محمد علی متفکرآزاد

استاد اقتصاد دانشگاه تبریز

ناصر صنوبر

دکترای مدیریت و استادیار دانشگاه تبریز

سید کمال صادقی

دانشیار اقتصاد دانشگاه تبریز

اکرم قنبری

کارشناس ارشد علوم اقتصادی

چکیده

نهاد داد و ستد بین‌المللی یکی از نهادهای لازم و ضروری در جامعه است و هر جامعه‌ای بایستی برای بهبود عملکرد و حفظ کارای خود اقدامات لازمی را برای ایجاد، تکمیل و تغییر آن انجام دهد. از جمله عوامل مؤثر در ایجاد، تکمیل و تغییر بستر نهادی، دیدگاه و نگرش جامعه است. در واقع نهادها، تبلور سیستم باورها و یا مدل‌های ذهنی مشترک (ایدئولوژی) در خارج از ذهن است. این پژوهش در پی اثبات این فرضیه است که اسلام به دلیل داشتن رویکرد و گرایش مثبت نسبت به نهاد داد و ستد بین‌المللی، باعث رونق این نهاد گردیده است. به عبارت گویاتر، با توجه به این‌که دیدگاه و نگرش نهادینه‌شده در جامعه بر شکل‌گیری و تکمیل و تغییر نهادها تأثیر می‌گذارد و با توجه به اینکه رویکرد اسلام نسبت به نهاد داد و ستد بین‌المللی مثبت است، بعد از ظهور اسلام شرایط طوری تغییر یافت که هزینۀ معاملاتی پرداختن به تجارت، کاهش و از آنجا موجبات رونق این نهاد فراهم گشت. برای اثبات این فرضیه، نهاد داد و ستد بین‌المللی در عصر پیامبر اسلام (ص) و با سیاق روایت تاریخی مورد مطالعه قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها: مداخلات راهبردی، نهاد داد و ستد، عصر پیامبر اسلام (ص)

کتاب‌نامه

قرآن کریم

ابراهیم‌حسن، حسن. ۱۳۸۸٫ تاریخ سیاسی اسلام. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران. بدرقۀ جاویدان. چاپ سوم.

ابن‌اثیر، عزالدین. ۱۳۷۰٫ تاریخ کامل. ترجمۀ دکتر محمد حسین روحانی. تهران. اساطیر، چاپ اول.

ابن‌ادریس، عبدالعزیز عبداله. ۱۳۸۴٫ «وضع اقتصادی مدینه در عهد نبوی». ترجمۀ شهلا بختیاری. فصلنامۀ تاریخ اسلام. شماره۲۳٫

اجتهادی، ابوالقاسم. ۱۳۶۳٫ وضع مالی و مالیه مسلمین. تهران. انتشارات صداوسیما. چاپ اول.

جعفریان، رسول. ۱۳۷۷٫ تاریخ سیاسی اسلام، ج۱، سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم. تهران. سازمان چاپ و انتشارات.

حرّ عاملی، محمدبن‌حسن. ۱۴۱۴ق. وسائل‌الشیعه. قم. مؤسسۀ آل‌البیت.

حسینیان مقدم، حسین. زمستان ۱۳۸۱ و بهار ۱۳۸۲٫ «مناسبات مکه بین مدینۀ پیش از اسلام در چشم‌انداز روابط قحطانی ـ عدنانی». فلسفۀ کلام و عرفان. نامۀ علوم انسانی. شماره۶ و۷٫

خاکرند، شکراله و منتظرالقائم، اصغر و چلونگر، محمد علی. بهار ۱۳۸۶٫ «پیامبر اسلام (ص) و جهان‌بینی تمدن‌ساز دینی». فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز. شمارۀ ۲۲٫

رنانی، محسن. ۱۳۷۶٫ بازار یا نابازار (بررسی موانع نهادی کارایی نظام اقتصادی بازار در ایران). تهران. سازمان برنامه و بودجه.

زیدان، جرجی. ۱۳۸۲٫ تاریخ تمدن اسلامی. ترجمۀ علی جواهر کلام. تهران. امیر کبیر.

سبحانی، جعفر. ۱۳۷۵٫ فروغ ابدیت (تجزیه و تحلیل کاملی از زندگانی پیامبر اکرم (ص)). قم. دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم. ویرایش دوم.

