. معنایابی علوم انسانی اسلامی در گفتمان های اسلام گرای معاصر | کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی
| امروز دوشنبه, ۳ دی , ۱۴۰۳ | Monday, 23 December , 2024 |
فارسی English

معنایابی علوم انسانی اسلامی در گفتمان های اسلام گرای معاصر

حسن ناصرخاکی

دانش آموخته کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی در اسلام

نجمه نجم

دانش آموخته کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی در اسلام

چکیده

علم و به خصوص علوم انسانی همواره نقش اساسی در مسیر پیشرفت و تعالی بشر ایفا نموده­اند و این امر در جهان اسلام با توجه به تاکید اسلام بر علم و علم آموزی برجستگی دو چندانی داشته است. در دوران متاخر با وقوع دو حادثه­ی فروپاشی خلافت عثمانی و رویارویی با مدرنیته غربی، موضوع علم در جهان اسلام به موضوعی مناقشه برانگیز در میان دو گفتمان اسلام­گرا و سکولار تبدیل ­شد. اسلام­گرایان عمدتا با این پیش فرض که دور شدن از آموزه­ها و منهج اسلامی، عامل انحطاط جامعه و فروپاشی آن بوده است، با مبنا قرار دادن عقلِ وحی­باور و با تاکید بر نصوص، سنن و منهج اسلامی به دنبال اسلامی­سازیِ تمامی عرصه­های زندگی برآمدند و آن را یگانه راه حل مقابله با مشکلات جهان اسلام و بازسازی تمدن اسلامی دانستند. در مقابل سکولارها با محور قراردادن عقل خودمحور، و با طرد نصوص، سنن و آموزه­های اسلامی به دنبال سکولارسازی و ایجاد مدرنیته غربی در جهان اسلام بر آمدند.

بنا به دلایل عدیده از جمله مداخلات هژمونیک غرب، گفتمان اسلام­گرایی تبدیل به یک گفتمان هژمونیک در جهان اسلام نگردید و با غیریت­سازی­های درونی در آن، خرده گفتمان­های اسلام­گرا شکل گرفته و هریک به شکلی خاص به مفصل­بندی و یا طرد دالِّ علوم انسانی اسلامی پرداختند. این مقاله با استفاده از روش تحلیل گفتمانی لاکلا و موف، نظام معنایی خرده گفتمان­های نوگرا، اصول­گرا، و تمدن­گرا را مورد بررسی قرارداده و معنا­یابی یا طرد نشانه علوم انسانیِ اسلامی را در آنها مورد بررسی قرار می­دهد. به این ترتیب ضمن بررسی پیشینه و وضعیت کنونی موضوع علوم انسانی اسلامی در جهان اسلام، نقش و معنایی که این نشانه در هریک از این گفتمان­های اسلام­گرا یافته­است مورد شناسایی قرار گرفته، تا بدین وسیله تصویری واضح از این موضوع در گستره جهان اسلام حاصل گردد.

کلید واژه: گفتمان،  علوم انسانی اسلامی، اسلام­گرایی، اسلامی­ سازی، سنت اسلامی، تمدن اسلامی، مدرنیته اسلامی

*این مقاله با هماهنگی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در شماره پنجاهم فصلنامه ذهن منتشر شده است.

کتاب نامه

کتاب

  1. احمد یاقی،اسماعیل،دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال،ترجمه:رسول جعفریان، پژوهشکده حوزه و دانشگاه،قم،۱۳۷۹
  2. اسدآبادی، سیدجمال الدین،حقیقت مذهب نیچریه ،۱۲۹۸ه-ق،کلکته،بی­نا
  3. اسدآبادی، سیدجمال الدین،عروه الوثقی،جلد۱،ترجمه زین­العابدین کاظمی خلخالی،انتشارات حجر،بی­تا
  4. اسدآبادی، سیدجمال الدین،مقالات جمالیه،به کوشش لطف­الله اسدآبادی،تهران،ایرانشهر،بی­تا
  5. اقبال لاهوری، محمد، احیای فکر دینی در اسلام،نشریه شماره۱ موسسه فرهنگی منطقه­ای،ترجمه :احمدآرام،بی­تا
  6.  اقبال، جاوید،جاویدان اقبال زنده رود،ج۲،ترجمه شهیندخت کامران مقدم،اقبال آکادمی پاکستان،لاهور،۱۹۸۵م
  7. بابی سعید،هراس بنیادین،اروپا مداری و ظهور اسلام­گرایی،مترجمان:دکتر غلامرضا جمشیدیها و موسی عنبری،انتشارات دانشگاه تهران،۱۳۷۹
  8. بهروزلک،غلامرضا،جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران،پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،۱۳۸۶
  9. حکیمی‌، محمد­رضا،بیدارگران‌اقالیم قبله‌،دفتر نشرفرهنگ اسلامی،۱۳۵۷
  10. حنفی، حسن، میراث فلسفی­ما، مترجمان:حسن یوسفی اشکوری و محمد جواهرکلام،نشریادآوران ،۱۳۸۰
  11. خسرو شاهی، سید­هادی، نامه­ها و اسناد سیاسی سید­جمال­الدین اسد­آبادی،دارالتبلیغ اسلامی قم،۱۳۵۲
  12. دکمجیان، هرایر، جنبش­های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه: دکتر حمید احمدی، انتشارات کیهان،۱۳۸۳
  13. سید­قطب، اخلاق و تربیت در اسلام، ترجمه روح ا… مازندرانی،چاپ دوم،تهران: نشر قلم،۱۳۶۱
  14. سید­قطب، آینده در قلمرو اسلام، ترجمه سید­علی خامنه­ای، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،۱۳۷۷
  15. سید­قطب، معالم فى الطریق، دارالشروق، بیروت،۱۴۱۵ه.ق
  16. سیدقطب، ویژگیهای ایدئولوژی اسلامی، ترجمه سید­محمد خامنه­ای، تهران، انتشارات بعثت، بی­تا
  17. شرابی‌، هشام‌،روشنفکران‌عرب‌وغرب‌،ترجمه‌عبدالرحمن‌عالم‌،دفترمطالعات‌سیاسی‌،تهران‌، ۱۳۶۸
  18. شهبازی، عبدالله، زرسالاران یهودی و پارسی؛ استعمار بریتانیا و ایران، جلد پنجم، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی،۱۳۸۳
  19. صاحبی، محمد­جواد،مبانی نهضت احیای فکر دینی،بوستان کتاب قم،۱۳۸۰
  20. صلاح­الدین عبدالفتاح خالدی، سید قطب از ولادت تا شهادت، ترجمه: جلیل بهرامی­نیا، نشر احسان،۱۳۸۰
  21. فضل­الله، محمد­حسین، خطاب الاسلامیین و المستقبل،به اهتمام غسان بن جدو،بیروت،دارالملاک،۱۹۹۵
  22. فیرحی، داود ،نظام سیاسی و دولت در اسلام، انتشارات سمت،۱۳۸۴
  23. مالک بن­نبی، شبکه روابط اجتماعی، ترجمه: جواد صالحی،دفتر نشر فرهنگ اسلامی،۱۳۵۹
  24.  مالک بن­نبی،مشکله الافکار فی العالم الاسلامی،دارالفکر،دمشق،۱۴۰۲ه.ق
  25. مدرسی چهاردهی،سید­جمال­الدین و اندیشه­های او،کتاب­های پرستو،چاپ ششم،۱۳۶۰
  26. الموصللی،احمد، اصولگرایی اسلامی و نظام بین­المللی، ترجمه:مهرداد آزاد اردبیلی، انتشارات کیهان،۱۳۷۸
  27. یورگنسن، ماریان، و فیلیپس، لوئیز، نظریه و روش در تحلیل گفتمان،ترجمه هادی جلیلی،نشر نی،۱۳۸۹

