دکترمحمد علی توانا 

(استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد)

چکیده:

مجادله در باب روش (یا روش های) مناسب برای مطالعه علوم انسانی و اجتماعی از مهمترین مجادله های عصر حاضر است. به نظر می رسد؛ روش یکی از عوامل اصلی تعیین جایگاه علوم انسانی در عصر جدید است. بدین معنا که علوم انسانی برای یافتن جایگاه شایسته در میان سایر علوم، می بایست از روش های علمی و معتبر بهره برده و بدین طریق اعتبار علمی خود را به اثبات برساند. به همین منظور مقاله حاضر تلاش می کند دو روش برجسته علوم انسانی در عصر حاضر –یعنی پوزیتویسم و هرمنوتیک- را با هم مقایسه نماید و بسندگی و نابسندگی هر یک برای مطالعه علوم انسانی را نشان دهد و نهاتیا به این مساله می پردازد که آیا امکان جمع میان این دو روش وجود دارد یا نه؟ برای این منظور از رهیافت هم ذهنی انتقادی بهره برده می شود.

واژگان کلیدی: علوم انسانی، روش شناسی، پوزیتویسم، هرمنوتیک، رئالیسم انتقادی

کتاب نامه

– ادموندز، دیوید و جان آیدینو (۱۳۹۰). ویتگنشتاین- پوپر ماجرای سیخ بخاری، ترجمه حسن کامشاد، چاپ اول، تهران: نشر نی.

– استرول، اورام(۱۳۸۷). فلسفه تحلیلی در قرن بیستم، ترجمه: فریدون فاطمی، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.

– امامی، کاووس(۱۳۸۷). پژوهش در علوم سیاسی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

– بشیریه،حسین(۱۳۷۸). تاریخ اندیشه سیاسی قرن بیستم: لیبرالیسم و محافطه کاری، چاپ دوم تهران: نشرنی.

– بشیریه، حسین(۱۳۷۹). سیری در نظریه های جدید در علوم سیاسی، چاپ دوم، تهران: نشر علوم نوین.

– بنتون، تد و  یان کرایب (۱۳۸۴). فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه: شهناز مسمی­پرست و محمود متحد، چاپ اول، تهران، انتشارات آگه.

– پالمر، ریچارد (۱۳۷۷).  علم هرمنوتیک، ترجمه: محمد سعید کاشانی حنایی، چاپ اول، تهران: هرمس.

– تریگ، راجر (۱۳۸۶). فهم علم اجتماعی، ترجمه: شهناز مسمی پرست، چاپ اول، تهران: نشر نی.

– چالمرز، آلن اف (۱۳۸۷). چیستی علم، ترجمه: سعید زیباکلام، چاپ هشتم، تهران: سمت.

– حقیقت، سید صادق (۱۳۸۷). روش­شناسی در علوم سیاسی، چاپ اول، قم: دانشگاه علوم انسانی مفید.

– ساروخانی، باقر(۱۳۷۷) .روش­های تحقیق در علوم اجتماعی، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی.

– شرت، ایون (۱۳۸۷). فلسفه علوم اجتماعی قاره ای، ترجمه: هادی جلیلی، چاپ اول، تهران: نشرنی.

–  عباسی، ولی­الله (۱۳۸۳). نقدی بر قرائت پذیری دین، کتاب زنان، شماره ۲۵٫ صص ۳۲۰-۳۴۳٫

– فروند، ژولین(۱۳۸۷). نظریه­های مربوط به علوم انسانی، ترجمه: علی محمد کاردان، چاپ پنجم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

– فی ، برایان ( ۱۳۸۶ ). فلسفه امروزین علوم اجتماعی: یک رهیافت چندفرهنگی ، ترجمه: خشایار دیهیمی، چاپ سوم، تهران: طرح نو.

– کارناپ، رودلف (۱۳۶۱). غلبه بر متافیزیک از طریق تحلیل منطقی زبان در پوزیتویسم منطقی، ترجمه: بهاالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

-کبوب، فدل (۱۳۹۰). ماهیت علوم اجتماعی در رئالیسم انتقادی باسکار، ترجمه: رضا ماحوزی، فصلنامه پژوهش های علوم انسانی نقش جهان، دانشگاه اصفهان، شماره ۲۴٫

-کوهن، تامس (۱۳۶۹). ساختار انقلاب های علمی، ترجمه احمد آرام، چاپ سوم، تهران: سروش.

– لیتل، دانیل (۱۳۸۶). تبیین در علوم اجتماعی، ترجمه: عبدالکریم سروش، چاپ چهارم، تهران: صراط.

– معینی علمداری، جهانگیر (۱۳۸۵). روش­شناسی نظریه­های جدید در سیاست، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ.

– موسوی، سید محمد (۱۳۸۴). هرمنوتیک، پیش­زمینه­ها و تحولات آن، فصلنامه پژوهش های فلسفی-کلامی، سال هفتم، شماره دوم. صص ۱۴۱-۱۵۶٫

– واعظی، احمد (۱۳۸۰). درآمدی بر هرمنوتیک، چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.

منابع انگلیسی

– Bryant, Christopher (1985). Positivism in Social Theory and Research, New York: Martins Press.

– Easton, David (1967). The  Current Meaning of Behavioralism, in Contemporary of  Political Analyis, Ed. James Charesworth, New York: Free Press.

– Gerard, Delanty & piet Strydom (2003). Philosophy of social science, The classic & contemprory, reading, Maidenhead, Philadelphia, open university press.

– Habermas, Jurgen (1979). What is Universal Pragmatics? in Communication and the Evolution of Society, Trans. Thomas McCarthy, London: Heinemenn.

– Habermas, Jurgen (1984). The Theory of  Communicative Action: Reason and Rationalization of Society, Volume I, Trans. Thomas McCarthy, London: Heinemenn.

– Marsh, David & Gerry Stoker (2002). Theory and Methds in Political science, Palgrave Macmillan.

– Weldon, T.D (1995) The Vocabulary of Politics, Harmondsworth: Penguin Books.

– Wilson, E. O (1998) Consilience: The Unity of Knowledge, New York: Kenopf.