دکتر عباس چهاردولی،

عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی، رئیس مرکز تحقیقات تحول علوم انسانی در علوم راهبردی

وحید خادم زاده،

دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی در دانشگاه تربیت مدرس،

چکیده

مدیریت راهبردی معاصر در قالب مکاتب ده‌گانه‌ای شکل گرفته است که هرچند دارای تفاوت‌هایی نیز هستند، درمجموع، خاستگاه و ریشه‌های مشترک تمدنی و فلسفی دارند. اما دین اسلام نگرشی کاملاً متمایز به جهان و انسان دارد؛ بنابراین، جامعه مسلمان جهت پیش‌برد اهداف راهبردی خویش نیازمند مدیریت راهبردی متفاوتی مبتنی‌بر آموزه‌های دینی است. هرگونه تغییر و اصلاح در علوم تجربی معاصر از مجرای ایجاد تغییرات در مبانی فلسفی این علوم قابل تحقق است. ارائه دیدگاه جدیدی از علم مدیریت راهبردی مبتنی‌بر مبانی اسلامی نیز از همین راه میسر است.

در تحقیق حاضر با استخراج مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی، راهبردشناختی و اقتصادی مندرج در مکاتب مدیریت راهبردی معاصر و استخراج اصول متناظر با آنها از متون اسلامی به تدوین پرسش‌نامه پرداخته و میزان اهمیت هر‌کدام از این اصول را در مدیریت راهبردی اسلامی از کارشناسان و نخبگان جویا می‌شویم. درنهایت نیز مجموعه‌ای از مهم‌ترین اصول فلسفی حاضر در مدیریت راهبردی اسلامی معرفی می‌شوند و با استفاده از تحلیل عاملی می‌کوشیم عوامل زیربنایی و مشاهده‌ناپذیر حاکم بر این اصول فلسفی را استخراج ‌کنیم.

کلیدواژه‌ها: مدیریت راهبردی، هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، تحلیل ‌عاملی.

کتاب‌نامه

قرآن کریم.

نهج‌البلاغه. مترجم جعفر شهیدی. ۱۳۷۸٫ تهران. نشر علمی و فرهنگی.

امام خمینی. ۱۳۷۹٫ صحیفه امام. ج ۲۲٫ تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

امام خامنه‌ای. سایت khamenei.ir. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی سید علی خامنه‌ای. مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.

آقا پیروز، علی، ابوطالب خدمتی، عباس شفیعی، سید محمود بهشتی نژاد و رضا حسینی فر. ۱۳۸۴٫ مدیریت در اسلام. زیر نظر سید مهدی الوانی. قم. پژوهشکده حوزه و دانشگاه.

آمدی تهیمی، محمد. ۱۳۷۳ ش.  غررالحکم و دررالکلم. شرح محمد خوانساری. تهران. مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران. چاپ پنجم.

ابطحی، حسن و بابک کاظمی. ۱۳۷۵٫ بهره‌وری. تهران. مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.

بخاری، محمد بن اسماعیل. ۱۳۱۵ق. صحیح البخاری. استانبول. دارالطباعه العامره.

تقوی دامغانی، رضا. ۱۳۶۹٫ نگرش بر مدیریت اسلامی. تهران. مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

تودارو، مایکل. ۱۳۶۶٫ توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه دکتر غلامعلی فرجادی و حمید سرابی، تهران. وزارت برنامه و بودجه.

جهانیان، ناصر. ۱۳۸۲٫ چالش فقر و غنا در کشورهای پیشرفته سرمایه‌داری. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

ـــــــــــــ. ۱۳۸۲٫ اهداف توسعه با نگرش سیستمی. تهران. سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.

حرّ عاملی، محمد بن حسن. ۱۴۱۲ق. وسایل‌الشیعه(۳۰ جلدی). بیروت. مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث.

رنانی، محسن. ۱۳۷۶٫ بازار یا نابازار. تهران. سازمان برنامه و بودجه. چاپ اول.

ساگدن، روبرت و آلن ویلیامز. ۱۳۷۲٫ مبانی تحلیل هزینه ـ فایده عملی. ترجمه منصور خلیلی عراقی. تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

شجاعی، محمدصادق. ۱۳۸۶٫ «نظریه نیازهای معنوی از دیدگاه اسلام و تناظر آن با سلسله نیازهای مازلو». دوفصلنامه مطالعات اسلام و روان شناسی. سال اول. شماره اول.

شیخ صدوق. ۱۳۶۱٫ کمال الدین و تمام النعمه. قم. انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.

صادقی گرمارودی، احمد. ۱۳۷۶٫ «مفهوم توسعه در قرآن و سنت». مجموعه مقالات اولین همایش اسلام و توسعه. تهران. نشر دانشگاه شهید بهشتی.

طباطبایی، سیدمحمدحسین. ۱۳۷۴ش. تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی‌همدانی. قم. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طیب، مهدی. ۱۳۷۹٫ مدیریت اسلامی. تهران. نشر سفینه.

علی احمدی، علیرضا. ۱۳۸۴٫ نگرش جامع بر مدیریت راهبردی. تهران. تولید دانش. چاپ دوم.

غیاثوند، احمد. ۱۳۸۷٫ کاربرد آمار و نرم افزار SPSS در تحلیل داده‌ها. تهران. لویه.

فانی، علی اصغر و طیبه عباسی. ۱۳۸۲٫ «بازخورد ۳۶۰ درجه». نشریه تدبیر. شماره ۱۳۷٫

فتحعلی، محمود. ۱۳۸۱٫ درآمدی بر مبانی اندیشه اسلامی. قم. مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

قدیری اصل، باقر. ۱۳۶۸٫ سیر اندیشه‌های اقتصادی. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.

