نیازسنجی پژوهشی در فقه روانشناسی
حمید مهدی‌زاده
دانشجوی دکترای قرآن و روانشناسی جامعه‌المصطفی العالمیه. قم. ایران.
amirmahdizeh@yahoo.com
سید علی موسوی
استادیار گروه فقه جامعه‌المصطفی العالمیه. قم. ایران.
Sas.mousavi110@yahoo.com
چکیده
هدف این پژوهش شناسایی نیازهای پژوهشی در فقه روانشناسی است تا گامی مؤثر در زمینۀ برنامه‌ریزی پژوهشی و انجام پژوهشهای دارای اولویت بردارد. روش این پژوهش کیفی و ترکیبی از روش پیمایشی و تحلیل محتواست. جامعۀ آماری در بخش منابع اسنادی، کلیۀ منابع اسنادی در فقه روانشناسی در بخش منابع انسانی کارشناسان شهر قم و در بخش سازمانی، مراکز مشاورۀ دینی شهر قم است و نمونۀ آماری شامل ۱۱۰ منبع در مجموع منابع اسنادی، انسانی و سازمانی می‌شود. نمونۀ آماری در بخش منابع انسانی شامل ۲۰ نفر از کارشناسان است که با روش نمونه‌گیری هدف‌دار انتخاب شدند. یافته‌های پژوهش شامل دستیابی به ۱۳۷ عنوان پژوهشی در گرایش‌های روانشناسی است. گرایش مشاوره و روان‌درمانی با ۴۸ نیاز پژوهشی (۰۳/۳۵ درصد) بیشترین نیاز پژوهشی را به خود اختصاص داده است و پس از آن گرایش خانواده با ۳۰ نیاز پژوهشی (۸۹/۲۱ درصد) و گرایش آسیب‌شناسی روانی با ۲۲ نیاز پژوهشی (۰۵/۱۶ درصد) در رتبه‌های بعدی قرار دارند. همچنین، کمترین نیاز پژوهشی را گرایش عمومی با ۱ نیاز (۷۲/۰ درصد) و پس از آن گرایش اجتماعی با ۲ نیاز (۴۴/۱ درصد) به خود اختصاص داده‌اند. نتیجه آنکه تفقه در حیطۀ سؤال‌های روان‌شناختی به‌ویژه در گرایش‌های مشاوره و روان‌درمانی، خانواده و آسیب‌شناسی روانی ضروری است و با توجه به بررسی نسبتاً جامع و دقیق و برخورداری از روش‌شناسی علمی، استفاده از نیازهای پژوهشی در انتخاب موضوع پژوهش در حیطۀ فقه روانشناسی به پژوهشگران علاقه‌مند و سازمان‌های مرتبط توصیه می‌شود.
کلیدواژه‌ها:
نیازسنجی، نیازسنجی پژوهشی، فقه، فقه روانشناسی.
کتابنامه
اتکینسون، ریتال ل؛ اتکینسون، ریچارد، س؛ هیلگارد، ارنست ر. ۱۳۹۰٫ زمینۀ روانشناسی. ترجمۀ محمدنقی براهنی و همکاران. تهران: انتشارات رشد.
احمدی، خدابخش. ۱۳۸۶٫ «بررسی نیازهای خانواده‌ها به خدمات مشاوره‌ای». مجلۀ مطالعات فرهنگی. شمارۀ ۱۰ و ۱۱٫ صص ۹۱-۶۷٫
ارفع بلوچی، فاطمه؛ کارشکی، حسین؛ آهنچیان، محمدرضا. ۱۳۹۰٫ «ضرورت نیازسنجی پژوهشی در پژوهشهای سازمانی ارائه‌شده در دومین همایش ملی مدیریت پژوهش و فنّاوری». تهران: پژوهشکدۀ سیاست‌گذاری علم، فنّاوری و صنعت. صص ۱۰ـ۱٫
اعرافی، علیرضا. ۱۳۹۱٫ فقه تربیتی (مبانی و پیش‌فرض‌ها). قم: مؤسسۀ اشراق و عرفان.
