غلامرضا جلالی

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

طبقه بندی علوم در منابع کهن ریشه در دو منبع وحی و عقل داردومبتنی بر تجربه ذهنی و عینی اندیشمندان اسلامی و منبعت از هستی شناسی ، معرفت شناسی و روش شناسی برگرفته از نگاه توحیدی است، در نتیجه یک رابطه پویا میان اسلام و گونه های مختلف دانش بویژه علوم طبیعی، ریاضی و انسانی در تمدن اسلامی شکل گرفته است .

درشرایط کنونی هر چند ما موضع روشنی در طبقه بندی دانش ها نداریم ولی نقد تاریخی می تواند سرآغاز شکل گیری تقسیم علوم شود. ما می دانیم اگر یک پارادایم نوین نداشته باشیم ، نخواهیم توانست پاسخ پرسش های جدید را ارائه دهیم ، درنتیجه ابتدا آشفتگی و به دنبال آن بحران پیش خواهد آمد و بحران به یک انقلاب خواهد انجامید. در ایران معاصر هر روز رشته ها،منابع وآثار نوگرایانه ظهور پیدا می کند ، و جامعه علمی هرروز بیشتر توانایی های خود را در تولید دانش نشان می دهد . از یک سو این پویای و از سوی دیگر تامل در تقسیم علم در منابع اسلامی این واقعیت را برای ما می آموزد که ما می توانیم به یک پارادایم نوین با توجه به مقتضیات کنونی دست یابیم ، در این پارادایم ماهیت علم و داده های آن، اجزا، اختلاف و اشتراک دانش ها، ابزارهای شناخت و عوامل تاثیر گذاری در شکل گیری آن وروش های نیل به حقیقت و امرواقع قابل حصول است .

واژه های کلیدی :تقسیم علوم ، پارادایم ، هستی شناسی ، معرفت شناسی ، روش شناسی

منابع

• تاریخ مصور تکنولوژی اسلامی پروفسور احمد یوسف حسن، دکتر دانا لررهبیل، ترجمه دکتر ناصر موفقیان، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران ۱۳۷۵
• – تقسیم علوم به نظری(ریاضی، طبیعی و مابعدالطبیعه) و عملی(اخلاقی، تدبیر منزل و سیاست) به ارسطو و مکتب او بر می گردد.
• ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی ،مجموعه رسائل فلسفی ، ترجمه سید محمود یوسف ثانی ، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی ، تهران۱۳۸۷
• غیاث الدین منصوربن صدر الدین محمد دشتکی ؛ شفاءالقلوب وتجوهرالاجسام ، تحقیق و تصحیح علی اوجبی ،کتابخانه ، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ، تهران ۱۳۹۰
• احمد محمد پور : روش در روش ( در باره ساخت معرفت در علوم انسانی ) جامعه شناسان ، تهران ۱۳۸۹
• خواجه نصیر الدین طوسی ، اخلاق ناصری ، تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی– علیرضا حیدری ، انتشارات خوارزمی، تهران۱۳۶۹
• سید محمدحسین طباطبایی و مرتضی مطهری، اصول فلسفه و روش رئالیسم ، دفتر انتشارات اسلامی ، قم/ج۱و۲و۳
• بهمنیاربن مرزبان ، التحصیل ، تصیحیح استادشهید مرتضی مطهری ، انتشارات دانشگاه تهران ، دوم۱۳۷۵
• صدرالمتالهین شیرازی ، اسفاراربعه
• افضل الدین محمد مرقی کاشانی ، مصنفات ، تصحیح مجتبی مینوی /یحیی مهدوی ، انتشارات خوارزمی، تهران ،دوم۱۳۶۶
• ابن سینا و الطوسی ، الاشارات و التنبیهات
• غلامحسین ابراهیمی دینانی ، معاد از دیدگاه حکیم مدرس زنوزی ، انتشارات حکمت ، تهران ، چاپ ول۱۳۶۸
• قطب الدین شیرازی ، دره اتاج ، تصحیح سید محمد مشکوه ، انتشارات حکمت ، تهران چاپ دوم ۱۳۶۵
• ابونصر محمد فارابی ، احصاءالعلوم ، ترجمه حسین خدیوجم ، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران چاپ دوم۱۳۶۴
• احمد بن مصطفی مشهور به تاش کپری زاده ، مفتاح السعاده و مصباح السیاده فی موضوعات العلوم ، دارالکتب العلمیه ، بیروت ، بی تا
• المنطق الاسلامی اصوله ومناهجه ، محمد تقی مدرسی ،دارالجیل ، بیروت ۱۳۹۷هجری
• صدرالمتالهین شیرازی ، تصور و تصدیق ، ترجمه دکتر مهدی حائری یزدی ، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران ، تهران۱۳۶۰
• ابو علی حسن سلماسی ،الرساله الشرقیه فی تقاسیم العلوم الیقینیه ، تصحیح حمیده نورانی نژاد- محمد کریمی زنجانی اصل ، سلسله انتشارات همایش بین المللی قرطبه و اصفهان ، تهران ۱۳۸۳