مهدی حمزه‌پور

عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه السلام، ایران، تهران

mhamzehpoor@isu.ac.ir

 مهدی عزیزی

دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادقعلیه السلام،، ایران، تهران

seyedmahdiazizi@gmail.com

چکیده

کاربردی‌سازی نظریات مدیریت یکی از مهم‌ترین اقدامات و راهی برای استفاده از نظریات و آموزه‌های متعدد علم مدیریت در عرصه عمل است. در این میان، مدیریت اسلامی نیز برای رسیدن به چنین هدف مهمی باید تلاشی فزاینده داشته باشد. عرصه تصمیم‌گیری از سویی به عنوان محوری‌ترین موضوع مدیریت و از سوی دیگر به منزله قلمرویی که بیش از همه می‌تواند به اسلامی یا غیراسلامی متصف گردد، بیش از همه نیاز به کاربردی و عملیاتی شدن دارد. در واقع با کاربردی ساختن نظریه تصمیم‌گیری اسلامی، می‌توان بخش گسترده‌ای از فعالیت‌های مدیران اجرایی مسلمان را اسلامی‌سازی کرد. در این پژوهش با در نظر گرفتن آموزه‌های اسلامی به عنوان مبنای اساسی از روش مبناگرایی که از مهم‌ترین روش‎های پژوهش و تولید علم در مدیریت اسلامی است، استفاده شده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی گام‌ها و اقدامات لازم برای کاربردی‌ ساختن نظریه تصمیم‌گیری از منظر اسلامی است. در این راستا هر یک از گام‌های شناسایی‌شده، نخست تبیین شده و سپس چگونگی اجرایی‌ کردن آنها برای کاربردی‌سازی تصمیم‌گیری اسلامی تشریح گشته است.

کلید واژگان : مدیریت اسلامی ، تصمیم گیری اسلامی ، تصمیم گیری کاربردی ، تصمیم گیری ارزش مدار

منابع

1. امام جعفر بن محمد الصادق۷ (۱۴۰۰). مصباح الشریعه. بیروت: اعلمی
2. اسمیت، جین (۱۳۸۰). تصمیم‌گیری مناسب در ۳۰ دقیقه. ترجمه گروه مترجمان. تهران: مؤسسه فرهنگی و هنری نگاه فردا.
3. افجه، سیدعلی‌اکبر، و حمزه‌پور، مهدی (۱۳۹۳). رهیافتی جامع از نظریه رهبری کوانتومی و کاربردهای آن درسازمان، اندیشه مدیریت راهبردی. ۱۶: ۱۶۱-۲۰۴٫