صدر، سید کاظم. ۱۳۷۴٫ اقتصاد صدر اسلام. تهران. دانشگاه شهید بهشتی.

طبری، محمدبن‌جریر. ۱۳۸۵٫ تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران. اساطیر. چاپ ششم.

طوسی، ابی‌جعفر محمدبن‌حسن. ۱۳۹۰ق. تهذیب‌الاحکام. تهران. دارالکتب‌الاسلامیه. چاپ سوم.

العالی، صالح احمد. ۱۳۸۱٫ دولت رسول خدا (ص). ترجمۀ هادی انصاری. قم. پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه. چاپ اول.

علی، جواد. ۱۹۶۹م. المفضل فی ‌التاریخ ‌العرب قبل ‌الاسلام. بیروت، دارالعلم للملائین.

فیاض، علی‌اکبر. ۱۳۵۵٫ تاریخ اسلام. تهران. دانشگاه تهران. چاپ دوم.

کرمی، ابوالفضل. بهار ۱۳۷۵٫ «بازار در تمدن اسلامی». فصلنامۀ پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع). سال اول. شماره۳٫

کلینی، محمدبن‌یعقوب. ۱۳۶۳٫ اصول کافی. تهران. دارالکتب‌‌‌‌‌‌‌الاسلامیه. چاپ پنجم.

کیوانی امینه، محمد. بهار ۱۳۸۵٫ «آشنایی با مکتب نهادگرایی». فصلنامۀ اندیشه صادق (ع). مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق (ع). شماره۲۲ .

متوسلی، محمود. ۱۳۸۲٫ توسعۀ اقتصادی (مفاهیم، مبانی نظری، رویکرد نهادگرایی و روش‌شناسی). تهران. سمت.

مسعودی، علی‌بن‌حسین. ۱۳۸۲٫ مروج ‌الذهب و معادن ‌الجواهر. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران. علمی و فرهنگی. چاپ هفتم.

نوری طبرسی(محدث نوری)، میرزا حسین. ۱۴۰۷ق. مستدرک‌ الوسائل. قم. مؤسسۀ آل‌البیت لاحیاء ‌التراث.

نهج‌البلاغه. ۱۳۷۸٫ تهران. فیض‌الاسلام.

وات، مونتگمری. زمستان ۱۳۷۹٫ «عربستان پیش از اسلام». ترجمۀ علی ناظمیان فرد. تاریخ اسلام (دانشگاه باقرالعلوم). شماره۴٫

واقدی، محمد بن عمر. ۱۳۶۹٫ مغازی، تاریخ جنگهای پیامبر اسلام (ص). ترجمه دکتر محمود مهدوی دامغانی. تهران. مرکز نشر دانشگاهی. چاپ دوم.

یعقوبی، احمدبن ابی‌یعقوب‌ ابن‌واضع. ۱۳۶۲٫ تاریخ یعقوبی. ترجمۀ محمد ابراهیم آیتی. تهران. علمی و فرهنگی. چاپ سوم.

Alchian, A. A. & Demsetz, H. 1973. “The property rights paradigm”. Journal of economic History. Vol33.

Barzel, Y. 1989. Economic analysis of property rights. Cambridge. Cambridge university

Demsetz, H. 1967. “Towards a theory of property rights”. American Economic Review; papers and proceedings. Vol52.

Hall, R. & Jones, C. I. 1999. “Why do some countries produce so much more output per worker than others?”. Quarterly Journal of Economics, Vol114.

Kaufmann, D. & Kraay, A. & Zoido-Lobaton, P. “Aggregating governance indicators”. World bank policy research working paper. Vol2195.

Knack, S. & Keefer, P. 1995. “Institution and economic performance: Cross- country tests using alternative institutional measures”. economics and politics. Vol7.

kuran, Timur. 2007. The scale of entrepreneurship in middle eastern history: inhibitive roles of Islamic institutions, depertment of economics. Durham. DUKE university.

Mauro, P. “Corruption, country risk and growth”. Quarterly journal of economics, Vol110.

North, C. Douglass. & Denzau, Arthr. T. 1994. “Shared-MentalModels: Ideologies and Institutions”. Kyklos. Vol94. No1.

North, C. Douglass. 2005. Understanding The Process Of Economic Change. Princeton University, New York,4 th. Edition.

Parente, S. L. &Prescottو ,F, 2000. Barriers to riches.Cambridge,MIT press.