حمیدرضا عظمتی،

استادیار دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

سعید نوروزیان ملکی،

عضو هیئت علمی گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

سمیه پورباقر،

کارشناس ارشد معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

معماری یکی از شاخصه‎های مهم هنر و تمدن است که از پیش از تاریخ تاکنون مورد توجه گروه‌های مختلف انسانی قرار گرفته و سعی وافر در تکامل و گسترش آن به‌عمل آمده است. در میان زیر‌مجموعه‌های معماری، معماری مدارس و بناهای مذهبی جایگاه ویژه‎ای دارد و بخش چشمگیری از بقایای معماری قدیم را شامل می‎شود که می‌توان از جنبه‌های مختلف معماری، تاریخی، هنری، مذهبی و اجتماعی آنها را مطالعه و بررسی کرد. البته این نکته به‌صورت عمیق‎تر در مطالعات مرتبط با شناخت معماری ایرانی و اسلامی نیز مشاهده می‎شود. آنچه بیش از هر چیز دیگر قابل توجه می‎نماید، آن است که کیفیت معماری مدارس سنتی ایران به‌صورت مستقیم‌ یا غیرمستقیم با مفاهیم معماری ایرانی و اسلامی ارتباط داشته است. نکته قابل توجه آن است که آموزش در مدارس سنتی ایران، نوعی آموزش تلفیق‌شده با مفهوم مطلوبیت بوده است. هنرجو و هنرآموز همراه با آموزش، بسیاری دیگر از فعالیت‌های مهم را نیز بر عهده می‌گرفتند. این نوع آموزش، با عنوان تعلیم همراه با تعلم یاد شده است. در این‌گونه فضاها رضایتمندی در کنار سایر امور آموزشی مدّنظر بوده است. از این تعامل در معماری ایرانی با عنوان حکمت معماری اسلامی یاد شده است. هدف از این پژوهش بررسی میزان اهمیت فاکتورهای مؤثر بر رضایتمندی افراد با بازشناسی الگوی تعامل آموزش و نیازهای فیزیکی و معنوی فضاهای آموزشی است؛ ازاین‌رو، در راستای تحقق این هدف از تکنیک دلفی و نظرسنجی از ۱۵ نفر از متخصصان فضاهای آموزشی در زمینه علوم تربیتی و معماران متخصص در این حوزه استفاده شده است و حاصل آن، بیانگر این مطلب است که در طراحی مطلوب فضاهای آموزشی با رویکرد آموزش اسلامی، توجه به فاکتورهای مؤثر بر رضایتمندی افراد از حضور در مدرسه مانند توجه به آسایش کالبدی، امنیت روانی، جذابیت محیطی، احساس تعلق، انعطاف‌پذیری و ادراک محیطی دارای اهمیت بالایی هستند به‌گونه‌ای که در راستای تأمین رضایتمندی فضاهای آموزشی، توجه به عوامل مؤثر بر آنها ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها: الگوی اسلامی آموزش، معماری مدارس، طراحی معماری، رضایتمندی.

کتاب‌نامه

الکساندر، کریستفر. ۱۳۸۸٫ معماری و راز جاودانگی. ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی.تهران. دانشگاه تهران.

پیرنیا، محمد کریم. ۱۳۶۶٫ مساجد معماری ایرانی. به کوشش یوسف کیانی. تهران. جهاد دانشگاهی.

ـــــــــــــــــ. ۱۳۸۲٫ سبک‌شناسی معماری ایرانی. تدوین غلامحسن معماریان. تهران. پژوهنده.

ـــــــــــــــــ. ۱۳۸۷٫ معماری ایرانی. تدوین غلامحسین معماریان. تهران. سروش دانش.

پژوهنده، محمدحسین. ۱۳۷۴٫ بازشناسی فرهنگ: مفهوم فرهنگ از دیدگاه متفکران. مجله اندیشه‌ی حوزه. شماره۲٫ پاییز ۱۳۸۴٫ تهران.

پورجعفر، محمدرضا و علی پورجعفر. ۱۳۹۰٫ «نقش سرمایۀ اجتماعی در وضعیت اقتصادی بازارهای سنتی در ایران». فصلنامۀ مدیریت شهری. شماره۲۷٫

حاج قاسمی، کامبیز. ۱۳۸۳٫ بناها‌ی بازار (مجموعۀ گنج‌نامه). تهران. مرکز اسناد تحقیقات دانشکدۀ معمار‌ی و شهر ساز‌ی.

دانشنامه جهان اسلام. ۱۳۶۲٫ تهران. بنیاد دایره المعارف اسلامی.

رجبی، آزیتا و سفاهن، افشین. ۱۳۸۹٫ «بازارهای ایران تجسم اندیشه‌های پایدار». فصلنامۀ جغرافیا. شماره ۱۱٫

روح‌الامینی، محمود. ۱۳۷۷٫ زمینۀ فرهنگ‌شناسی. تهران. مهدی.

شاطریان، رضا. ۱۳۹۱٫ تحلیل معماری مساجد ایران. تهران. نوپردازان.

فیاض، ابراهیم. ۱۳۸۹٫ تعامل دین فرهنگ و ارتباطات. تهران. چاپ و نشر بین‌الملل. چاپ اول.

کوئن، بروس. ۱۳۸۸٫ مبانی جامعه‌شناسی. ترجمۀ غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل. تهران. سمت. چاپ بیست‌ودوم.

کیانی، ‌یوسف. ۱۳۶۴٫ بازار در شهر‌های ا‌یرانی از مجموعه شهر‌های ا‌یران. تهران. وزارت فر هنگ و ار شاد اسلامی.

گروت، لیندا و وانگ، دیوید. ۱۳۸۵٫ روش‌های تحقیق در معماری. ترجمۀ علیرضا عینی‌فر. تهران. دانشگاه تهران.

محسنیان راد، مهدی. ۱۳۸۵٫ ارتباط‌شناسی. تهران. سروش. چاپ هفتم.

مهدوی‌نژاد، محمد جواد و مشایخی، محمد. ۱۳۸۹٫ «بایسته‌های طراحی مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی ـ اجتماعی». آرمان‌شهر. شماره ۵٫ صص ۳۷-۷۱٫

شولتس، نوربرگ. ۱۳۸۸٫ معنا در معماری غرب. ترجمه: مهرداد قیومی بیدهندی. تهران. نشر فرهنگستان هنر. چاپ دوم.

هوگ، ج. و هانرى مارتن. ۱۳۶۸٫ سبک‏شناسى هنر معمارى در سرزمین‌های اسلامی. تهران. شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.