به گزارش روابط عمومی دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی،به نقل از پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی رییس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا در شب هشتم محرم در مسجد حضرت خدیجه کبری(س) سخنرانی داشت که متن کامل آن در ادامه آمده است.

بسم الله الرحمن الرحیم، الحمدلله رب العالمین، الصلاه و السلام علی رسول الله و علی آله الطیبین الطاهرین، و لعنه الله علی اعدائهم اجمعین

به لطف الهی، هرسال شاهد رونق بیشتر مراسمات عزاداری ابا عبدالله(ع) در ایران و اقصی نقاط جهان هستیم. در سال های اخیر دشمنان اسلام و اهل بیت(ع) تلاش زیادی برای دور کردن مردم از دستگاه عزاداری حسینی(ع) انجام داده اند و با طرح انواع گوناگونی از شبهات، به دنبال تضعیف گرایش مردم به ویژه جوانان نسبت به مراسمات سنتیِ عزاداری محرم بوده اند اما به تعبیر قرآن مجید «یُریدونَ لِیُطفِئُوا نورَ اللهِ بأفواهِهِم واللهُ مُتِمُّ نورهِ وَلَو کَرِهَ الکافرون می خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند و حال آنکه خداوند متعال بر خلاف میل کافران، نور خود را تقویت و تثبیت خواهد کرد.»

 البته باید توجه داشت که ما همچنان تا کیفی سازی و عمق بخشی به مراسمات عزاداری اباعبدالله(ع) و فاصله گرفتن از گفتارها و رفتارهای موهوم، موهن و انحرافی در این برنامه ها راه درازی در پیش داریم. حوزه های علمیه، روحانیون و مراکز تبلیغ دینی در این زمینه وظایف مهم و بر زمین مانده ای دارند که باید با کمک بچه های فهیم و دلسوز در هیات ها دنبال بشود. از طرف دیگر، نباید انکار کرد که از فرصت محرم و حضور عاشقانه سیلی از جوانان با سلایق گوناگون در تکایا و هیات ها به صورت حداقلی استفاده می کنیم.

 به اعتقاد من، ایده های فراوانی برای تقویت برنامه ها بدون به هم خوردن چارچوب سنتی آن وجود دارد که اتفاقاً وقت تحقق آن همین دوران است. باید بر اساس یک تفکر روشن، قوی، اصیل و مبتکرانه سال به سال از این فرصت به بهترین نحو برای اتصال پایدار جوانان به جریان فرهنگ و اندیشه اسلامی استفاده کرد. با همه این ها، توجه داشته باشید که همین حد از برنامه ها، به رغم کاستی هایی که دارد، یک نعمت عظیم الهی است که نباید مورد قدر ناشناسی قرار بگیرد.

موضوع بحث من، معرفی دو جهان متفاوتی است که روز عاشورا در برابر هم صف آرایی کردند. یک جهان، مربوط به اباعبدالله(ع) و یاران ایشان است و جهان دیگر، جهان یزید و یزیدیان است. منظور از جهان، اتمسفری است که این دو جبهه و جریان در آن زیست می کنند. البته بحث من به هیچ وجه ذهنی نیست بلکه من قصد دارم از یک واقعیت کاملاً عینی صحبت کنم که هرچند مبدأ آن در تاریخ اسلام عاشورای سال ۶۱ هجری قمری است لیکن تا الان ادامه دارد. اگر کسی این دو جهان را نشناسد، درک درستی از فلسفه نهضت عاشورا و ضرورت تداوم آن تا پایان تاریخ نخواهد داشت.

اینکه پیامبر گرامی اسلام(ص) می فرمایند: «علیٌ مَعَ الحق و الحقُّ مَعَ العلی یَدورُ حَیثُما دار» یعنی علی با حق است و حق با علی است و هرکجا علی باشد حق هم آنجاست، یا درباره بعضی از صحابه مانند جناب عمار یاسرکه پیامبرگرامی اسلام می فرماید: «عمار مع الحق»، که البته در اینجا همراهی جناب عمار با حق در طول امام علی(ع) است نه در عرض ایشان، یک دلیلش این است که مشاهده زندگی و سلوک آنها بهترین مسیر برای تشخیص حق از باطل است. شما یک طرف زندگی و سلوک مطهر و مشعشع علی(ع) را مشاهده می کنید که سر سوزنی در آن غل و غشی وجود ندارد، و در طرف دیگر، زندگی کثیف و ننگین معاویه را مشاهده می کنید که فساد سراسر آن را گرفته است. اگر با منطق و عقلانیت جریان حق هم آشنایی نداشته باشید، همین مشاهده عینیت زندگی و سلوک محور و نماد این دو جریان یعنی امام علی(ع) و معاویه، کافی است که جریان حق را از جریان باطل تشخیص بدهید.

