پارادایم شهرسازی اسلامی (با اقتباسی از نظر اسلام)
سید مصطفی حسنی
دانش‌پژوه سطح چهار حوزۀ علمیۀ خراسان. پژوهشگر پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام. مشهد. ایران.
علی حجازیان
دانشجوی دکتری شهرسازی، محقق بخش شهرسازی اسلامی پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام. مشهد. ایران.
hejazialihejazi0@gmail.com
ساناز سعیدی منفرد
استادیار گروه شهرسازی واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی. مشهد. ایران.
saeedi.s@mshdiau.ac.ir
چکیده
پارادایم بر پایۀ نگرش فلسفی و اعتقادی با صبغۀ منطقی و عقلی، که اندیشمندان به‌عنوان اصول موضوعه به آن باور دارند، فرایند تولید علم را هدایت می‌‌کند. پارادایم‌های رایج در علوم انسانی عبارت‌اند از: پارادایم اثبات‌گرایانه (پوزیتیویستی)، تفسیری (تفهمی)، انتقادی (ساختارگرا). از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻤﺪن ﻏﺮب در ﭼﻨﺪ ﻗﺮن اﺧﯿﺮ، ﭘﯿﺸﺮو و ﺟﻠﻮدار ﻋﺮﺻﮥ ﻋﻠﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ، ﻋﻠﻮم ﻣﻮﺟﻮد در داﻧﺸﮕﺎه‌ها، ﺑﻪویژه در ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ، ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻔﮑﺮ و ترجمۀ ﺗﻤﺪن ﻏﺮﺑﯽ اﺳﺖ. مبانی پارادایمیک علوم ﻏﺮبی در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎﻧﯽ اﺳﻼﻣﯽ است؛ با توجه به اینکه شهر بر ابعاد روحی، روانی، فکری و جسمی شهروندان تأثیرگذار است و کالبد و فضای شهر نشان‌دهندۀ نوع فرهنگ، ارزش و اعتقادات جامعه است، برای تحقق شهر اسلامی نمی‌توان از پارادایم‌های رایج در علوم انسانی، به دلیل تفاوت‌های بنیادی که با نگاه اسلام دارد، استفاده کرد؛ ازاین‌رو، باید چهارچوب فکری منطبق بر نگاه دینی در تحقق شهر اسلامی تولید شود، نظریات علوم اسلامی با توجه به وابستگی به دین باید علاوه‌بر اثبات استنادشان به منابع و معارف اسلامی از کارآمدی مناسب برخوردار باشند و توان رقابت و برتری نسبت به سایرین را داشته باشند. نوع تحقیق در این نوشتار بنیادی و روش جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای است.
کلیدواژه:
پارادیم، شهرسازی اسلامی، پارادایم شبکه‌ای، سیستم.
کتابنامه
اراکی، محسن. ۱۳۹۳٫ «درس خارج فقه شهرسازی». سایت http://mohsenaraki.com.
اندیشگاه شریف. ۱۳۸۸٫ پارادایم‌های حاکم بر جنگ‌های آینده. تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
ایمان، محمد تقى. ۱۳۷۶٫ «نگاهى به اصول روششناسىها در تحقیقات علمى». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. تبریز: شمارۀ ۱۶۵٫
ــــــــــــــــــ. ۱۳۷۸٫ «تنگناهاى روششناختى در تدوین برنامههاى توسعۀ اقتصادى‌ـ‌اجتماعى ایران». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانى دانشگاه فردوسى مشهد. پاییز و زمستان. دوره ۳۲، شماره ۳ و ۴٫
ــــــــــــــــــ. ۱۳۸۸٫ مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان، حسین؛ فتحعلی خانی، محمد. ۱۳۹۵٫ گامی به سوی علم دینی(۱): ساختار علم تجربی و امکان علم دینی، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
حلبی، علی اصغر. ۱۳۷۱٫ انسان در اسلام و مکاتب غربی. تهران: اساطیر.
حلی، احمد بن فهد. ۱۳۶۸٫ عده الداعی ونجاح الساعی. قم: الکتب الاسلامیه.
سیفی، سیده خدیجه؛ رحمانی، علی. ۱۳۹۴٫ مقاله مطالعۀ جامعه‌شناختی انسان و مسئولیت‌هایش از نگاه قرآن. کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، روان‌شناسی و علوم اجتماعی. تهران: موسسه مدیران ایده پرداز پایتخت ایلیا.
طباطبایی، سید محمدحسین. ۱۳۸۷. اصول فلسفه و روش رئالیسم. قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
علیپور، مهدی؛ حسنی، سید حمیدرضا. ۱۳۹۰٫ پارادایم اجتهادی دانش دینی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فعالی، محمد تقی. ۱۳۷۷٫ درآمدی بر معرفت‌شناسی دینی و معاصر. قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری‌در دانشگاه ها، معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
کوهن، تامس. ۱۳۶۹٫ ساختار انقلاب‌هاى علمى. ترجمۀ احمد آرام. تهران: سروش.
واسطی، عبدالحمید. ۱۳۹۲٫ نگرش سیستمی به دین. مشهد: مؤسسۀ مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
