فراتحلیل اثربخشی رویکردهای مبتنی‌بر معنویت و مذهب بر میزان نشانه‌های افسردگی
الهام آقائی،
دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی دانشگاه شاهد،
سمیه جمالی پاقلعه
، دانشجوی دکترای روانشناسی تربیتی دانشگاه الزهرا
چکیده
افسردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های روانی است. به‌منظور درمان و جلوگیری از عود مکرر این بیماری لازم است اطلاعاتی در رابطه با روش‌های درمان و میزان تأثیری که این درمان‌ها دارند، کسب کرد. در این‌خصوص، فراتحلیل با یکپارچه‌کردن نتایج حاصل از انجام تحقیقات مختلف، میزان اندازه اثر روش‌های درمان را مشخص می‌کند. پژوهش حاضر نیز بر آن است تا با استفاده الگوی پژوهشی فراتحلیل، میزان اثرگذاری رویکردهای مبتنی‌بر معنویت و مذهب را بر کاهش نشانه‌های افسردگی بررسی کند. بدین منظور، ۱۲ پژوهش که ازلحاظ روش‌شناختی مقبول بودند، انتخاب و فراتحلیل بر روی آنها انجام گرفت. ابزار پژوهش عبارت از چک‌لیست فراتحلیل بود. یافته‌های پژوهش نشان داد میزان اثر رویکردهای مبتنی‌بر مذهب و معنویت بر کاهش نشانه‌های افسردگی ۸۵/۰ بود(۱ ۰۰/۰). این میزان اندازه اثر مطابق جدول کوهن درحدبالا ارزیابی شد.
کلیدواژه‌ها: فراتحلیل، افسردگی، معنویت، مذهب.
کتاب‌نامه
ابراهیمی،امراله. ۱۳۸۶٫ «مقایسه اثربخشی روان‌درمانی یکپارچه‌گرای دینی، درمان شناختی‌ـ‌رفتاری و دارویی بر میزان افسردگی و نگرش‌های ناکارآمد بیماران مبتلا به افسرده‌خویی». پایان‌نامه دکتری روانشناسی. مرکز مطالعات و پژوهشگاه علمی کشور(Irandoc).
آقائی، الهام و عابدی، احمد و جمالی پاقلعه، سمیه. ۱۳۹۱٫ «فراتحلیل اثربخشی مداخلات شناختی‌ـ‌رفتاری بر میزان نشانه‌های افسردگی»(۱۳۸۹-۱۳۸۰). دانشور رفتار. دوفصلنامه علمی‌ـ‌پژوهشی دانشگاه شاهد. سال ۱۹، شماره۶٫ ص۸۰-۶۹٫
آقائی، الهام و جمالی، سمیه و عابدی، احمد. ۱۳۹۱٫ «فراتحلیل اثربخشی درمان‌های دارویی بر میزان نشانه‌های افسردگی». فصلنامه علمی‌پژوهشی جنتاشاپیر، دوره ۳، شماره۳٫ ص۴۶۸-۴۵۹٫
بوالهری، جعفر و نظیری، قاسم و زمانیان، سکینه. ۱۳۹۱٫ «اثربخشی رویکرد گروه‌درمانی معنوی بر کاهش میزان افسردگی، اضطراب و استرس در زنان مبتلا به سرطان سینه». فصلنامه علمی‌ـ‌پژوهشی جامعه‌شناسی زنان. سال۳، شماره۱٫ ص۱۱۵-۸۵٫
بهرامی، هاجر و علیزاده، حمید و غباری بناب، باقر و کرمی، ابوالفضل. ۱۳۸۵٫ «اثربخشی آموزش معنویت به‌شیوه گروهی بر کاهش افسردگی در دانشجویان». مجله تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره. جلد ۵، شماره ۱۹٫ ص ۷۲-۴۹٫
ترقی جاه، صدیقه و نوابی نژاد، شکوه و بوالهری، جواد و کیامنش، علیرضا. ۱۳۸۶٫ «مقایسه تأثیر درمان گروهی با رویکرد شناختی و رویکرد معنوی بر افسردگی دانشجویان دختر دانشگاه‌های تهران». مجله تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره. جلد۶، شماره۲۱٫ ص ۱۲۵-۱۱۱٫
ثنایی، باقر و حمید نصیری. ۱۳۷۹٫ «بررسی تأثیر گروه‌درمانی شناختی‌ـ‌مذهبی در کاهش افسردگی و اضطراب بیماران بستری مبتلا به اختلالات خلقی». مجله تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره.جلد۲، شماره ۷و۸٫ ص ۹۶-۸۹٫
حمید، نجمه و بشلیده کیومرث و عیدی بایگی، مجید و دهقانی زاده، زهرا. ۱۳۹۰٫ «بررسی اثربخشی روان‌درمانی شناختی‌ـ‌رفتاری مذهب‌محور بر افسردگی زنان مطلقه». فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده. سال ۱، شماره۱٫ ص ۶۴-۵۴٫
حمدیه، مصطفی و ترقی جاه، صدیقه. ۱۳۸۷٫ «تأثیر گروه‌درمانی شناختی معنوی بر میزان افسردگی». پژوهنده(مجله پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)سال ۱۳، شماره ۵٫ ص ۳۸۹-۳۸۳٫
دلاور، علی. ۱۳۸۸٫ مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران. رشد.
سلیگمن، مارتین و دیوید روزنهان. ۱۳۸۶٫ آسیب‌شناسی روانی. ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران. نشر ارسباران.
شریفی، حسن پاشا و شریفی، نسترن، ۱۳۸۹٫ روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران. سخن.