امینی، ابوالقاسم؛ شقاقی، عبدالرضا؛ صداقت، کامران. ۱۳۸۴٫ «معرفی یک الگوی نیازسنجی جامع و کاربرد آن در آموزش مداوم پزشکی». مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. دورۀ ۵٫ پیوست ۱۴٫
ایزدهی، سید سجاد. ۱۳۹۴٫ «ماهیت فقه سیاسی». مجلۀ حقوق اسلامی. شمارۀ ۴۴٫ صص ۱۷۷-۱۵۳٫
جعفری، فریبا؛ یوسفی، علیرضا. ۱۳۸۳٫ «نظرات مدیران و کارشناسان آموزش مداوم کشور درخصوص ویژگی‌های الگوی کارآمد نیازسنجی پزشکان، داروسازان و دندان‌پزشکان». مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. شمارۀ ۲۲٫
دلاور، علی. ۱۳۸۴٫ مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
رحیمی‌نژاد، عباس؛ عاشقی، حسن؛ مهاجر، یحیی؛ بیگی، طاهره. ۱۳۸۸٫ «اجرای مدل تعیین اولویتهای پژوهشی در سازمان آموزش و پرورش». اولین همایش مدیریت آموزش سازمانی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی.
فتحی واجارگاه، کوروش؛ گویا، زهرا؛ آقازاده، محرم؛ ابوالقاسمی، محمود؛ کامکاری، کامبیز. (۱۳۸۱). «طراحی و اعتبار بخشی الگوی نیازسنجی برنامه درسی مدرسه محور». نوآوری‌های آموزشی، زمستان ۸۱، شماره ۲٫
زارعیان جهرمی، آرمین؛ فضل‌الله، احمدی. ۱۳۸۴٫ «نیازسنجی یادگیری در دورۀ کارشناسی پرستاری، یک مطالعۀ کیفی». مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. شمارۀ ۱۵٫
سالاری فر، محمدرضا. ۱۳۸۵٫ خانواده در نگرش اسلام وروان شناسی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه. ۱۳۸۵٫ روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگاه.
سعیدی رضوانی، محمود؛ آهنچیان، نرگس. ۱۳۸۶٫ «مقایسۀ نظری و تجربی (علمی) رویکردهای کل‌نگر و جزءنگر نیازسنجی آموزشی (درمورد شرکت برق منطقه خراسان)». مطالعات تربیتی و روانشناسی. دورۀ ۸٫ شمارۀ ۱٫
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ؛ بیتقی، تقی. ۱۳۸۲٫ «ارزشیابی الگوهای نیازسنجی آموزشی و طراحی برنامه‌های درسی آموزشی علمی-کاربردی در جمهوری اسلامی ایران». مطالعات تربیتی و روانشناسی. پاییز و زمستان. دوره ۴٫ شماره ۸٫
شارف، ریچارد اس. ۱۳۸۹٫ نظریه‌های روان‌درمانی و مشاوره. ترجمۀ مهرداد فیروزبخت. تهران: انتشارات رسا.
شعبانی بهار، غلامرضا؛ عرفان، غزاله؛ بختیار، زهرا. ۱۳۸۶. «نظرسنجی و نیازسنجی از دانش آموزان در خصوص درس تربیت بدنی در مدارس متوسطه شهرستان ملایر در سال تحصیلی ۸۴-۸۳». «حرکت». پاییز. دوره ۳۳. شماره ۱۸۳۷.
شولتز، دوان‌پی؛ شولتز، سیدنی الن. ۱۳۹۳. تاریخ روانشناسی نوین. ترجمۀ علی‌اکبر سیف، خدیجه علی‌آبادی، حسن پاشاشریفی و جعفر نجفی زند. تهران: انتشارات رشد.
