زیبایی و زیبایی‌شناسی در هندسه معرفتی قرآن مجید
دکتر مجید قدمی،
دکترای تخصصی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه آموزش و پرورش
مائده پورفتح اله،
کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه تربیت مدرس،
چکیده
بازاندیشی در علوم انسانی و تلاش برای پایه‌ریزی علوم انسانی اسلامی موضوعی است که اهمیت بسزایی دارد؛ تحقق آن بدون شناخت مفهوم زیبایی و زیبایی‌شناسی در هندسه معرفتی قرآن مجید امکان‌پذیر نیست. قرآن مجید کتابی است که راه زندگی را در تمامی اعصار و قرون نشان داده است. درنتیجه با تحقیق و اندیشه در این کتاب مقدس می‌توان به بسیاری از سؤالات پاسخ گفت. یکی از مهم‌ترین پرسش‌های بشر به حوزه‌های آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت مربوط میشود. بدیهی است که در این کتاب آسمانی لازم است پاسخ‌ها و آموزه‌های منحصر‌به‌فردی برای این پرسش‌ها وجود داشته باشد. زبان زیبایی‌شناسانه قرآن مجید از غنیترین گنجینه‌هایی است که میتواند در فرایند تعلیم و تربیت در سطوح گوناگون آموزشی به آن استناد شود. در این پژوهش روش تحقیق توصیفی‌ـ‌تحلیلی برای پاسخ‌گویی به سؤال پژوهش انتخاب شده است. در ابتدا پژوهش ضمن تحلیل ادبیات موضوع به بازاندشی در اصول و مبانی تحلیل اثر هنری می‌پردازد و سپس بر‌اساس تحلیل تفسیری آیات قرآن مجید، زیبایی و زیبایی‌شناسی در هندسه معرفتی قرآن مجید را تبیین می‌کند. دستاوردهای پژوهش نشاندهنده آن است که مهم‌ترین جلوه‌های هنری قرآن مجید را می‌توان در قالب‌های زیر مطالعه کرد: ۱٫ زیبایی معنا: استفاده از زیبایی برای تعلیم و تربیت؛ ۲٫ زیبایی نمایشی: کاربرد بیان حسی و تصویری در انتقال مفاهیم؛ ۳٫ زیبایی خیال: پرورش قوه خیال مخاطب؛ ۴٫ زیبایی نمونه‌ای: استفاده از مثال‌های زیبا برای انتقال سلیقه زیبایی‌شناسانه.
کلیدواژه‌ها: زیبایی‌شناسی، قرآن مجید، علوم انسانی اسلامی، اثر هنری.
کتاب‌نامه
اعوانی، غلامرضا. ۱۳۷۳٫ «علم و دین(میزگرد)». مجلّه نامه فرهنگ. شماره ۱۳٫ ص ۲۹-۱۰٫
ـــــــــــــــ. ۱۳۷۵٫ حکمت هنر معنوی. تهران. نشر گروس.
الهی قمشه‌ای، حسین. ۱۳۷۷٫ مقالات. تهران. روزنه.
الیاده، میرچیا. ۱۳۷۲٫ «مکان مقدّس». مجلّه نامه فرهنگ. شماره ۹٫ ص ۹۷-۸۸٫
ــــــــــــ. ۱۳۷۵٫ مقدّس و نامقدّس. ترجمه نصرالله زنگویی. تهران. سروش.
ــــــــــــ. ۱۳۷۶٫ رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستّاری. تهران. سروش.
بورکهارت، تیتوس. ۱۳۷۶٫ هنر مقدّس، اصول و روش‌ها. ترجمه جلال ستاری. تهران. سروش.
پاکباز، روئین. ۱۳۷۸٫ دایرهًْ المعارف هنر. تهران. فرهنگ معاصر.
قبادی، علیرضا. ۱۳۸۹٫ یادداشتهایی در حوزه جامعه‌شناسی هنر معماری. بخش تکمیلی جزوه درس جامعه‌شناسی معماری. دانشکده معماری سوره. بینا.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد. ۱۳۸۱٫ «هنر اسلامی، در چالش با مفاهیم معاصر و افق‌های جدید». مجله هنرهای زیبا. شماره ۱۲٫ ص ۳۲-۲۳٫
ــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۳٫ «حکمت معماری اسلامی، جست‌وجو در ژرفساختهای معنوی معماری اسلامی». مجله هنرهای زیبا. شماره ۱۹٫ ص ۶۶-۵۷٫
مهدوی‌نژاد، محمدجواد و محمد مشایخی. ۱۳۸۹٫ «بایستههای طراحی مسجد بر‌مبنای کارکردهای فرهنگی‌ـ‌اجتماعی». دوفصلنامه آرمان‌شهر. شماره ۵٫ ص ۷۸-۶۵٫
مهدوی‌نژاد، محمدجواد و بمانیان، محمدرضا و خاکسار، ندا. ۱۳۸۹٫ «هویت معماری، تبیین معنای هویت در دورههای پیشامدرن، مدرن و فرامدرن». دوفصلنامه هویت شهر. شماره ۷٫ ص ۱۲۲-۱۱۳٫
نصر، سید حسین. ۱۳۸۹. معرفت و معنویت. ترجمه رحیم قاسمیان. تهران. انتشارات حکمت.
نقی‌زاده، محمد. ۱۳۸۸٫ «تأملی در مفهوم زیبایی و هنر ازمنظر حکمای مسلمان». دوماهنامه بیناب. شماره ۱۶٫
ــــــــــــــ. ۱۳۸۹٫ روایتی ایرانی از حکمت، معنا و مصادیق هنر. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی(زیر چاپ).