مقالات

  1. تاجیک، محمد­رضا، سخنرانی در همایش اسلام سیاسی در آغاز قرن بیست‏ویکم، پگاه حوزه، سال۱۳۸۰، شماره ۲۷
  2. تمیمی، عزام، چرا اسلام نیازى به سکولاریسم ندارد، ترجمه:علی کالیراد، روزنامه شرق، شماره ۶۸۸، ۱۱/۱۱/۸۴
  3. حسینى­زاده، سید­محمد­علی،نظریه گفتمان و تحلیل سیاسى،فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، زمستان۱۳۸۳، شماره۲۸
  4. حقیقت، سید­صادق انقلاب اسلامی: چالش سنت و تجدد، ماهنامه نسیم بیداری، شماره سوم، بهمن ۱۳۸۸
  5. روی، الیور، فصلنامه گقتگو، پائیز۱۳۷۹، شماره۲۹
  6. سبحانی، محمد­تقی، درآمدی بر جریان شناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر(۱)،فصلنامه نقد و نظر، زمستان ۱۳۸۵، شماره۴۳-۴۴
  7. سلطانی، سیدعلی­اصغر تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش، فصلنامه علوم سیاسی،دانشگاه باقرالعلوم(ع)،زمستان۱۳۸۳،شماره۲۸
  8. محمد ایوب،اسلام سیاسى تصور یا واقعیت ،ترجمه:مریم میرزا یاری، پگاه حوزه،سال۱۳۸۹،شماره۲۸۷
  9. مرادی،مجید،تقریرگفتمان سید قطب، فصلنامه علوم سیاسى،دانشگاه باقرالعلوم(ع) ،۱۳۸۲، شماره۲۱
  10. مرادی،مجید،قطب­نمای اسلام­گرایی، پگاه حوزه، اردبهشت ۱۳۹۰، شماره ۳۰۱

 

منابع اینترنتی

  1. توانا، محمدعلی، اسلام و مدرنیته در اندیشه سیدجمال الدین اسدآبادی،http://www.rasekhoon.net/article/show-63867.aspx
  2. ­ثقفی،سید­محمد، سیدجمال‌الدین وعلم زدگی،http://www.mosleheshargh.com/article.aspx?id=163ا
  3. خامنه­ای،سیدعلی، بیانات در دیدار اساتید و طلاب مدرسه آیت­الله مجتهدی،۲۲/۳/۱۳۸۳، http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=1138
  4. خامنه­ای،سیدعلی،بیانات‌ در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه امام صادق (علیه‌السّلام(،۲۹/۱۰/۱۳۸۴،http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3328
  5. خامنه­ای،سیدعلی، بیانات در دیدار جمعى از بانوان قرآن‌پژوه کشور۲۸/۰۷/۱۳۸۸، http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8259
  6. خامنه­ای،سیدعلی، ‌بیانات در دیدار کارگزاران نظام‌،۱۳۸۳/۰۸/۰۶، http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3256
  7. خامنه­ای،سیدعلی، دیدار با مسئولان نظام در عید مبعث،۱۹/۴/۱۳۸۹، http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=9714
  8. عنایت،حمید،تجدید فکر دینی؛به نقل از : http://www.mosleheshargh.com/article.aspx?id=78
  9. فراستخواه، مقصود، سیدجمال­الدین اسدآبادی و نواندیشی دینی،http://www.mosleheshargh.com/article.aspx?id=32
برچسب‌ها:, , , , , , , , ,

Comments are closed.

تصویر ثابت