4. امیدی کیا، کامران و همکاران (۱۳۹۱). شناخت قابلیت‌های سازمانی جایگاه‎سازی برند شرکت در صنعت مواد غذایی با استفاده از نظریه داده‌بنیاد، اندیشه مدیریت راهبردی. ۱۱: ۳۵-۷۲٫
5. امیری، علی‌نقی (۱۳۸۸). مدیریت اسلامی رویکرد فقهی اجتهادی، روش‎شناسی علوم انسانی. ۵۸٫ ۳۰-۵۵٫
6. انصاری، مرتضی (۱۴۲۰). فرائد الاصول (رسائل شیخ الاعظم). قم: مجمع الفکر الاسلامی.
7. ایزدهی،‌ سیدسجاد (۱۳۹۲). ضوابط مصلحت در فقه شیعه، سیاست متعالیه. ۱٫
8. بازرگان، عباس (۱۳۸۷). مقدمه‌ای بر روش‎های تحقیق کیفی و آمیخته؛ رویکرد متداول در علوم رفتاری. تهران: دیدار.
9. باقری، خسرو (۱۳۸۷). هویت علم دینی: نگاهی معرفت شناختی به نسبت دین با علوم انسانی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد. چاپ دوم.
10. باقریان، محمد (۱۳۸۰). تصمیم‌گیری حکیمانه رویکردی جدید به الگو‎سازی در مدیریت. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
11. بحرانی، ابن‌میثم بن علی (۱۴۰۶). قواعد المرام فی علم الکلام. قم: مکتبه آیت‎الله العظمی مرعشی نجفی.
12. بدری، تحسین (۱۴۲۸ق). معجم مفردات أصول الفقه المقارن. تهران: المشرق للثقافه والنشر.
13. بهشتی‌نژاد، سیدمحمود و همکاران (۱۳۹۲). مدیریت در اسلام. قم: پژوشگاه حوزه و دانشگاه.
14. جوادی آملی، مرتضی (۱۳۷۲). نحوه سیاست‎گذاری و تصمیم‌گیری در مدیریت اسلامی، مدیریت دولتی. ۲۳ (دوره جدید).
15. حجازی‌فر، سعید و خانی، علی (۱۳۹۴). مأخذشناسی تحلیلی کتب مدیریت اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق۷٫
16. حرانی، حسن بن علی ابن شعبه (۱۴۰۴). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین.
17. حسینی، محمد (۱۴۱۵ق). معجم المصطلحات الأصولیه. بیروت: مؤسسه العارف للمطبوعات.
18. حسینی، محمد (۲۰۰۷). تطبیقات فقهیه لمصطلحات علم الأصول. دمشق: تراث الدینی.
19. حلی، حسن بن یوسف (۱۴۳۳). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
20. حمزه‌پور، مهدی و مرتجی، نجمه‌سادات (۱۳۹۳). مدل‎های ذهنی؛ هم‌ترازی طراحی استراتژی با رفتار انسان. انتشارات هاوژین.
21. حمزه‌پور، مهدی (۱۳۹۲). بهره‌وری سبز. تهران: انتشارات پلک.
22. حمزه‌پور، مهدی و همکاران (۱۳۹۲). همگرایی نهادهای حاکمیتی در راستای تکامل اجتماعی با رویکرد اسلامی، مجموعه مقالات دومین کنگره بین‎المللی علوم انسانی اسلامی. جلد ششم: کمیسیون تخصصی مدیریت اسلامی. ۳۰۷ -۳۲۱٫
23. حمزه‌پور، مهدی (۱۳۸۴). تبیین و ارزیابی مدل بهره‌وری سبز درسازمان های خدماتی ‌ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق۷٫
24. حمزه‌پور، مهدی (۱۳۹۱). الگوی بومی رهبری کوانتومی در شرکت‌های دانش‌بنیان ایران، رساله دکتری تخصصی. تهران: دانشکده مدیریت وحسابداری دانشگاه علامه طباطبائی;.
25. حمزه‌پور، مهدی و جوادی، سیدمجتبی (۱۳۹۴). تبیین و مقایسه مبانی نظری مدیریت دانش از دیدگاه اسلام و غرب، مجموعه مقالات سومین کنگره بین‎المللی علوم انسانی اسلامی.
26. خان‎محمدی، هادی و باقری، مصباح‎الهدی (۱۳۸۹). طراحی مدل مفهومی نظام علمی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر اندیشه مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، اندیشه مدیریت راهبردی، ۷: ۵-۴۰٫
27. خراسانی، محمد‌کاظم (۱۴۱۳). کفایه الاصول. قم: انتشارات لقمان.
28. خندان، علی‌اصغر (۱۳۸۷). ارزش و روش، الگوی برنامه‌ریزی در دانشگاه اسلامی، با تأکید بر دیدگاه شهید مطهری، ارزش دانش: مقدمه‌ای بر دانشگاه اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق۷، ۱۲۱-۱۷۶٫
29. خندان، علی‌اصغر (۱۳۸۸). درآمدی بر علوم انسانی اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق۷٫
30. خویی، سیدابوالقاسم (۱۴۲۲). محاضرات فی الاصول الفقه. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام خویی.
31. دراکر، پیتر (۱۳۹۰). مدیریت. ترجمه حسین محبی. تهران: آوای نور.
32. دفت، ریچارد آل (۱۳۹۰). مبانی تئوری و طراحی سازمان. ترجمه علی پارسائیان و سیدمحمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش‎های فرهنگی.
33. دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۸۶). لغتنامه دهخدا. تهران: نشر دانشگاه تهران.