شهیدی، شهلا؛ چنگیز، طاهره؛ سلمان‌زاده، حسین؛ یوسفی، علیرضا. ۱۳۸۸٫ «مؤلفه‌های مؤثر در نیازسنجی برنامه‌های آموزشی مداوم، ارائۀ راهنمای کاربردی برای انتخاب و به‌کارگیری الگوها و فنون نیازسنجی». مجلۀ ایرانی آموزش در علوم پزشکی. دورۀ ۹٫ شمارۀ ۴٫ زمستان.
عمادزاده، علی؛ بحرینی طوسی، سید محمدحسین؛ یاوری، مهدی؛ صدیق بهزادی، شکرانه. ۱۳۸۴٫ «نظرات مدیران و اعضای هیئت‌علمی در زمینۀ نیازسنجی آموزشی اعضا، هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد». مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. دورۀ ۵٫ شماره پیوست۱۴٫
فاضلی، علیرضا؛ مهدی‌زاده، حمید؛ تبیک، محمدتقی. ۱۳۹۴٫ اولویتهای پژوهشی مناسبات دین و روانشناسی. قم: نشر مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.
فتحی واجارگاه، کوروش. ۱۳۸۹٫ «الگوی پیشنهادی اولویت‌یابی پژوهشی برای حوزه‌های فرهنگی‌ـ‌اجتماعی». ارائه‌شده به معاونت پژوهش حوزۀ علمیۀ قم: منتشرنشده.
ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۷٫ نیازسنجی پژوهشی مسئله‌یابی پژوهشی و اولویت‌بندی طرح‌های تحقیقاتی ویژۀ مدیران و کارشناسان واحدهای پژوهشی. تهران: نشر آییژ.
کریمی، غریب؛ دماری، بهزاد؛ قره‌باغیان، احمد؛ رهبری، مریم؛ وفاییان، ویدا؛ میناب سالمی، الهام. ۱۳۸۴٫ «نیازسنجی و تعیین اولویتهای پژوهشی در مرکز پژوهشهای سازمان انتقال خون ایران». مجلۀ خون. شمارۀ ۴٫ تابستان ۸۴٫
مازنی، محمد صالح. ۱۳۹۸٫ «نیازسنجی پژوهشی با رویکرد آینده‌نگرانه». مجلۀ پژوهش و حوزه. شمارۀ ۳۸٫ صص ۱۲۴-۱۰۹٫
مشکینی، میرزا علی. ۱۳۹۲٫ مصطلحات الفقه. قم: نشر بینا.
معاونت پژوهش حوزۀ علمیه. ۱۳۸۴٫ اولویتهای پژوهشی دستگاه‌‌های علمی‌ـ‌اجرایی در حوزۀ دین. قم: نشر مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.
میرمحمد صادقی. مهدی. ۱۳۹۶ (۷ آبان). «سخنرانی همایش سلامت اجتماعی با محوریت بهداشت روان خانواده». برگرفته از لینک https://www.irna.ir/news/82712127/30. خرداد ۱۳۹۸٫
یارمحمدیان، محمدحسین؛ بهرامی، سوسن؛ فروغی ابری، احمدعلی. ۱۳۸۳٫ «الگلوهای مناسب نیازسنجی برای سنجش نیازهای سازمانی کارکنان شاغل در شبکه‌های بهداشتی و درمانی استان اصفهان». مجلۀ پایش. دورۀ ۳٫ شمارۀ ۳٫ صص ۲۳۵- ۲۲۷٫
Boswell C, Cannon Sh. 2012. Introduction to nursing research. 3rd ed. Burlington, MA: Jones & Bartlett Publishers.
Calsyn RJ, Wineter JP. 1999. Understanding and controlling response bias in need assessment studies. EVALUATION REVIEW Vol 23(4): 399-417
Kissi, A. 2001. “Use of Constraint Trees in Research Planning”.In Planning Agricultural Research: A Sourcebook. Wallingford: CAB International. PP 50-65.
Reviere, R., Berkowitz, S., Carter, C., & Ferguson, C. 2006. Needs Assessment: A Creative and Practical Guide for Social Scientists. New York: Taylor & Francis Ltd.
