محمدآصف محسنی(حکمت)

فارغ‌التحصیل سطح چهار جامعه المصطفی(ص) العالمیه و دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

چکیده

بحث رابطه نظریه و عمل از مباحث مهم فلسفه تعلیم و تربیت به‌شمار می‌رود. اگر مبانی نظری را اساس تعلیم و تربیت قرار دهیم و مسائل تربیتی را از آنها استنتاج کنیم، نظریه تربیتی هویت فلسفی خواهد داشت. اما اگر به تعلیم و تربیت نگاه علم‌گرایانه و عمل‌گرایانه داشته باشیم، قهراً مبانی نظری جایگاهی شایسته در نظریه تربیتی نخواهد داشت. دست‌کم از نیمه دوم قرن بیستم روش استنتاجی و نظریه برآمده از مبانی فلسفی و آموزه‌های دینی و درنتیجه رابطه منطقی نظریه و عمل با چالش‌های جدی مواجه شد.

فیلسوفان تعلیم و تربیت معاصر غرب، برای انکار رابطه منطقی نظریه و عمل دلایل متعددی ارائه کرده‌اند. از مهم‌ترین آنها، مسئله گذار از «هست» به «باید» است که در غرب، به معضل لاینحل تبدیل شده و موجب روی‌گردانی از روش استنتاجی به روش‌های تحلیلی و پساتحلیلی شده است. تضاد نظریه و عمل برخی از فیلسوفان و متألهان نیز موجب شده است که عده‌ای رابطه مذکور را انکار کنند. دل‌زدگی فراگیران از مباحث نظری و ملموس‌نبودن نقش نظریه در عمل نیز باعث شده تا مبانی نظری جایگاه خود را از دست بدهد.

هرچند فیلسوفان تعلیم و تربیت معاصر غرب، نخواسته یا نتوانسته‌اند راه‌حل‌های مقبولی برای مشکلات رابطه منطقی نظریه و عمل ارائه دهند، به‌نظر می‌رسد دلایل آنان برای انکار این رابطه، ناتمام است و دست‌کم در پارادایم فلسفه اسلامی، می‌توان راه‌حل‌های منطقی و مقبولی برای مشکلات مذکور ارائه کرد. در اندیشه اسلامی میان «هست‌ها» و «بایدها» ارتباط وثیق برقرار است، زیرا ادراکات عقل عملی مبتنی‌بر ادراکات عقل نظری و دارای منشأ واقعی است. اختلاف‌نظر و عمل برخی از فیلسوفان و متألهان یا دل‌زدگی از مباحث نظری نیز معلول عوامل بیرونی و عمدتاً ناشی از تجربه‌گرایی افراطی و عمل‌گرایی مستولی بر جهان غرب است؛ ازاین‌رو، نمی‌تواند دلیل ناکارآمدی مباحث نظری و عدم رابطه منطقی میان نظریه و عمل باشد.

کلیدواژه‌ها: فلسفه، تعلیم و تربیت، رابطه منطقی، نظریه، عمل، هست و باید.

کتاب‌نامه

اسمیت، فیلیپ جی. ۱۳۸۶٫ فلسفه تعلیم و تربیت چیست؟(۱۹۶۵). در کتاب زمینه‌ای برای بازشناسی و نقادی فلسفه تعلیم و تربیت غرب. ترجمه و تدوین سعید بهشتی. تهران. اطلاعات.

اوزمن، هوارد و سموئل ام. کراور. ۱۳۷۹٫ مبانی فلسفی تعلیم و تربیت. ترجمه غلامرضا متقی‌فر و دیگران. قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

ایروانی، شهین. ۱۳۸۸٫ رابطه نظریه و عمل در تعلیم و تربیت. تهران. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

باقری ب، خسرو. ۱۳۸۹٫ درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران. تهران. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

الاصفهانی، الراغب، ابوالقاسم الحسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، الدار الشامیه، ۱۴۱۶ق.

بهشتی، سعید. ۱۳۸۶٫ زمینه‌ای برای بازشناسی و نقادی فلسفه تعلیم و تربیت غرب. تهران. اطلاعات.

جوادی، محسن. ۱۳۷۵٫ مسئله «باید» و «هست». قم. دفتر تبلیغات اسلامی.

سروش، عبدالکریم. ۱۳۵۸٫ دانش و ارزش. تهران. یاران.

علم الهدی، جمیله. ۱۳۸۸٫ نظریه اسلامی تعلیم و تربیت. تهران. دانشگاه امام صادق(ع).

کامبلس، جی. جی. ۱۳۸۶٫ تاریخ فلسفه تعلیم و تربیت(۱۹۹۶)، در کتاب زمینه‌ای برای بازشناسی و نقادی فلسفه تعلیم و تربیت غرب. ترجمه و تدوین سعید بهشتی. تهران. اطلاعات.

