حجت الاسلام دکتر سید جواد قندیلی

استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد

مرضیه عالی

دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده:

صاحب نظران تربیت اسلامی از دیر باز با عنایت به منابع اسلامی سعی در ارائه دیدگاههایی در زمینه تربیت اسلامی داشته اند و سعی نموده اند نظریه هایی را در ابعاد مختلف تربیت ارائه نمایند. اگر چه بررسی آراء اندیشمندان و فلاسفه اسلامی نشان می دهد که  این مهم دارای  تاریخچه ای طولانی در نظریات است، اما پس از تحولات سیاسی – فرهنگی انقلاب اسلامی و فراهم شدن بسترهای نظریه پردازی در زمینه های مختلف علوم انسانی اسلامی، نظریه های تربیت اسلامی نیز دچار چنان تحولی گشتند که می توان این برهه از از زمان را به عنوان نقطه عطفی در نظریه پردازی پیرامون تربیت اسلامی دانست. این مقاله در جهت تحلیل ابعاد این تحول به تحلیل رویکردهای نظری به تربیت اسلامی بعد از انقلاب اسلامی پرداخته و با توجه به ابعاد تحولی پنج گانه از قبیل؛ چرخش نظریات از استنتاج نظر اسلام درباره تربیت به نظریه پردازی در تربیت اسلامی، چرخش از ارائه نظریات همگرا به واگرا، چرخش از فردگرایی به نظام گرایی در تربیت اسلامی، چرخش از کفایت منطقی به کفایت منطقی- تجربی نظریات تربیت اسلامی و در نهایت  چرخش از نظریه های استنتاجی به نظریه های تحلیلی در تربیت اسلامی. این تحولات را در رویکردهای نظری مختلف بعد از انقلاب اسلامی نمودار می نماید.  این رویکردها عبارتنداز رویکرد نظام گرا، رویکرد تحلیل مفهومی و رویکرد فلسفه اسلامی در تربیت اسلامی که در نتیجه آن ابعاد گوناگون تربیت مورد توجه اندیشمندان و نظریه پردازان تربیتی بعداز انقلاب اسلامی قرار گرفته است.

واژگان کلیدی: مدل های نظری تربیت اسلامی. نظام گرایی؛ واگرایی نظری، کفایت منطقی- تجربی

منابع فارسی

• علم الهدی، جمیله ، مبانی تربیت اسلامی و برنامه ریزی درسی «بر اساس فلسفه صدرا »، چاپ اول، تهران،انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۴
• باقری، خسرو (۱۳۶۸)، «نگاهی دوباره به تربیت اسلامی»، وزارت آموزش و پرورش-سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران.
• باقری، خسرو (۱۳۸۰)،‌»ماهیت و قلمرو تعلیم و تربیت اسلامی»، فصلنامه حوزه و دانشگاه، سال هفتم، شماره ۲۸، قم.
• باقری خسرو (۱۳۸۲). هویت علم دینی؛ (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۸۲) ص۲۵ـ۲۶ و ۱۸۵ـ۱۸۶٫
• بهشتی، محمد(۱۳۷۹)تربیت اخلاقی از منظر فیض کاشانی. تربیت اسلامی.شماره ۱٫صص۹۲-۶۶
• دفتر همکاری حوزه و دانشگاه(۱۳۸۷) آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و با همکاری سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها سمت.
• شریعتمداری، ‌علی (۱۳۷۰)، «تعلیم و تربیت اسلامی»، چاپ یازدهم، انتشارات امیرکبیر، تهران.
• قطب، محمد، (۱۳۶۲). روش تربیتی اسلام ترجمه‏ی سیدمهدی جعفری. تهران، انجام کتاب.
• مظلومی، رجب­علی (۱۳۸۴): “گامی در مسیر تربیت اسلامی“؛ جلد۱، چاپ هفتم، تهران، نشر آفاق.
• – مظلومی، رجب­علی (۱۳۸۱): “گامی در مسیر تربیت اسلامی“؛ جلد۲، چاپ سوم، تهران، نشر آفاق.
• – مظلومی، رجب­علی (۱۳۷۹): “علی معیار کمال“؛ چاپ پنجم، تهران، نشر آفاق.
• ع‍ل‍ی‌ ت‍اج‍دی‍ن‍ی(‌۱۳۶۶)، “چ‍ک‍ی‍ده‌ای‌ از ک‍ت‍اب‌ ت‍ع‍ل‍ی‍م‌ و ت‍رب‍ی‍ت‌ اس‍لام‍ی“،‌ اس‍ت‍اد ش‍ه‍ی‍د م‍طه‍ری‌.
• م‍طه‍ری‌، م‍رت‍ض‍ی‌، (۱۳۷۴): ‌ “ف‍طرت‌ از ن‍ظر ق‍رآن‌ و ف‍ل‍س‍ف‍ه“‌، رش‍د آم‍وزش‌ م‍ع‍ارف‌ اس‍لام‍ی‌، س‍ال‌ ۷، ش‌ ۲۵، (پ‍ای‍ی‍ز ص‌ ۸ ـ۱۱).