به گزارش دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، کمیسیون جامعه شناسی چهارمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی دوم آبان ماه در مرکز همایشهای بین المللی صدا و سیما برگزار شد.
رئیس این کمیسیون دکتر سیدسعید زاهدزاهدانی و اعضای آن حجت الاسلام دکتر حسن یوسف زاده، حجت الاسلام دکتر حسین بستان بودند.
در بخشی از این نشست، حجت الاسلام دکتر حسن یوسف زاده که یکی از اعضای کمیسیون جامعه شناسی نیز بود به بررسی بایسته های روش شناختی تولید نظریه در عرصه های جدید اجتماعی از منظر اسلامی پرداخت.
یوسف زاده در بیان مسأله پژوهش خود گفت: پیشرفتهای علمی که با دقت ریاضی در اروپا حاصل شد جرأتی به سایر متفکران داد تا سراغ رشته های دیگر بروند و سعی کنند همین راه و روش که در علوم طبیعی منجر به توفیق شده بود را در رشته های دیگر نیز اجرایی کنند که در علوم انسانی نیز ترویج پیدا کرد و اوج این خوش بینی و تحول در دایره المعارف فرانسه منعکس شده است. خلاصه مطلب این است که تبارشناسی علوم انسانی را باید از هنگامی جستجو کرد که جامیامباتیستاویکو صاحب کتاب مبانی نظری غرب مدرن، منطق پیشرفت بشر را بر چرخش سه دوره ای (دوره الهی، دوره قهرمانان و دوره انسان‌ها) استوار ساخت. همچنین ژاک تورگوی فرانسوی در مقاله مروری فلسفی بر پیشرفت های متوالی ذهن بشر بر اهمیت تحول در ذهن بشر تأکید کرد.
وی ادامه داد: با تدقیق و تحقیق در نظریه های فلسفی در این زمینه روشن می شود که علوم انسانی با این تبار مشخص نه صرفا معدود نظریاتی درباره انسان و جامعه که مکتب کلامی تمام عیار است که از متن جهان بینی پس از رنسانس سر بر آورده و در نقش پیشران «توسعه» پروژه مشروعیت بخشی به حرکت غرب به سوی اومانیسم، لیبرالیسم و سکولاریسم را هدایت می کند که امروزه پیشرفت و سبک زندگی غربی به مثابه نمادی برای حمل جهان بینی غرب تبدیل شده اند.
یوسف زاده ابراز کرد: به تعبیر دیگر، تحقیقات و اکتشافات علمی باعث شد تا شکل و شیوه ای جدید از زندگی در برابر بشریت قرار گیرد، اما برای تبلیغ این نوع زندگی تنها از سخن و کلام استفاده نشد بلکه غرب با تولید علوم انسانی کاربردیتوانست تعلیم و تربیت جامعه را سامان دهی کنند و «انگیزش» پرورش و گزین اجتماعی را در دست بگیرد. یعنی همانگونه که برای توسعه اقتصاد کشورها، زیرساخت های فیزیکی اعم از جاده ها، بندرها و..احداث می شود، نرم افزارهای آموزشی و پرورشی متناسب با سخت افزارها و فناوری های جدید نیز طراحی گشت.
وی در خصوص روش شناسی پژوهش گفت: از دانشمندان غربی دست کم می توان به دنیس گولت اشاره کرد که ناظر به اخلاق توسعه، سه سطح طولی و مترتب بر هم را مطرح می کند که عبارت اند از تفکرات و تاملات فلسفی، مطالعات اجتماعی، حوزه عمل و مواجهه عملیاتی با واقعیت موجود. دس گاسپر هم سطوح سه گانه حسی سازی، نظام مندسازی و انطباق را پیشنهاد می کند و معتقد است هر سطح به نوبه خود نقش مهم و برجسته ایفا می کند. در عین حال به نظر می رسد جالب ترین مدل در این زمینه ساندرز با عنوان «پیاز فرآیند پژوهش» ارائه کرده است. این مدل در حقیقت، فرآیندهای انجام پژوهش را نشان می دهد. براساس این مدل یک پژوهش از لایه های مختلفی تشکیل می شود که در آن هر لایه متأثر از لایه بالاتر است. این لایه ها عبارت اند از :۱) لایه فلسفه های پژوهش ۲) لایه رویکردهای پژوهش۳) لایه راهبردهای پژوهشی ۴) انتخاب روش های پژوهش ۵) لایه افق زمانی پژوهش ۶) لایه شیوه ها و رویه های جمع آوری داده ها.