گروه نویسندگان زیر نظر محمدتقی مصباح یزدی.۱۳۹۰٫  فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. تهران. انتشارات مدرسه.

مصباح یزدی، محمد تقی. ۱۳۷۱٫  آموزش فلسفه. جلد اول. تهران. سازمان تبلیغات اسلامی.

ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۶٫ دروس فلسفه اخلاق. تهران. مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.

ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۷٫ نقد و بررسی مکاتب اخلاقی. قم. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). چاپ دوم.

میالاره، گاستون.۱۳۷۰٫ معنی و حدود علوم تربیتی. ترجمه علی محمدکاردان. تهران. دانشگاه تهران.

نیکزاد، محمود.۱۳۷۱٫ کلیات فلسفه تعلیم و تربیت. تهران. انتشارات اسلامی. چاپ اول.

Barrow، R. 1994. Philosophy of Education: Historical Overview. inTorsten. T. Neville Postlethwaite. The international Encyclopedia of Education. London: BPC Wheatson Lmt.

Beck، Clive. 1974. Education philosophy and Theory-an introduction. Little. Brown and company(inc). Canda.

Berzinka، Wolfgung.1992. philosophy of Educational Knowledge، Translated by James Stuart Brice and Roul Eshelman. Kluwer Academic publishers، Netherland،

Broudy، Harry.1961. Building a philosophy of Education. 2ed ed. Printice-Hall، Inc. U.S.A.

Brubacher، john. 1969. modern philosophy pf Education. Mc Graw-Hill Book Company.Tokyo.

Carr، Dvid. 1995. “Is Understanding the profeional Knowledge of Teachers a Theory-practice Problem?” Jornal of philosophy of Education. Vol. 29. No.3.

Carr، Dvid. .1992. “Practice Enquiry، Values and problems of Eductional theory”. Oxford Reiew of Education.Vol. 18. No3. pp 241-251

Carr، Wilferd. 1990. Educational Theory and its rlation to educational practice، In Entwiftle. Noel. Handbook of Educational ideas and practice، Rutledge، London،

Carson، A.S. 1980. “Tow problems of Educational theory”. British Journal of Educational studies. Vol. 23. No،۲٫

Clark، Charles. 1989.” Why teachers need philosophy?” Jornal of philosophy of education. Vol، ۲۳، No. 2.

Daveney، T.F. “Eduction-a moral concept”. in: New Essays in the philosophy of education. Edited by  Langford، Glenn & D.J. O Connor، International library of the philosophy of education، Routledge، first published in 1973، second 2010.

Evers، C.W. 1987.Epistemology and the stracture of Educational theory. Some reflictions on the O، Connor-Hirst Debite، Jornal of philosophy of education. Vol. 21. No،۱٫

Gribble، John. 1967.An introduction to philosophy of education. Allyn and bacon. Inc، Boston.

Heyting، Frieda & others. 2001.Methods in philosophy of education. Routledge، London & New York، Taylor & Francis Group،

Hirst. P. H. 1963. “philosophy & Education Theory” In: In Christopher J، Lucas، What is philosophy of Educatio?، U.S.A: Macmillan.

Hirst. P. H. 1966. Educational Theory، in J.W Tibble، the study of eduction، Routledge and Kegan paul. London.

Hirst، P.H. 2010. “The Nature & scope of Educational Theory”. in: New Essays in the philosophy of education. Edited by  Langford، Glenn & D.J. O Connor، International library of the philosophy of education، Routledge، first published in 1973. second

Hook، Sidney. 1956. “The Scope of philosophy of education.” In Christopher J، Lucas، What is philosophy of Educatio?. U.S.A: Macmillan.

Kant، Immanuel. 1999.Critique of practical reason. Translator. Mary Gregor. London. Combridge university press.

Langford، Glenn. 2010.”The cocept of Education”. in: New Essays in the philosophy of education. Edited by Langford، Glenn & D.J. O Connor. International library of the philosophy of education. Routledge.

O Connor، D.J. “The Nature & scope of Educational Theory.” in: New Essays in the philosophy of education. Edited by Langford، Glenn & D.J. O Connor. International library of the philosophy of education. Routledge.first published in 1973. second 2010.

O Connor، D.J. 1957.Introduction to the philosophy of eduction. 4ed. Routledge and Kegan paul. London.

Price، Kingsley. 1955. “Is philosophy of Education Necessary?”. In Christopher J، Lucas، What is philosophy of Educatio?. U.S.A: Macmillan.

Scheffler، Israel. 1966.” Is eduction a diciplin?”  In philosophy and education. Allyn and bacon. Inc. Boston.

Smith، Philip. G. 1965. philosophy of Education. New York.

Zais، Roberts. 1976. Curriculum، principle and foundation. Thomas Y. Crowell company LTD. Newyork.