سیدکاظم سیدباقری

استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی

بتول ملاشفیعی

دانشجوی کارشناس ارشد تفسیر وعلوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

این نوشته با بررسی شاخص‌‌های دانش بومی مطلوب، در پی تطبیق آن ویژگی‌‌ها با فقه سیاسی شیعه به‌عنوان الگوی دانش بومی اسلامی است. پرسش اصلی این نوشتار آن است که با توجه به ویژگی‌‌های دانش بومی، فقه سیاسی شیعه در این جهت از چه ویژگی‌‌هایی برخوردار است و تمرکز بر چه اموری می‌توان وجه الگویی آن را تکامل بخشد. فرضیۀ نوشته بر این امر تأکید دارد که فقه سیاسی شیعه به‌عنوان دانش بومی، شاخص‌‌هایی چون مبانی، باورها، منابع استنباط و روش ویژه دارد که با آنها دارای توان پویایی، پایایی و پاسخ‌‌گویی به نیازهای جامعه بوده و سازگار با مقتضیات زمانی و مکانی آن است و تأمل دوباره در ظرفیت‌های روشی، نگرشی و زایشی آن، می‌‌تواند وجه الگویی این دانش را تکامل بخشد. تلاش شده است تا این بررسی با رویکرد «خط‌‌مشی گذاری» به انجام رسد.

کلیدواژه:  فقه سیاسی، دانش بومی، پویایی، اجتهاد، ظرفیت‌های روشی.

کتاب‌نامه

امام خمینی، روح‌الله. ۱۳۸۲٫ صحیفۀ امام. تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). چاپ سوم.

حائری، سید کاظم. ۱۳۷۴٫ «قلمرو تأثیر زمان و مکان در اجتهاد». از کتاب مجموعۀ آثار کنگرۀ بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (ره). ج۱۴٫ تهران. مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ اول.

حر عاملى، محمدبن‌حسن. ۱۴۲۰ق. وسائل الشیعه. قم. موسسه آل‏البیت لاحیاء التراث. چاپ دوم.

حسینی قائم‌مقامی، سید عباس. ۱۳۸۲٫ «ضابطه‌های نواندیشی دینی؛ روشنفکری و چالش‌ها». فصلنامۀ کتاب نقد. شماره۲۶و۲۷٫

سوزنچی، حسین. ۱۳۸۹٫ «علم دینی، دیدگاهی در باب نحوۀ تعامل علم و دین». فصلنامۀ راهبرد فرهنگ. شماره۷٫

سیدباقری، سید کاظم. ۱۳۸۸٫ فقه سیاسی شیعه. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

شمس‌الدین، محمد مهدی. ۱۴۱۸ق. مناهج الاجتهاد و تجدید اصول فقه فی قضایا اسلامیه. ج۵٫ قم. مؤسسه رسول اعظم صلی الله علیه و آله، پژوهش‌های فکری اسلامی.

صدر، سید محمد باقر. ۱۳۵۹٫ همراه با تحول اجتهاد. ترجمۀ اکبر ثبوت. تهران. روزبه.

صدوق، جعفربن‌محمد. ۱۳۷۴٫ عیون اخبار الرضا. ج۱٫ قم. زندگی.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۴۱۷ق. المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت. مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. الطبعه الاولی.

علی‌دوست، ابوالقاسم. ۱۳۸۱٫ فقه و عقل. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. چاپ اول.

فیرحی، داود. ۱۳۸۳٫ قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران. نی. چاپ سوم.

مجتبوی. سید جلال‌الدین. ۱۳۶۳٫ فلسفه در ایران (مجموعه مقالات فلسفی در ایران). تهران. حکمت. چاپ اول.

مصباح یزدی، محمد تقی. ۱۳۷۸٫ «رابطۀ ایدئولوژی و فرهنگ اسلامی با علوم انسانی، حوزه و دانشگاه». از کتاب مجموعه مقالات و مصاحبه‌های برگزیده. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ اول.

مطهری، مرتضی. ۱۳۷۴٫ مجموعۀ آثار. ج۲٫ تهران. صدرا. چاپ پنجم.

‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــ . ۱۳۶۸٫ ده گفتار. تهران. صدرا. چاپ پنجم.

هایدگر، مارتین. ۱۳۷۵٫ «عصر تصویر جهان». ترجمۀ یوسف اباذری. ارغنون. شماره۱۱و۱۲٫