یوسف زاده در بخش دیگری از سخنان خود گفت: آیت الله مصباح در اشاره به جایگاه فلسفه دین نسبت به مسایل کاربردی معتقد است مسایل کاربردی منطقا متوقف بر مسایل بنیادی است. مسائل بنیادی در علوم انسانی حکم ریشه را دارند اگر این ریشه ها در جای خودش مستحکم شده باشند شاخ و برگهایی که از آنها می‌رویند نتیجه خوبی خواهد داد، اما اگر این ریشه‌ها فاسد باشد یا غذایی که از راه ریشه ها به گیاه می رسد مواد سمی باشد آثار نامطلوبی در شاخ و برگها و نهایتا در میوه ها خواهد داشت.
این محقق بیان کرد: اندیشمندان اسلامی اگرچه آرای خود را به صراحت به شکل مدل های ملموس در نیاورده اند لکن بازخوانی آنها به شکل مدل های غیر مصرح مقدور و میسر است. یه عنوان مثال پارسانیا در بررسی لایه های جهان اجتماعی معتقد است هنجارها و ارزشها پدیده هایی هستند که در لایه هایی عمیق تر از کنش های اجتماعی افراد قرار می گیرند. عمیق ترین لایه های اجتماعی عقاید کلانی هستند که بر آرمان ها و ارزش های اجتماعی و بر نماد ها و کنش های انسانی تاثیر می گذارند. باور و اعتقادی که انسان نسبت به اصل جهان و جایگاه خود در آن دارد و تفسیری که از زندگی و مرگ خود ارئه می دهد از عمیق ترین پدیده های اجتماعی هستند.
وی در ادامه تصریح کرد: علامه محمد تقی جعفری به عنوان فیلسوف حیات و انسان شناس جان آشنا به هفت ابزار و منبع معرفتی (علم، فلسفه، شهود، اخلاق، حکمت، عرفان و مذهب) برای فهم جهان برای بشر معرفی می کند. که از طریق هر کدام از آنها باید تلاش کند چهار مرحله مهم را طی کند: شناخت، دریافت، گردیدن و گرداندن. به عنوان مثال انسان باید هستی را بشناسد و آن را درونی کند. بخشی از آن گردد و دیگران را در این امر با خود همراه کند. منابع معرفتی هفت گانه به علاوه چهار مرحله، تلفیق مبانی معرفت شناختی، جهان شناختی، انسان شناسی و جامعه شناسی است. یوسف زاده در پایان با اشاره به اصل گردیدن و گرداندن در مفاهیم معرفتی انسانی گفت: انسان از طریق منابع معرفتی که در اختیار دارد تلاش می کند جهان و معادلات و خود را بفهمد. شناخت خود را در فهم و رفتار خود جای دهد و در معیت دیگران مسیر تکامل و سعادت را طی کند. انسان موجودی است که بدون همراه شدن با دیگران و همراه کردن آنها با خود نمی تواند به حیات معقول دست پیدا کند.
یوسف زاده تأکید کرد: گردیدن تکاملی انسان بدون شناخت و دریافت وحدت خود با دیگران امکان پذیر نیست به عبارت دیگر«من» در مسیر تکاملی خود با دیگر «من‌ها» هماهنگی دارد و گردیدن «من» بدون گرداندن دیگر «من‌ها» ممکن نیست. انسانی که در مسیر تکامل قرار می گیرد نمی تواند نسبت به سرنوشت دیگران بی توجه و بی تفاوت باشد. درد، رنج و عقب ماندن دیگران از مسیر تکامل برای انسان رشد یافته زجرآور است و وی سعی می کند تا دیگران را به رشد و کمال برساند. خلاصه هیچ گاه گردیدن انسان بدون تکاپو در راه گرداندن دیگران امکان پذیر نیست.
انتهای پیام/