به گزارش روابط عمومی دبیرخانه کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی به نقل ازمجمع عالی علوم انسانی اسلامی، در این نشست که از صبح امروز در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در قم برگزار می شود در نوبت صبح ۵تن از اساتید فلسفه حوزه و دانشگاه به ارایه مباحث خود پرداختند.
پس از ارایه بحث دکتر عطاالله رفیعی آتانی به عنوان دبیر نشست، نظریه اعتباریات علامه طباطبایی و ماهیت علمی نهادهای اقتصاد اسلامی» توسط آیت‌الله حسن‌آقا نظری،«تفسیری نوین از نظریه اعتباریات علامه طباطبایی» توسط حمید طالب‌زاده، «نظریه اعتباریات علامه طباطبایی، مبانی انسان شناختی این نظریه و امتداد آن در علوم انسانی» توسط حسین سوزنچی ارایه شد.
همچنین در نوبت صبح این نشست تخصصی مهدی عاشوری با عنوان تقریر هستی‌شناختی ـ انسان‌شناسی از نظریه اعتباریات و نسبت آن با نظریه فطرت و حدوث جسمانی نفس» و حجت الاسلام رضا ملایی با بحث تحولات نظریه اعتباریات پس از علامه طباطبایی(ره) به ارایه بحث پرداختند که در ذیل، گزارشی از این مباحث آمده است:

آیت الله حسن آقا نظری
علم اقتصاد اسلامی با تحلیل اعتباریات و واقعیات حاصل می شود
آیت الله حسن اقا نظری به عنوان اولین سخنران این نشست علمی شاره به مقاله ادراکات اعتباری علامه طباطبایی گفت: ایشان در این مقاله بیان می کند که اعتباریات به دو قسم اعتباریات ماقبل و ما بعد اجتماع تقسیم می‎شود و در ادامه به اعتباریات ما بعد اجتماع می‎پردازد.
وی افزود: ایشان بیان می‎کند که اعتباریات بعد الاجتماع، بی شمار هستند؛ ثانیا این اعتباریات در حال گسترش مستمر هستند؛ همچنین این اعتباریات در عالم اعتبار، از واقعیت‎ها به حساب می‎آیند؛ نکته دیگر آنکه این اعتباریاتی که در عالم اعتبار، به وجود آمده‎اند، آثار واقعی هم دارند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: به عنوان مثال، زوجیت از اعتباریات بعد از اجتماع است؛ یعنی ما مرد را زوج و زن را زوجه اعتبار می کنیم و این اعتبار را برای زوجیت اعلام و ابزار می‎کنیم؛ این زوجیت که اعتباری است، آثار واقعی به دنبال خود دارد و البته آثار اعتباری دیگری نیز با خود دارد.
پژوهشگر حوزه علوم انسانی و اسلامی یادآورشد: وقتی که می‎گوییم که مثلا این امر اعتبار می‎شود، این اعتبار بیان شده و مفروض شده، صرف اعتبار نیست که در عالم فرض باقی بماند، بلکه آثار واقعی را ایجاد می‎کند.
رئیس پیشین پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: به عنوان مثال، ما می‎پذیریم که ما مالک یک شی هستیم؛ پس مالکیت که امری اعتباری است باعث می شود که جامعه مالکیت ما را بپذیرد؛ این امر برای آن است که زندگی خود را بدون دغدغه بگذرانیم زیرا اگر مالکیت پذیرفته نشود، تداخلات و تعدی ها بوجود می‎آید؛ مرحوم علامه بیان می‎کنند که اعتباریات بعدالاجتماع، در عالم اعتباریات، واقعی هستند.
پژوهشگر حوزه علوم انسانی و اسلامی یادآورشد: وقتی از علم اقتصاد اسلامی نام می بریم باید از واقعیات سخن بگوئیم؛ این اعتباریات بعد الاجتماع در عالم اقتصاد، همان واقعیت‎های اقتصادی هستند؛ کار علم نیز جستجوی واقعیت اجتماع است.
رئیس پیشین پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: وقتی پول را در علم اقتصاد مطرح می‎کنیم به بازار سرمایه و جریان پول می پردازیم؛ در اینجا قرارداد و اعتبار می کنیم که کسی پول را به شخص دیگر می‎دهد و از آن بهره می گیرد، بدون اینکه به سرنوشت آن پول حساس باشد؛ رابطه دیگر آنکه پولی می‎دهیم و جنسی را می‎گیریم و هر دو مالک جنس و پول خواهیم بود؛ اگر جریان پولی در کشور در رابطه ربا شکل می‎گیرد، آثار خاص خود را در شکل گیری توزیع درآمد دارد.
وی افزود: آمریکا ۷۰ سال جریان پول را بر اساس بهره شکل داده است و به همین دلیل بخش عمده این تولید ملی به یک بخش از جامعه می رسد و اکثر این سرمایه ازاکثر مردم دریغ شده است؛ جریان پول در جامعه، بر اساس نوع اعتباری که انجام می دهیم آثار خاص خود را خواهد داشت.
دکتر حمید طالب زاده :
علامه طباطبایی هیچگاه از بحث ادراکات اعتباری کوتاه نیامدند
در ادامه این نشست، دکتر حمید طالب زاده گفت: مقاله ششم علامه در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم ظرفیت فوق العاده ای در حوزه های مختلف دارد.
وی گفت: علامه طباطبایی از زندگی عملی و حیات به عنوان محور سخن می گویند؛ در اینجا است که یک فیلسوف اسلامی برای اولین بار از زندگی شروع می‎کند؛ تمام فلاسفه از شناخت شروع می‎کند و از عوارض ذاتیه وجود بحث می‎کنند ولی علامه طباطبایی از منشا زندگی سخن می‎گوید که این امر عالی و استثناء است.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: اعتباریات نحوی از فهم جهان است که ما به واسطه امر مانوس یا امر پیشنیی، به فهم امر نامانوس می‎رسیم و امر مانوس در واقع ذات انسان و حقایق درونی او است؛ این امر نیز مقدمه فهم جهان است؛ علامه می‎گویند که ما علت و جوهر و کثرت و حدت را از خود می‎گیریم ولی این مساله یک امر روانشناختی نیست زیرا اگر روانشناختی بود، یک امر جزیی بود و نمی‎توانستیم به کلیت برسیم.
طالب زاده در پایان بیان کرد: اعتباریات ساحتی است که به جز فهم پیشنی راهی برای شناخت عالم و همچنین عمل و اقدام نداریم.

