به گزارش دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی،کمیسیون تخصصی «هنر، معماری و شهرسازی» در تاریخ ۶ آذر  ۹۸ در محل دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران برگزار شد. این برنامه در قالب سه بخش «سخنرانی­ ها، نمایشگاه کتب تخصصی معماری و شهرسازی اسلامی و نمایشگاه عکس مرتبط» برگزار گردید. سخنرانی­های اصلی به صورت مشترک و مقالات در دو پنل تخصصی «معماری و هنر اسلامی» و «شهرسازی اسلامی» در دو سالن جداگانه ارائه شدند.

در نوبت صبح ریاست محترم دانشگاه، جناب آقای دکتر ذاکری، سخنرانی با موضوع «دانشگاه نسل سوم» داشتند: دانشگاه نسل سوم که کارآفرین و مؤثر بر زیست بوم خود است، باید تحقیقات تقاضا محور انجام دهد که هدفشان حل مسأله های واقعی کشورمان است و این کنگره در این دانشگاه می تواند موجب هم افزایی اندیشمندان و ارائه دستاوردها در در این راستا باشد.

نماینده محترم مقام معظم رهبری در دانشگاه علم و صنعت، جناب آقای حجت الاسلام والمسلمین ابراهیم ­نژاد، ضمن تأکید بر اهمیتِ نشست های هم اندیشی در یافتن زبان مشترک بین اندیشمندان حوزه و دانشگاه، کرسی های آزاد اندیشی را فرصتی مناسب برای نیل به این هدف و طرح مسأله های واقعی کشور و راه ­حل های میان رشته ای برای آنها مطرح کرد.

سپس رئیس کمیسیون، جناب آقای مهندس نقره ­کار، ضمن بیان ضرورت و اهمیت «اسلامی­ کردن رشته ­های میان دانشی» اسلامی شدن «معماری و شهرسازی» را از دو جنبه «مهندسی و هنری» مطرح نمودند و طی آن به طرح «نظریه ساختار فرایندهای انسانی» در ۵ مرحله پرداخت.

فهرست سخنرانی‌ها در پیوست همین گزارش ارائه شده و در مجموع می توان گفت: آموزه های حکمت اسلامی در «هنر، معماری و شهرسازی» اثرگذارند که ابتدا از طریق «اجتهاد تخصصیِ میان­رشته ای» باید «تولید علم» بشود تا زمینه ساز شکل گیری «مکتب معماری و شهرسازی اسلامی» گردد. مکتبی که مبنایی برای شکل گیری «الگوی اسلامی-ایرانی معماری و شهر اسلامی» قرار گیرد. در این راستا و بر مبنای این منظومه فکری، لازم است تحولاتی در بخشهای زیر انجام شود:

