دکتر منیجه بحرینی زاده

عضو هیات علمی دانشگاه خلیج فارس بوشهر

مسعود حراقی

دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی

چکیده:

هر جامعه ای با توجه به شرایط و مسائل درونی اش نیازمند نظریات خاص و بومی مختص به خود می باشد. جهان‌بینی حاکم بر علوم انسانی موجود در جمهوری اسلامی ایران به دلیل سلطه تئوری های غربی در مواردی با اصول جهان ‌بینی اسلامی تعارض دارد. بنابراین با توجه به گذشت سی سال از انقلاب اسلامی نیاز به بومی سازی علوم انسانی و تغییر جهان‌بینی‌ها و استفاده از منبع وحی در تولید علم احساس می شود.

بازاریابی تجاری همواره با انتقادهایی به دلیل ورود مسائل غیر اخلاقی و غیر عرفی به حوزه فعالیت هایش رو به رو بوده است. استفاده از کلیشه های نامطلوب در تبلیغات مانند به تصویر کشیدن زنان به عنوان سوژه های جنسی، استفاده از قهرمانان ورزشی برای تبلیغ محصولات مضرر سلامت مردم و نمونه هایی از این قبیل، نشانه ی بارز نقض اصول اخلاقی می باشد. تئوری های بازاریابی غربی چون مبتنی بر نظام سرمایه داری می باشند، بنابراین اغلب بدنبال ایجاد نیاز های کاذب در مصرف کنندگان و ترویج مصرف گرایی در جامعه به منظور کسب منفعت بیشتر هستند، در حالی که رشد مصرف گرایی و اسراف در جامعه برخلاف مبانی اخلاقی شریعت ناب اسلام می باشد. بنابراین ضرورت مطالعه در زمینه ی اخلاق در بازاریابی با رویکرد اسلامی وجود دارد. در این مقاله انتقادهای وارده نسبت به بازاریابی، مورد بحث و بررسی قرار می گیرند و هدف اصلی از انجام این تحقیق تبیین معیارها و اصول اخلاقی بازاریابی با رویکرد اسلامی و بررسی چالش های بازاریابی می باشد.

