معماری، دانشکدۀ هنر و معماری، کمال‌الملک نوشهر

محمدرضا پورجعفر،

استاد دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

در کشورهای دارای تمدن، از گذشته تاکنون، فرهنگ از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. در شهرهای معاصر برای استمرار فرهنگ در جامعه، مکان‌هایی با نام فرهنگ‌سرا ساخته شده است که می‌توانند باعث ترویج عوامل بسیاری از جمله فرهنگ در جامعه شوند، اما متأسفانه بسیاری از این مکان‌ها متناسب با فرهنگ ایرانی نبوده و کاربران از آنها استقبال نمی‌کنند.

با توجه به اینکه فعالیت‌های فرهنگی در مسجد، مدرسه و بازارها شکل می‌گیرد، برای بررسی فعالیت‌های فرهنگی در معماری معاصر، به بررسی سلسله‌مراتب فضاهای فرهنگی در معماری ایرانی ـ اسلامی پرداخته شده است، تا با توجه به این موارد بتوانیم فعالیت‌های فرهنگی معاصر را متناسب با فعالیت‌های معماری ایرانی ـ اسلامی شکل دهیم.

هدف مقالۀ حاضر بررسی فضاهای فرهنگی در معماری ایرانی ما و تطبیق آن با فضاهای فرهنگ‌سراهای معاصر است تا بتوانند با حفظ فضاهای ایرانی، فرهنگ و تمدن را در کالبد خود نشان دهند و باعث رونق هرچه‌بیشتر این فضاها شود. لذا روش تحقیق این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است. در ابتدا به بررسی فضاهای معماری ایرانی ـ اسلامی که در آنها فعالیت‌های فرهنگی شکل گرفته، پرداخته شده است. سپس با استفاده از عکس و نقشه و کروکی به بررسی و تحلیل فضاهای فرهنگی معماری ایرانی ـ اسلامی پرداخته و در انتها پس از تحلیل و نتیجه‌گیری، راهبردهایی به‌منظور تطبیق فضاهای ایرانی به فرهنگ‌سراهای معاصر ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها: فرهنگ، معماری ایرانی ـ اسلامی، فرهنگ‌سرای معاصر، تمدن.

کتاب‌نامه

الکساندر، کریستفر. ۱۳۸۸٫ معماری و راز جاودانگی. ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی.تهران. دانشگاه تهران.

پیرنیا، محمد کریم. ۱۳۶۶٫ مساجد معماری ایرانی. به کوشش یوسف کیانی. تهران. جهاد دانشگاهی.

ـــــــــــــــــ. ۱۳۸۲٫ سبک‌شناسی معماری ایرانی. تدوین غلامحسن معماریان. تهران. پژوهنده.

ـــــــــــــــــ. ۱۳۸۷٫ معماری ایرانی. تدوین غلامحسین معماریان. تهران. سروش دانش.

پژوهنده، محمدحسین. ۱۳۷۴٫ بازشناسی فرهنگ: مفهوم فرهنگ از دیدگاه متفکران. مجله اندیشه‌ی حوزه. شماره۲٫ پاییز ۱۳۸۴٫ تهران.

پورجعفر، محمدرضا و علی پورجعفر. ۱۳۹۰٫ «نقش سرمایۀ اجتماعی در وضعیت اقتصادی بازارهای سنتی در ایران». فصلنامۀ مدیریت شهری. شماره۲۷٫

حاج قاسمی، کامبیز. ۱۳۸۳٫ بناها‌ی بازار (مجموعۀ گنج‌نامه). تهران. مرکز اسناد تحقیقات دانشکدۀ معمار‌ی و شهر ساز‌ی.

دانشنامه جهان اسلام. ۱۳۶۲٫ تهران. بنیاد دایره المعارف اسلامی.

رجبی، آزیتا و سفاهن، افشین. ۱۳۸۹٫ «بازارهای ایران تجسم اندیشه‌های پایدار». فصلنامۀ جغرافیا. شماره ۱۱٫

روح‌الامینی، محمود. ۱۳۷۷٫ زمینۀ فرهنگ‌شناسی. تهران. مهدی.

شاطریان، رضا. ۱۳۹۱٫ تحلیل معماری مساجد ایران. تهران. نوپردازان.

فیاض، ابراهیم. ۱۳۸۹٫ تعامل دین فرهنگ و ارتباطات. تهران. چاپ و نشر بین‌الملل. چاپ اول.

کوئن، بروس. ۱۳۸۸٫ مبانی جامعه‌شناسی. ترجمۀ غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل. تهران. سمت. چاپ بیست‌ودوم.

کیانی، ‌یوسف. ۱۳۶۴٫ بازار در شهر‌های ا‌یرانی از مجموعه شهر‌های ا‌یران. تهران. وزارت فر هنگ و ار شاد اسلامی.

گروت، لیندا و وانگ، دیوید. ۱۳۸۵٫ روش‌های تحقیق در معماری. ترجمۀ علیرضا عینی‌فر. تهران. دانشگاه تهران.

محسنیان راد، مهدی. ۱۳۸۵٫ ارتباط‌شناسی. تهران. سروش. چاپ هفتم.

مهدوی‌نژاد، محمد جواد و مشایخی، محمد. ۱۳۸۹٫ «بایسته‌های طراحی مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی ـ اجتماعی». آرمان‌شهر. شماره ۵٫ صص ۳۷-۷۱٫

شولتس، نوربرگ. ۱۳۸۸٫ معنا در معماری غرب. ترجمه: مهرداد قیومی بیدهندی. تهران. نشر فرهنگستان هنر. چاپ دوم.

هوگ، ج. و هانرى مارتن. ۱۳۶۸٫ سبک‏شناسى هنر معمارى در سرزمین‌های اسلامی. تهران. شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.