قوامی، صمصام الدین. ۱۳۸۳٫ مدیریت ازمنظر کتاب و سنت. قم. دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.

کلینی، محمد بن یعقوب. ۱۴۱۳ق. اصول کافی. بیروت. دارالاضواء. چاپ اول.

کویین، جیمز براین، هنری مینتس برگ و رابرت ام.جیمز. ۱۳۷۳٫ مدیریت راهبردی «فرایند استراتژی». مترجم: محمد صائبی. تهران. مرکز آموزش مدیریت دولتی. چاپ اول.

گایینی، ابوالفضل. ۱۳۸۲٫ پیش‌فرض‌‌های معرفت‌شناسی در مدیریت اسلامی. حوزه و دانشگاه. سال نهم. شماره۳۷٫

گولت، دنیس.۱۳۷۰٫ «توسعه، آفریننده و مضرب ارزش‌ها». مجله برنامه و توسعه. شماره ۱۰٫

مجلسی، محمدباقر. ۱۴۰۳ق. بحارالانوار. بیروت. مؤسسه الوفاء. چاپ دوم.

محمدی ری شهری، محمد. ۱۳۶۲٫ میزان الحکمه. قم. الحوزهًْ العلمیه. قم. مکتب الاعلام الاسلامی سلامی.

مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۶۸٫ جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. قم. مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۶٫ معارف قرآن. ج۴، راه‌شناسی. قم. مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی.

مطهری، مرتضی. ۱۳۶۷الف. عدل الهی. تهران. انتشارات صدرا.

ـــــــــــــــ. ۱۳۶۷ب. جامعه و تاریخ. تهران. انتشارات صدرا

__________ ۱۳۷۱٫ مجموعه آثار. ج۲٫ تهران. انتشارات صدرا

ـــــــــــــــ. ۱۳۶۸٫ آشنایی با علوم اسلامی. ۳ جلد. تهران. انتشارات صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۶۲٫ تفسیر نمونه. تهران. دارالکتب الاسلامیه.

معصومی‌نیا، علی. ۱۳۸۳٫ «بازار مطلوب، رقابت کامل». نشریه اقتصاد اسلامی. شماره ۱۵٫

مینتس برگ، هنری. ۱۳۸۴٫ جنگل استراتژی. جوزف لمپل و بروس آلسترند. مترجم: محمود احمدپور. تهران. شرکت پردیس ۵۷٫

مِیِر، جرالد. ۱۳۷۸٫ مباحث اساسی اقتصاد توسعه. ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی. تهران. نشر نی.

میر معزی، حسین. ۱۳۸۸٫ نظام اقتصادی اسلام. دفتر اول: مبانی فلسفی. انتشارات کانون اندیشه جوان.

نصری، عبدالله. ۱۳۶۸٫ مبانی انسان‌شناسی در قرآن. تهران. انتشارات بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی.

نوری، حسین بن محمدتقی و حر عاملی. ۱۳۶۶٫ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم. مؤسسه آل بیت(ع). الاحیاء التراث.

هومن، حیدر علی. ۱۳۸۰٫ تحلیل داده­های چند متغیری در پژوهش رفتاری. تهران. نشر پارسا.

Bolman, L. G., and Deal, T. 1997. Reframing Organizations: Artistry, Choice, and Leadership. 2^nd edition (San Francisco: Jossey-Bass Publishers).

Carver. S. C. and Scheir, M. F. 1992. perspective on personality.Allyn and Bacon.

Christensen, C. R., Andrews, K. R., Bower, J. L., Hamermesh, G., and Porter, M. E. 1982. Business Policy: Text and Cases. 5th edition(Homewood, IL: Irwin).

Collins, O., and Moore, D. G. 1970. The Organization Makers, New York. Appleton-century-Crofts.

Harbison, E. and Myers, C. A. 1959. Management in the Industrail World. New York: McGraw-Hill.

Hatch Marry Jo. 1997. Orgenization Theory. oxford university press.

Fabricant, Solomon. 1969. “A Primer on Productivity”. New York. Random House.

Kendrick John W. 1956. Productivity Trends-capital and Labour. New York. National Bureau of Economic Research.

Mintzberg, H., Ahlstrand, B., and Lampel, J. 1998. Strategy Safari. New York.The Free Press.

Mintzberg, H. 1987. “The Strategy Concept 1: Five Ps for Strategy.” California Management Review. 30. 1. P 11-24.

ـــــــــــــــــ. ۱۹۸۹٫ Mintzberg on Management: Inside Our Strange. World of Organization New York Free Press.

Murrag, H. A. 1938. Exploration in personality: A Clinical and experimental study of fifty of college age. New York. Oxford University Press.

Neely, A.D., Adams, C. and Kennerley, M.(2002) The PerformancePrism: The Scorecard for Measuring and Managing Stakeholder Relationships, Financial Times/Prentice Hall, London

Pennington, M. W. 1972. “Why Has Planning Failed?” Long Range Planning. 5. 1.

Porter, M.E. 1980. Competitve Strategy: Techniques for Analysing Industries and Competitors. New York. Free Press.

Porter, M. E. 1985. Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. New York. Free Press.

Quinn, J. B. 1982. “Managing Strategies Incrementally.” Omega, The International Journal of Management Science. 10. 6. P 613-627.

Smircich, L., and Stubbart, C. 1985.”Strategic Management in an Enacted World.” Academy of Management Review. 10.4. p 724-736.

Steiner, G. A. 1969. Top Management. Planning. New York. Macmillan.

Steiner P.O &Goldner W.1952. “Productivity”. Berekeley. University of California. Institute of Industrial Relations.