حسین‏ علی رمضانی

دکترای مطالعات فرهنگی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر در عرصۀ علوم انسانی اسلامی. تهران. ایران.

dr.hr1355@gmail.com

 چکیده

غرب در فرایند تفکری خویش از عرصۀ معنا عدول کرد و در وادی ماده متوقف شد. هستی محکوم و محدود در امر مادی، در کثرت و تغییر دائمی به‌سر می‌‌برد و بالطبع معرفت انسان مادی‌‌زدۀ غرب در تغییر و نسبیت حد می‌‌خورد. کثرت در ذات ماده است و از دید اسلام، این امر خلاف جریان هستی است. وحدت بنیاد و غایت اسلام است و هستی و معرفت بی‌‌بنیاد و لاغایت، برآمده از نوع نگاه مادی و تکاثری غرب به هستی است. قراردادن انسان‌‌ها در کنار ارزش‌‌های مشترک در نظام معرفتی اسلام، نتیجه‌‌ای جز وحدت در کثرت ندارد و غرب با درک صحیح از این حقیقت اسلام، تمام همّ خود را برای برهم‌زدن این امر به‌کار می‌‌بندد؛ بنابراین، اصلی‌‌ترین راهبرد اندیشۀ تکاثری، تجزیۀ امور وحدت‌‌پذیر است. این موضوع پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در غرب آسیا و قلب زمین شدت گرفت و سامانۀ قلبی، که دچار سکته شده بود، باید با ایجاد جریان اختلاف و شکاف بین امور واحدی همچون دین، مذهب، نژاد، خون، مرز، زبان وغیره دوباره به حرکت درمی‌‌آمد. مذهب در دین اسلام ضمن فرصت ذاتی برای اتحاد به‌دلیل وجود تفسیرهای شاذّ از مبادی فکری و احکام دینی، بستری مناسب برای ایجاد شکاف بین طرفداران مذاهب، به‌طور جعلی و عَرَضی قابلیت رودررو‌شدن با یکدیگر با نگاه افراطی و تفریطی را داشت. جهل و فقر دو بستر مناسب برای نفوذ اندیشه‌‌های افراطی و تفریطی در بین طرفداران مذاهب بود و غرب برای به‌جریان‌افتادن قلب زمین و پمپاژ دوبارۀ انرژی با ایجاد، نفوذ و گسترش جریان افراطی تکفیری تاحدودی به اهداف شوم خویش دست یافت. اسلام و غرب با قرارگرفتن در دو طیف مخالف کوثر و تکاثر، یکی با رویکرد وحدت‌‌گرا و دیگری با رویکرد تجزیه‌‌گرایانه، به موضوع تکفیر می‌نگرند و هر کدام راهبردهای خاص خود را برای این جریان فکری ارائه می‌‌دهند.

محقق با روش تحلیلی توصیفی ضمن توضیح و تشریح جریان افراطی و تکفیری و دو نوع نگرش کوثری اسلام و تکاثری غرب، به دنبال یافتن روش‌‌ها و راهبردهای غرب در ایجاد، نفوذ و گسترش اندیشۀ افراطی در منطقۀ غرب آسیا بوده است و در ادامه به راهبردهای وحدت‌‌آفرین اندیشۀ اسلام برای کم‌‌رنگ‌کردن و ازبین‌بردن این جریان فکری اشاره خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها:

جریان فکری، تکفیر، وحدت، کثرت، کوثر، تکاثر.

کتابنامه

قرآن کریم.

نهج‌البلاغه. ۱۳۸۰٫ ترجمۀ محمد دشتى. قم: مؤسسۀ انتشارات مشهور. چاپ یازدهم.

آذرنوش، آذرتاش. ۱۳۷۹٫ فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی. تهران: نشر نی.

آل شیخ، عبدالرحمن‌بن حسن. ۱۴۱۲ق. فتح المجید (شرح کتاب التوحید). تحقیق محمد حامد الفقی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

ابن‏تیمیه، احمدبن عبدالحلیم. ۱۹۷۱٫ درء تعارض العقل و النقل. جلد ۱٫ تحقیق رشاد سالم. جمهوریه العربیه المتحده: دارالکتب.

ـــــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۴۳۰ق. العقیده الحمویه الکبرى. جده: دارالمنهاج. چاپ اول.

اجلالی، پرویز. ۱۳۷۹٫ سیاست‌گذاری و برنامه‏ریزی فرهنگی در ایران. تهران: نشر آن.

ازهرى، محمدبن احمد. ۱۴۰۴ق. تهذیب اللغه. جلد ۱۰٫ بیروت: دار احیاء التراث العربی‏. چاپ اول.

اسدآبادى، سید جمال‌الدین؛ عبده، محمد. ۱۴۲۱ق. العروه الوثقى. تهران: مجمع جهانى‌‌تقریب مذاهب اسلامى. چاپ دوم.

اصیل، حجت‎الله. ۱۳۷۱٫ آرمان‌شهر در اندیشۀ ایرانى. تهران: نشر نى.

افتخاری‌‌، اصغر. ۱۳۸۵٫ کالبدشکافی‌‌ تهدید. تهران: انتشارات دانشکده و پژوهشکدۀ فرماندهی‌‌ و ستاد و علوم دفاعی‌‌.

امام خمینی، سید روح‌الله. ۱۳۷۹٫ صحیفۀ امام. جلد ۱٫ ۳٫ ۵٫ ۶ و ۱۴٫ تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام (ره). چاپ دوم.

امین، احمد. بی‌‌تا. زعماء الإصلاح فى العصر الحدیث. بیروت: دارالکتاب العربى.

ایران‏پناه، اکبر. ۱۳۸۵٫ فرهنگ فارسی به انگلیسی. تهران: انتشارات زبان‌پژوه.

باقى، عمادالدین. ۱۳۹۳٫ «تبرى ابن‏تیمیه از گروه‏هاى تکفیرى و تروریسم». مجلۀ مهرنامه. سال پنجم. شمارۀ ۳۷٫

البوطی، رمضان محمد سعید. ۱۳۷۵٫ سلفیه بدعت یا مذهب. ترجمه حسین صابر. مشهد: آستان قدس رضوی.

پرتوی، پروین. ۱۳۸۷٫ پدیدارشناسی مکان. تهران: هنر. چاپ اول.

پیغان، نعمت‌الله. ۱۳۸۰٫ «امت واحده؛ از هم‌‌گرایی‌‌ تا واگرایی‌‌». فصلنامه علوم سیاسی. شمارۀ ۱۵٫

التمیمی، محمدبن عبدالوهاب. ۱۳۷۵ق. کشف الشبهات. قاهره: المطبعه السلفیه.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۷۸٫ ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت. تنظیم و ویرایش محمد محرابی. قم: مرکز نشر اسراء.

جوهری، اسماعیل‌بن حماد. ۱۴۱۰ق. الصحاح، تاج‌‌اللغه و صحاح‌‌العربیه. جلد ۲٫ بیروت: دارالعم للملایین.

دارتینگ، آندره. ۱۳۷۶٫ پدیدارشناسی چیست؟ محمود توالی. تهران: سمت. چاپ دوم.

دهخدا، علی اکبر. ۱۳۷۷٫ لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. ۱۴۲۹ق. مفردات الفاظ القرآن‏. بیروت: دارالقلم‏. چاپ اول.

رمضانی، حسین‎ علی؛ اله‌بخش، علی؛ خدابنده، عیسی. ۱۳۹۳٫ مقدمه‎ای بر مطالعات فرهنگی. تهران: راه کمال.

رمضانی حسین‎ علی؛ گودرزی، غلامرضا. ۱۳۹۱٫ راهنمای پژوهش. تهران: پژوهشکدۀ دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع).

رمضانی،‌‌ حسین ‌‌علی؛ مهردادی،‌‌ فرزانه. ۱۳۹۷٫ ‌‌جملات قصار. ترجمه به‌‌انگلیسی علی گراوند. تهران: انتشارات سخنوران.

روح‌الامینی، محمود. ۱۳۶۵٫ زمینۀ فرهنگ‌شناسی. تهران: انتشارات عطار.