حجت الاسلام حسین سوزن‎چی:

ظرفیت‎های فقه در حل مشکلات مرتبط به علوم انسانی از فلسفه بالاتر است
حجت الاسلام حسین سوزن‎چی در ادامه این نشست گفت: یکی از اشتباهات در تاریخ فهم علامه آن است که همگان علامه را با این مقاله شناختند و تصور می‎‌کردند که کار بزرگ ایشان در این مقاله اعتباریات بود.
مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: شهید مطهری پذیرفت که اعتباریات، اعتباری هستند و برای حل مشکل به تئوری فطرت پرداخت؛ یعنی ایشان به شرح خطاهای معرفتی پرداخت.
وی گفت: به نظر من متاسفانه در کشور ما مواجهه دانشگاهی و به تبع حوزوی با علوم انسانی با همان رویکرد پوزیتویستی بود یعنی فهم عالم و کنش و اعتباریات کنش؛ ولی علامه با این بحث بیان کرد که مواجهه ما با علوم انسانی باید در این حوزه اعتباریات باشد.
سوزن‎چی اظهارکرد: برای حل مشکلات در حوزه علوم انسانی، فقه مهمتر از فلسفه سنتی است؛ فلسفه سنتی به ضروریات عالم می‌پردازد ولی فقه عرصه‎ای که به امور اعتباری سرو کار دارد.
وی افزود: یک نقد مهم وجود دارد که همچون همه مباحث عالم وقتی یک باب جدید باز می‎شود همه سعی می کنند همه امور را در این باب قرار دهند؛ زمانی همه تصور می‎کردند که در مقابل محسوس، معقول داریم و همه چیز را در معقول می‎ریختند؛ بعدها ابن سینا به مقوله معقول ثانی اشاره کرد؛ سپس این جریان منتقل شد و در مباحث دیگر مطرح شد؛ علامه افقی را به عنوان افق ادراکات اعتباری ایجاد کرد و الان همه سعی می‎کنیم همه چیز در این قالب فهم کنیم که امری درست نیست.