کلید واژه ها: اخلاق، اخلاق اسلامی در کسب و کار، اخلاق در بازاریابی، تبلیغات

منابع

1. (الوانی، سید مهدی.۱۳۸۸٫ «مدیریت عمومی». تهران. نشر نی.چاپ سی و هفتم).
2. (النوری، المیرزا حسین، (۱۴۰۷). «مستدرک الوسائل». بیروت. طبع موسسه آل البیت.جلد۱۳)
3. (ایوبی، رقیه. « اخلاق تجارت ». مجله ی طوبی. شماره۱۰)
4. (البهائی، لعاملی.۱۳۶۰٫ «جامع عباسی». تهران. انتشارات فراهانی)
5. (استریناتی، دومنیک. (۱۳۷۹). “نظریه های فرهنگ عامه”.(ترجمه ثریا پاک نظر). انتشارات گام نو. تهران)
6. (امام خمینی، روح الله.۱۳۷۰٫  «توضیح المسائل». تهران. انتشارات حفظ و نشر آثار امام خمینی)
7. ( الحر، العاملی محمد.۱۴۲۰٫  «وسائل الشیعه». بیروت. طبع آل البیت.ج ۱۶و ۱۷ )
8. (امام خمینی، روح الله. ۱۳۵۸٫«صحیفه نور». تهران. . انتشارات حفظ و نشر آثار امام خمینی)
9. (انصاری،محمد حسین؛ طالاری، محمد. «جایگاه اصول اخلاقی در بازاریابی»)
10. (باهنر، ناصر، همایون، محمد هادی. ۱۳۸۸٫« گذرگاههای تبلیغات بازرگانی: از آغاز تا اسلام». تهران. پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. چاپ اول)
11. (تولایی، روح الله، آیباغی اصفهانی، سعید، اعظمی، امیر. « رهبری و مدیریت اخلاق اسلامی». ۱۳۸۸٫http://www.ensani.ir/)
12. (جزنی، جمال.۱۳۸۷٫ «اخلاق تجاری و بازاریابی در نظام اقتصادی»)
13. (جعفری لنگرودی، محمد جعفر. ۱۳۶۲٫«مقدمه عمومی علم حقوق». تهران. گنج دانش)
14. (ریچلز، جیمز. ۱۳۸۷٫ «فلسفه اخلاق». (ترجمه آرش اخگری). تهران. حکمت. چاپ پنجم)
15. (داوری عدالت پناه، آمنه. «تبلیغات تلویزیونی و تاثیر آن بر کودکان». ۱۳۸۷٫ http://marketingarticles.ir/)
16. (دیوید، فرد آر. ۱۹۹۹٫ «مدیریت استراتژیک». (ترجمه ی علی پارساییان و سید محمد اعرابی). تهران. دفتر پژوهش های فرهنگی. چاپ سوم)
17. (فرهنگی، علی اکبر.۱۳۷۹٫«فرهنگ مصرف گرایی و تبلیغات بازرگانی». مجموعه مقالات نخستین همایش و نمایشگاه صنعت تبلیغات ایران. تهران. اداره کل تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)
18. (شریفی، سیدعبدالهادی. ۱۳۸۳. « فی الاخلاق النظریه». قم. دارالکتاب الاسلامی. چاپ اول)
19. (طوسی، محمد بی محمد نصیرالدین طوسی. ۱۳۸۷٫ «اخلاق ناصری». (به لهتمام سید عبدالهادی قضایی). تهران. بهزاد)
20. (کاظمی، مهین دخت. «اخلاق در تجارت از دیدگاه قرآن کریم و فرهنگ سازی آن در بین جوامع اسلامی با استفاده از روابط بین الملل و تاثیرگذاری آن بر فقر و توسعه با رویکرد جهانی شدن». ۱۳۸۹٫ /http://profdoc.um.ac.ir)
21. (قرضاوی، یوسف. ۱۹۹۶٫ دورالقیم و الاخلاق فى الاقتصاد الاسلامی. بیروت. مؤسسه الرساله.)
22. (مدرسی، سید محمد رضا، فلسفه اخلاقی پژوهشی بنیادی روانی، فطری، تجربی، نظری، دینی و اخلاقی، انتشارات صدا و سیما، تهران،۱۳۷۱)
23. (مصطفی منتقمی، فروغ. ۱۳۸۹٫«درآمدی بر اخلاق کسب و کار و تبلیغات در تجارت الکترونیک از منظر حمایت از حقوق مصرف کنندگان». بررسی های بازرگانی. شماره ۴۰)
24. (میرزایی، علی اکبر.(۱۳۸۹) .« نهج الفصاحه». قم. چاف. چاپ پنجم)
25. (واکر، اورویل سی، بوید، هاپر دابلیو، و مالینز جان. ۲۰۰۱٫ «استراتژی بازاریابی با تصمیم محور». (ترجمه ی سید محمد اعرابی و داور ایزدی). تهران. دفتر پژوهش های فرهنگی. چاپ سوم)
26. (ورّام، مسعود بن عیسی. ۱۳۷۶٫ «تنبیه الخواطر و نزهه النواظر المعروف بمجموعه ورّام». تهران چاپ علی اصغر حامد)
27. (ونوس،داور، خانی،جمال. ۱۳۸۴٫ «اخلاقیات و بازاریابی، بررسی تطبیقی نظرات روحانیون،مدیران شرکت های دولتی و مدیران شرکت های خصوصی». پایگاه نشریات الکترونیکی دانشگاه تهران. دوره:۳، شماره:۱)
28. Advertising Age. (2002). Dec. 9, 2002, 18.
29. Dunfee, Thomas W., N. Craig Smith, and William T. Ross. (1999). Social contracts and marketing ethics. Journal of Marketing 63, 3: (14–۳۲).
30. Laczniak, G.R. (1999). Distributive justice, Catholic social teaching and the morality of marketers. Journal of Public Policy Marketing. 18, 1: (125-129).
31. Lund, Daulatram. 2000. An empirical examination of marketing professionals’ ethical behavior in differing situations. Journal of Business Ethics. 24: (331–۴۲).
32. Smith, Craig.( 2001). Ethical guidelines for marketing practice: A reply to Gaski and some observations on the role of normative ethics. Journal of Business Ethics 32, 1: (3–۱۸).
33. Stevens, Betsy. (2004). The ethics of the U.S. business executive: A study of perceptions. Journal of Business Ethics 54, 3: (163–۱۷۱).
34. Whysall, Paul. (2000). Marketing ethics—an overview. The Marketing Review 1, 2: (95–۱۷۵).