• یکی از مشکلات اساسی در اجرایی نشدن «معماری و شهر اسلامی» و بلکه اکثر برنامه های کشور، نبود زبان مشترک و مفاهیم مشترک میان حوزویان و دانشگاهیان در مقولات میان رشته ای است. نتیجه آن فقدان درد و دغدغه و مسأله های مشترک شده است. امیرالمومنین فرمود: … وارد شدن مردم در یک موضوع، مقدمه تحقق آن است. باید همه درد مشترک داشته باشند تا عملی بشود (گفتمان سازی) که کرسی های آزاداندیشی یک مقدمه و «کلید» مفید است برای شکل‌گیری زبان مشترک.
• پژوهش های معماری باید تقاضامحور باشند تا به مسأله های اصلی کشور بپردازند؛ بطور خاص، رساله­ های دکتری باید به گونه ای ساماندهی شوند که خروجی آنها تولید علم درباره «معماری و شهرسازی اسلامی» بشود.
• آمایش سرزمینی با رویکرد اسلامی مورد بازبینی جدی قرار گیرد.
• دروس رشته معماری نیازمند بازنگری اساسی با هدف «اسلامی سازی» است. باید یکبار کلّ رشته و یکبار تک تک دروس رشته از منظر «اسلامی» بازنگری شوند. هدفی که در سال ۱۳۹۰ تحت عنوان «تحول در علوم انسانی و هنر» از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغ شد و ناتمام باقی ماند. سه هدف دیگر ابلاغی عباتند از «بومی سازی، کارآمدی و روزآمدی» که هنوز در «برنامه و سرفصل دروس رشته معماری و شهرسازی» مغفول مانده اند.
• فرایند «خلق و ادراک» آثار معماری بر اساس مبانی اسلامی و حکمت متعالیه بازخوانی شود و در مقوله «نقد آثار» در مجلات و رسانه های معماری، این رویکرد اسلامی مبنا قرار گیرد. همچنین در فرایند طراحی در دروس دانشگاهی مبنای آموزش معماری و تربیت معماران قرار گیرد.
• ضرورت مقایسه های تطبیقی و نقادانه میان آثار معماری و شهرسازی منتج از فرهنگ اسلامی با آثار تمدنی منتج از فرهنگ غیر اسلامی –بخصوص غربی- با هدف روشن شدن نگرش اسلامی و تأثیر این نگرش بر آثار، که خود، مقدمه ای بر شکل‌گیری «مکتب معماری و شهرسازی اسلامی» است.
• ضروری است به مقوله «مسکن» از منظر اسلامی –بطور جدی و نه شعاری- بپردازیم. بخصوص که «مسکن» هنوز و در آینده، مسأله مهم کشور و تأمین آن نیاز مبرم نسل جوان است و جزء برنامه های دولتهاست. طراحی مسکن اسلامی یک ضرورت مهم در دوره کنونی کشور ماست که اگر غفلت کنیم، پشیمانی دور نیست و بعد از هزینه های هنگفت در این بخش، فرصت جبران نخواهد بود.
• در تحقیقاتی که به مقوله هنر و معماری مسلمانان می پردازند، پرداختن به صورت هنر اسلامی بدون توجه به حکمتها و غایتهای نهفته در آن، نتایج ناقص یا انحرافی به بار می آورد. نمی توان جزیره ای و پازلی هنر اسلامی را نگاه کرد. بلکه باید آن‌ را در بستر و زمینه فرهنگ غنی اسلامی تحلیل نمود.
• نظریه زیبایی شناسی اسلامی بعنوان یک مکتب مبنای آموزش­های دانشگاهی رشته های هنری قرار گیرد و جایگزین نگاههای غربزده یا سکولار کنونی گردد. این مهم از طریق بازنگری در «برنامه و سرفصل دروس» تحقّق پذیر است.
• در مورد سینمای اسلامی، مواجهه سطحی با آن، آفت شکل گیری سینمای با هویت و غنی است. باید تعریفی جامع و عمیق از سینمای دینی داشته باشیم که نیازمند اجتهاد تخصصی است. در یک تعریف، فیلم دینی فیلمی است که بر وفق دین باشد و بر الگوی رفتاری مخاطب اثرگذار مثبت داشته باشد.
• یکی از علل عدم تحقق تمدن نوین اسلامی آن است که ما نتوانستیم برای واژه های غربی، معادل اسلامی بیابیم! مثلا بجای واژه توسعه، که واژه ای غربی و بیانگر گسترش افقی است، واژه رشد اسلامی را بگوییم که جنبه رشد معنوی هم دارد. همینطور واژگانی همچون «کانسپت» در فرایند خلق آثار هنری باید با رویکرد اسلامی بازنگری شود و جایگزین‌های مناسبی همچون «حقیقت اثر» داشته باشد. آنگاه اساسا مسیر طراحی و خلق آثار هنری، در پارادایم اسلامی، متفاوت از مسیر آن در اندیشه غیر یا غربی و شرقی خواهد بود. در نتیجه آموزش معماری و هنر نیز مقصد و مسیر دیگری خواهد داشت.
• برای شکل گیری شهر اسلامی و بخصوص محیط‌های عمومی شهری، در جمهوری اسلامی «حاکمیت و مردم» هردو نقش و مسؤولیت دارند. نه شهر لیبرال و نه شهر دیکتاتوری؛ حاکمیت (دولت و مجلس، شهرداری و شورای شهر) نقش دارند؛ جمهوری اسلامی، «جمهوری» هم هست. یعنی مردم برای تحقق خواستشان در محیط نقش دارند. نهادهای مردمی، نهادهای علمی، نهادهای دینی و … هریک سهمی در شکل گیری فضای شهر دارند که اگر نقش هریک بطور شفاف مشخص شود و به درستی هم ایفای نقش کنند، تحقّق شهر اسلامی امکان پذیر خواهد بود.

پیوست ۱:

در مجموع از ۴۲ مقاله ارسالی۳۰ مقاله  تایید و ۱۸ مقاله منتخب آن در پانل های تخصصی ارایه گردید

فهرست مقالات تخصصی «هنر و معماری اسلامی»

فهرست مقالات تخصصی «شهرسازی اسلامی»

پیوست ۲: پوستر ویژه کارگروه تخصصی «هنر، معماری و شهرسازی»

این پوستر توسط تیم برگزاری کارگروه تخصصی طراحی شده است:

پیوست ۳: پوستر نمایشگاه جنبی کنگره «هنر، معماری و شهرسازی»

نمایشگاهی در کنار سالن برگزاری کنگره تشکیل شد که توضیحش در پوستر زیر آمده:

پیوست ۴: فهرست کتب تخصصی که در نمایشگاه کتاب جنب کنگره ارائه شد

در کنار برنامه سخنرانیها و بعنوان مکمل آنها، و با هدف ترویج اندیشه اسلامی، نمایشگاه کتب تخصصی مرتبط نیز به تفکیک در سه بخش «معماری، شهرسازی و هنر» اسلامی راه اندازی شد که در آن حدود ۳۴ عنوان کتاب تخصصی «معماری اسلامی» و ۱۴ عنوان «شهرسازی اسلامی» و ۱۸ عنوان «هنر اسلامی» ارائه گردید. فهرست این کتب به قرار زیر است:

الف-کتب تخصصی معماری اسلامی

ب-کتب تخصصی شهرسازی اسلامی

ج-کتب تخصصی هنر اسلامی