34. دهقانی، لیلا و همکاران (۱۳۹۱). بررسی تأثیر ادارک عدالت بر تصمیم‌گیری مدیران مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، مدیریت اسلامی،
35. رابینز، استیفن پی و دی سنزو، دیوید ای. (۱۳۸۸). مبانی مدیریت. ترجمه سیدمحمد اعرابی و همکاران. تهران: دفتر پژوهش‎های فرهنگی. چاپ سیزدهم.
36. راوندی، قطب‌الدین سعید بن هبهالله (۱۴۰۹). الخرائج و الجرائح. قم: مؤسسه الامام مهدی علیه السلام.
37. رضائیان، علی (۱۳۹۰). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: سمت. چاپ شانزدهم.
38. رمضانی، حسین و علی‌اکبری، حسن (۱۳۹۱). بررسی پایه‌های نظری موضوع تصمیم‌گیری مبتنی بر اخلاق اسلامی، مدیریت اسلامی، ۳: ۱۴۹-۱۷۵٫
39. زبیدی، زبیح الله (۱۴۱۴). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر.
40. سایمون، هربرت ای. (۱۳۷۱). رفتار اداری بررسی در فراگردهای تصمیم‌گیری در سازمان اداری. ترجمه محمدعلی طوسی. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
41. صالح‌پور، جهانگیر (۱۳۷۴). فرایند عرفی شدن فقه شیعه: پا در رکاب مکتب عرفی، دل در گرو شاهد قدسی. کیان. ۲۴٫
42. صدر، سیدمحمدباقر (۱۴۰۸). مباحث الاصول. قم: مطبعه مرکز النشر- مکتب الاعلام الاسلامی.
43. صدر، سیدمحمدباقر (۱۴۲۴). اقتصادنا. قم: مکتبه الاعلام الاسلامی.
44. صرامی، سیف‌الله (۱۳۸۳). درآمدی بر جایگاه مصلحت در فقه، قبسات. ۳۲٫
45. صارمی، (۱۳۹۱) احکام حکومتی و مصلحت،
46. صارمی، (۱۳۸۸) منابع قانون‌گذاری در حکومت اسلامی، قم،
47. طوسی، محمد بن الحسن (۱۴۱۱). کتاب الغیبه. قم: دارالمعارف الاسلامیه.
48. طوسی، محمد بن الحسن (بی‌تا). الفهرست. نجف الاشرف: المکتبه المرتضویه.
49. عزیزی، سیدمجتبی (۱۳۹۲). درآمدی بر آموزش تحلیل سیاسی. تهران: شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، معاونت فرهنگی.
50. عزیزی، مهدی و بختیاری،‌ حسین (۱۳۹۶). تصمیم‌گیری حجیت‌محور، جای‎گزینی بهینه برای تصمیم‌گیری رضایت‌بخش در ادبیات تصمیم‌گیری اسلامی، کنگره علوم انسانی اسلامی.
51. عزیزی، مهدی و رازینی، روح‌الله (۱۳۹۴). طراحی مدل تصمیم‌گیری با رویکرد اسلامی، مدیریت اسلامی،
52. عزیزی،‌ مهدی و همکاران (۱۳۹۶). بررسی و نقد تأثیر مکتب فایده‌گرایی بر نظریه‌های تصمیم‌گیری و مقایسه آن با نظریه رشد اسلامی، مدیریت اسلامی. ۲٫
53. عزیزی،‌ مهدی و لطیفی میثم (۱۳۹۴). بررسی دلالت‌های مدیریتی سیره حضرت علی (ع) در عرصه سازماندهی، مطالعه موردی شرطه الخمیس، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات راهبردی بسیج. شماره ۶۶٫ ۵-۳۰٫
54. عسکری، ابوهلال (۱۴۱۲ق). الفروق الغویه. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
55. علوی، سیدعلی (۱۳۸۶). درآمدی بر تأثیر مؤلفه‌های فرهنگ اسلامی بر تصمیم‌گیری، اندیشه مدیریت. ۱٫
56. فرج‌پور،‌ علی‌اصغر و بیگدلی، عطا (۱۳۹۲). رهیافتی نو به ضوابط تشخیص مصلحت، از ضابطه تا فرایند، سیاست‎های راهبردی و کلان. ۲٫
57. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۲۹). الکافی. قم: دارالحدیث. چاپ چهارم.
58. مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳). بحار الانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. چاپ دوم.
59. مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۹۲). پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
60. مطهری، مرتضی (۱۳۷۳). اسلام و مقتضیات زمان. جلد ۱٫ تهران: انتشارات صدرا. چاپ یازدهم.
61. مطهری، مرتضی (۱۳۸۰). امدادهای غیبی در زندگی بشر. تهران: انتشارات صدرا. چاپ سی و هفتم.
62. مطهری، مرتضی (۱۳۸۲). انسان کامل. تهران: انتشارات صدرا. چاپ بیست و سوم.
63. مطهری، مرتضی (۱۳۸۸). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی (انسان و ایمان). تهران: انتشارات صدرا. چاپ بیست و هشتم.
64. مطهری، مرتضی (۱۳۹۰). امدادهای غیبی در زندگی بشر. تهران: صدرا. چاپ بیست و پنجم.
65. مطهری، مرتضی (۱۳۹۰). امامت و رهبری. تهران: صدرا. چاپ ششم.
66. موسوی خمینی، سیدروح‌الله (۱۳۸۰). صحیفه امام. جلد ۲۱٫ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