حجت‎الاسلام والمسلمین رضا ملایی:

اعتباریات اجتماعی مورد غفلت واقع شده است
در ادامه این نشست، حجت‎الاسلام والمسلمین رضا ملایی گفت: نظریه اعتباریات در حوزه اسلامی سازی علوم انسانی دخالت زیادی دارد.
وی افزود: نظریه اعتباریات از ۵ دهه گذشته رشده کرده است و این رشد نیز تکاملی بوده است؛ این نظریه یک ظرفیت درونی و وجوه مثبت فراوانی داشته و به همین دلیل رشد کرده است؛ عامل دیگر رشد این نظریه، برخورد انتقادی با این نظریه بود که اولین کسی که به نقد این نظریه پرداخت، شهید مطهری بود که البته ایشان به دنبال تکمیل این نظریه بود.
ملایی یادآورشد: نکته اصلی آن است که باید خلا این نظریه در حوزه روش شناسی را حل کنیم و راه حل ارایه کنیم؛ حکمت عملی ما متکی بر مفاهیم اعتباری است و اگر روشی که متکی به این روش است جدلی است پس حکمت عملی ما نیز باید جدلی باشد؛ اگر به تراث اندیشمندان مسلمان از فارابی تا امروز مراجعه کنیم برهانی بودن حکمت عملی را به وفور می‎بینم.
این پژوهشگر فلسفه اسلامی یادآورشد: اتفاق سومی در حال رخ دادن است آن است که در یک دهه کنونی سه نوع تفسیر متفاوت با شهید مطهری از نظریه اعتباری را می‎بینیم که اولین تفسیر آنکه حوزه حکمت عملی را به حکمت عملی بسط دادند.
وی در پایان بیان کرد: نظریات اعتباریات از جهاتی نیازمند بازسازی است و لوازم شناختی نیاز این نظریه است؛ نکته دیگر اهمیت بازخوانی نظریه اعتباریات و تاکید بر یک قرائت رسمی از اندیشه علامه در این زمینه است.

دکتر مهدی عاشوری:
نظریه اعتباریات از کلان نظریه های انسان شناسی نوصدرایی است
آخرین سخنران این نشست، دکتر مهدی عاشوری بود که در سخنانی بیان کرد: گفت: نظریه اعتبارات، اصالتا انسان شناختی است.
وی افزود: علامه طباطبایی در مقاله ششم اعتباریات به اعتباریات اعم و اخص تقسیم می‎کند؛ در این زمینه سوالی مطرح است که ظرف تحقق اعتباریات کجا است؟ اگر بخواهیم جنبه‎های نظری اعتباریات در انسان‎شناسی در حیات انسان را نشان بدهیم ابتدا باید مشخص کنیم که شان حدود اعتباریات چیست.
عاشوری در خصوص این سوال که شان وجودشناختی مصنوعات فناورانه چیست؟ بیان کرد: در اینجا محل اعتبار، اشیا مرکب مختلفی که به عنوان مرکب فاقد ذات مشترک هستند ولی حتی ممکن است جنس‎های مختلف داشته باشند ولی کارکردی مشابه دارند.
وی گفت: مبدا اعتبار نیز وحدت شخصی یک مصنوع و وحدت نوعی مصادیق یک دسته از اشیا یا کارکرد یکسان است و امر اعتباری نیز شامل وحدت شی مرکب است؛ اعتبار کننده نیز سازنده و کاربر مصنوع فناورانه است و وجه اعتبار نیز طبقه بندی اشیا است و کارکرد مصنوع نیز آثار اعتبار است.
این پژوهشگر فلسفه اسلامی در پایان بیان کرد: کلان نظریه‎های انسان‎شناسی نوصداریی در زمینه نظریه حدوث جسمانی نفس و نظریه فطرت و نظریه اعتباریات است.
انتهای پیام