سبحانی، جعفر. ۱۳۸۸٫ وهابیت مبانی فکری و کارنامۀ عملی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

ستوده، غلامرضا. ۱۳۶۵٫ در شناخت اقبال. مجموعه مقالات کنگرۀ جهانى بزرگداشت علامه اقبال. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ اول.

السعید،‌‌ ناصر.۱۳۶۰٫ ‌‌از‌‌ کجا تا به کجا خاندان سعودی را بشناسیم.‌‌ترجمۀ ابومیثم. ‌‌تهران: انتشارات مؤسسۀ ‌‌تحقیقاتی الغدیر.

سید قطب. ۱۳۸۸٫ ‌‌عدالت اجتماعی‌‌ اسلام. ترجمۀ ‌‌محمد علی گرامی و سید هادی خسروشاهی. تهران: انتشارات کلبه شرق.

شرف‌الدین، عبدالحسین. ۱۳۸۵٫ اجتهاد در مقابل نص. ترجمۀ علی دوانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی‌‌.

شرفى، حسین. ۱۳۷۲٫ «ناهنجاری‌‌های جهان اسلام از دید سید جمال الدین اسدآبادی». ویژه‌نامۀ حوزه. شمارۀ ۶۰ـ۵۹٫

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۳۸۷٫ روابط اجتماعی در اسلام. به کوشش هادی خسروشاهی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.

طوسى، خواجه نصیرالدین. ۱۳۷۳٫ اخلاق ناصرى. تصحیح مجتبى مینوى و علیرضا حیدرى. تهران: انتشارات خوارزمى. چاپ پنجم.

فراهیدی، خلیل‌بن احمد. ۱۴۱۰ق. کتاب‌العین. جلد ۵٫ قم: دارالهجره. چاپ دوم.

فروم، اریک. ۱۳۷۹٫ فراسوی زنجیرهای پندار. ترجمۀ دکتر بهزاد برکت. تهران: انتشارات مروارید.

کرایب، یان. ۱۳۸۱٫ نظریۀ اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: آگه.

مالکى، حسین‌بن فرحان. ۱۳۷۸٫ مبلغ نه پیامبر. ترجمۀ سید یوسف مرتضوى. قم: نشر ادیان. چاپ دوم.

مجتهد شبسترى، محمد. ۱۳۷۹٫ هرمنوتیک، کتاب و سنت. تهران: طرح نو. چاپ چهارم.

مطهرى، مرتضى. ۱۳۹۱٫ نهضت‌‌هاى اسلامى در صدساله اخیر. تهران: انتشارات صدرا.

موثقى، احمد. ۱۳۷۵٫ استراتژى وحدت در اندیشۀ سیاسى اسلام. جلد ۱٫ قم: دفتر تبلیغات اسلامى. چاپ دوم.

موسوی‌‌ گرمارودی‌‌، ابوالفضل. ۱۳۸۶٫ بانوی‌‌ بانوان. قم: دلیل ما.

نحوی‌‌، محمدباقر. ۱۳۸۶٫ فاطمه (س)؛ تجلی‌‌ غیب. تهران: انتشارات علم.

هامفرى. ۱۳۸۶٫ خاطرات مستر همفر. ترجمۀ على کاظمى. قم: انتشارات اخلاق. چاپ چهارم.

هلزی هال، لویس ویلیام. ۱۳۶۹٫ تاریخ و فلسفۀ علم. ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ. تهران: انتشارات سروش.

هایدگر، مارتین.۱۳۸۰٫ درآمدی بر وجود و زمان. ترجمۀ منوچهر اسدی. آبادان: نشر پرسش.

یاسپرس، کارل. ۱۳۶۳٫ کنفوسیوس. ترجمه احمد سمیعی. تهران: انتشارات خوارزمی.

Dowell, J.L. 2006. “Formulating the Thesis of Physicalism: An Introduction“. Philosophical Studies. Vol. 13.

Feigl,H. 1969. The “Mental” and the “Physical”: The Essay and a PostScript. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Onuf, Nicholas G. 1989. World of our Making: Rules AND Rule in Social Theory and International Relations. Colombia: University of South Carolina Press.