فتاحی قهنویه، راضیه. ۱۳۸۹٫ «اثربخشی گروه‌درمانی معنوی‌ـ‌اسلامی بر علائم افسرده‌خویی و کیفیت زندگی دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی. دانشگاه اصفهان.
قهاری، شهربانو و فلاح، راحله و بوالهری، جعفر و موسوی، مهدی و رزاقی، زهرا و اکبری، محمد اسماعیل. ۱۳۹۱٫ اثربخشی مداخله‌های شناختی‌ـ‌رفتاری و معنوی‌ـ‌مذهبی در کاهش اضطراب و افسردگی در زنان مبتلا به سرطان پستان». فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی. سال۱۳، شماره ۴٫ ص۴۰-۳۳٫
سادوک،بنجامین جیمز و سادوک،ویرجینیا آلکوت. ۱۳۸۶٫ خلاصه روان‌پزشکی: علوم رفتاری‌ـ‌روان‌پزشکی بالینی. ترجمه نصرت الله پورافکاری. تهران. شهرآب.
کاویانی، حسن و احمدی ابهری، سید علی و نظری، هدایت و هرمزی، کوروش. ۱۳۸۱٫ «شیوع اختلال‌های افسردگی در جمعیت شهر تهران ۱۳۷۹». مجله دانشکده پزشکی. شماره ۵٫ ص۳۹۹-۳۹۳٫
مهرابی‌زاده هنرمند، مهناز و هاشمی، اسماعیل و بساک نژاد، سودابه. ۱۳۹۰٫ «بررسی تأثیر درمان چندوجهی اسلامی بر افسردگی و عزت‌نفس دانشجویان». فصلنامه روانشناسی دین. سال۴، شماره۳، ص۴۸-۳۱٫
نوغانی، فاطمه و محتشمی، جمیله و واثق رحیم پرور، فاطمه و بابایی، غلامرضا. ۱۳۸۳٫ «تأثیر آموزش فرهنگ دین‌داری بر میزان افسردگی». فصلنامه حیات. سال۱۰، شماره۲۳٫ ص۵۶ -۴۹٫
هویت، دینس و دانکن کرامر. ۱۳۸۸٫ روش‌های آماری در روانشناسی و سایر علوم رفتاری. ترجمه حسن پاشا شریفی، جعفر نجفی زاده، مالک میر هاشمی، داوود معنوی پور و نسترن شریفی. تهران. سخن.
واعظ زاده، سید هاشم.۱۳۹۱٫ بررسی اثربخشی گروه‌درمانی معنوی ـ مذهبی بر افزایش جهت‌گیری مذهبی درونی، افزایش مقابله مذهبی مثبت، کاهش اضطراب و افسردگی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی. دانشگاه فردوسی.
Baqutayan, S.M.S. 2012. “Managing anxiety among breast cancer’s patients”. Advances in Psychology Study. 1(1). p 4-7.
Cohen, J. 1988. Statistical power analysis for the behavioral sciences. Hillsdale. NJ: Erlbaum. 2nd edition.
Decoster,J .2003. Meta-Analysis Notes.Retrieved from : (http://stathelp.com).
DeMaat, S, M. Dekker, J, A. Schoevers, R. de Jonghe, F. 2007. “Relative efficacy of psychotherapy and combined therapy in the treatment of depression :A meta analysis”. European Psychiatry. p 22-8-1.
Fischer, Peter, Amy L. Ai Nilüfer Aydin, Dieter Frey, S. Alexander Haslam. 2010. “The Relationship Between Religious Identity and Preferred Coping Strategies: An Examination of the Relative Importance of Interpersonal and Intrapersonal Coping Muslim and Christian Faiths. Review of General Psychology. Volume 14. Issue 4. P 365-381.
Flori, K.L., Hays, J.C., & Meador, K.G. 2004. “Spiritual turning points and perceived control over the life course”. International Journal of Aging and Human Development. 59(4). P 391-420.
Grim, L. G. & Yarnold, P. R. 1995. Reading and understanding multivariate statistics. Washington, DC: American psychiatric Association.
Klein,J,B. B.A,Rachel H.Jacobs B.A.and mark A. 2007. “Reinecke ph.d. cognitive-bahavioural therapy for adolescent depression:A meta analytic investigation of changes in effect-size estimate”. Journal of the American academy of child &Adolescent psychiatry. p1413-1403.
Koenig, H.G., Glorge, L.K., & Titus, P. 2004. “Religion, spirituality, and health in medically ill hospitalized older patients”. American Geriatric Sociology. No 25. p554- 562.
Oei, Dingle G. 2007. “the affectiveness of group cognitive behavioural therapy for unipolar depressive disorder”. Journal of Affective Disorder.2007. 107.1-3. P 5-21.
Peteet, J. R. 2012. “Spiritually integrated treatment of depression: A conceptual framework”. Depression Research and Treatment, 2012(Article ID 124370). 1-6. doi: 10.1155/2012/124370.
Richards, P. S., Hardman, R. K., & Berrett, M. 2007. Spiritual Approaches in the Treatment of Women with Eating Disorders. Washington: American Psychological Association.
Schreiber, J.A. 2011. “Image of God: effect on coping and psycho-spiritual outcomes in early breast cancer survivor”. Oncology Nurse Forum. 38(3). p 203- 301.
Streiner,D.L. 2003. Meta-Analisis: A 12- Step program. Retrieved from: (http:// www.Eamh.net).
Van Starten, A, Geraedts A. Verdonck-de leeuw, I. Anderson, G. cuijpers, P. 2010. “Psychologicaltreatment of depressive symptoms in patient with medical disorder:Ameta analysis”. Journal of psychosomatic Research 69. p32-23.