67. موسوی خمینی، سیدروح‌الله (۱۳۹۰). ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;. چاپ بیست و چهارم.
68. مینتز برگ، هنری (۱۳۷۱). سازمان‌دهی، پنج الگوی کارساز. ترجمه ابوالحسن فقیهی و حسین وزیری سابقی. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
69. نائینی، محمدحسین، و خویی، سیدابوالقاسم (۱۴۱۹). اجود التقریرات. قم: مؤسسه صاحب‎الامر=.
70. نائینی،‌ محمدحسین (۱۴۱۴)، فوائد الاصول، قم: دارالکتب الاسلامیه.
71. وحید خراسانی، حسین (۱۳۸۵). تقریرات درس خارج فقه. قم: دارالکتب الاسلامیه.
72. هلر، رابرت (۱۳۸۳). تصمیم‌گیری اثربخش. ترجمه سعید علی‌میرزایی. تهران: انتشارات سارگل.
73. Badaracco, Joseph L. (2016). The “Maximize Profits” Trap in Decision Making. Harvard Business Review. SEPTEMBER 19.
74. Bearden, Neil and Connolly, Terry (2008). On Optimal Satisficing: How Simple Policies Can Achieve Excellent Results. New York: Springer
75. Bellman, R (1957). Dynamic Programming. Princeton, NJ: Princeton University Press.
76. Bryan D. Jones (2002). Bounded Rationality and Public Policy: Herbert A. Simon and the Decisional Foundation of Collective Choice, Policy Sciences. 35(3): 269-284.
77. Cohen, Michael D., March, James G. and Olsen, Johan P., 1972, ‘A garbage can model of organizational choice’, Administrative Science Quarterly, 17 (1): 1–۲۵٫
78. Hendry, John (2013). Management: A very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
79. Joseph, John Klingebiel, Ronald (2016). Centralized Decision Making Helps Kill Bad Products, Harvard Business Review. October 18.
80. Kahneman Daniel, Slovic, Paul and Tversky, Amos )1982(. Judgement under Uncertainty: Heuristics and Biases. Cambridge University Press.
81. Kahneman, Daniel )2011(. Thinking, Fast and Slow. Allen Lane. New York: Sage.
82. Latty, Tanya and Beekman, Madeleine (2011). Irrational Decision-making in an Amoeboid Organism: Transitivity and Context-dependent Preferences, Biological Sciences. 278: 307-312.
83. Lindley, D. V. (1961). Dynamic Programming and Decision Theory, Applied Statistics. 10: 39–۵۱٫
84. March, James G. (1988). Decisions and Organizations. Blackwell.
85. Martin, Lawrence L (2006). Jeremy Bentham: On Organization Theory and Decision Making, Public Policy Analysis, and Administrative Management. Handbook of Organization Theory and Management the Philosophical Approach. London: Taylor & Francis.
86. McQueen, J. B. and Miller, R. G. (1960). Optimal Persistence Policies, Operations Research. 8: 362–۳۸۰٫
87. Mintzberg, Henry (2007). Tracking Strategies, New York, Oxford University Press.
88. Pidd, Michael and Lewis, Paul D. (2001). Innovative Research in OR / MS, European Journal of Operational Research. no 1, 1-13.
89. Pugh, Derek )ed.( )2008(. Organization Theory: Selected Classical Readings. 5th edition. New York: Penguin.
90. Schrage, Michael (2016). How the Big Data Explosion Has Changed Decision Making, Harvard Business Review.
91. Simon, Herbert A. (1960). The New Science of Management Decision. New York: Harpar and row.
92. Simon, Herbert A. (1979). Rational Decision Making in Business Organizations, The American Economic Review. 69 (4): 493-513.
93. Simon, Herbert A. (1997). Administrative Behaviour: A Study of Decision Making Processes in Administrative Organizations. 4th edition. Free Press.
94. Vroom, Victor H. (1974). A New Look at Managerial Decision Making, Organizational Dynamics, 5 (1): 66–۸۰٫
95. Wakker, Peter p. (2011). Prospect Theory. Cambridge: Cambridge university press.
96. Weick, Karl (1995). Sense Making in Organizations. New York: Sage.