در ماجرای عبرت انگیز عاشورا نیز دو جهان متفاوت رخ نمایی می کنند که مشاهده این دو جهان کافی است که انسان متوجه حقانیت قیام حسینی(ع) و بطلان حرکت یزیدی بشود. یک طرف، محور و نماد جهان،  نوه پیامبر(ص) و فرزند علی(ع) و فاطمه(س) سرور زنان عالم ایستاده که درباره اش «حسینٌ منّی و أنا من حسین» آمده است که حیات او سراسر پاکی و نورانیت است؛ و در جهان دیگر، نماد و پرچم، یک انسان بد نسب، فاسق، فاجر، شراب خوار، بوزینه باز و زن باره ایستاده که حتی یک نقطه روشن در زندگی او پیدا نمی شود. همین چند نشانه کفایت می کند که انسان راه حق را از راه باطل تشخیص دهد. من در ادامه، به مهم ترین مختصات این دو جهان اشاره خواهم کرد:

جهان عبودیت و توحید در برابر جهان کفر

یک طرف امام حسین(ع) ایستاده است که در آخرین لحظات عمر شریفش و در اوج سختی و بلا عرض می کند: «الهی رضاً برضائک، صبراً علی قضائک و لا معبود سواک یا غیاث المستغیثین» و از این طریق، اوج بندگی خود را در مدار توحید به ساحت حق تعالی اظهار می کند. در بین یاران حسین(ع) هم همینطور، شما در واقعه عاشورا، کسی را از زن و مرد، پیر و جوان مشاهده نمی کنید، که با مراتب گوناگونی که دارند، ذره ای در ایمان و در عبودیت خود دچار ضعف و تردید شده باشند یا قدم هایشان لرزیده باشد؛ و در طرف دیگر، یزید بن معاویه هست که با سرودن اشعاری مانند «لَعِبَت هاشمُ بالمُلکِ فَلا؛ خبرٌ جاءَ و لا وحیٌ نَزَل» اصل نبوت پیامبر (ص) و وحی و رسالت را به کلی منکر می شود. در اطرافیان یزید هم، پر است از منافقینی که اگر شرایط به آنها اجازه می داد، و به مستی و جنون یزید گرفتار نبودند، کفر خودشان را در ملأ عام بر ملا می کردند.

جهان وفای به عهد در برابر جهان بدعهدی و خیانت

یک طرف جهانی است که همه در آن به دنبال وفای عهدشان با رسول خدا هستند و لذا اباعبدالله(ع) در همان ابتدای سفر انگیزه خود از این قیام را تداوم خط جد بزرگوارش رسول خدا(ص) اعلامی می کند و می فرماید: «خَرَجتُ لِطَلَبِ الاصلاح فی امهِ جَدّی اُرید ان آمُر بالمعروف و أَنهی عَنِ المنکر و أسیرَ بسیرهِ جدّی و أبی علی بن ابی طالب» و همه آنهایی هم که با حضرت همراه شده اند نیز هدفی جز یاری رساندن به امام حسین(ع) در تحقق این هدف حیاتی ندارند، اما در جهان مقابل، بحث بر سر منحرف ساختن خط نبوی(ص) و ایجاد یک اسلامی دروغین در جهت تأمین منافع کثیف شجره ملعونه بنی امیه است.

حتی درباره دعوت مردم کوفه هم این دو جهان متفاوت ظهور می کند. در یک جهان حسین(ع) و یاران او همچون مسلم بن عقیل قرار دارد که بر اساس دعوت و قول و قرار مشخص با بزرگان کوفه به سمت کوفه در حرکتند، و در مقابل، جهانی که در اثر ایمان های سست و شخصیت ها پست و فرو مایه، دنیای بی ارزش یزدیان را به همراهی با امام حسین(ع) یعنی قطب عالم بشریت ترجیج می دهند و دست به یک خیانت بزرگ و تاریخی می زنند.

جهان عقل و آزاداندیشی در برابر جهان جهل و دُگم اندیشی

یک طرف، جهانی است که به دنبال «یثیرو لهم دفائن العقول» است و می خواهد عقول خفته مردم را بیدار کند و بند اسارت و بردگی را از فکرها و اندیشه ها باز کند و با معرفی حقایق، و نشان دادن جهنمی که یزیدیان برای مردم درست کرده اند، همه را به صلاح و فلاح برساند، و در طرف دیگر، جهانی است که می خواهد با رواج مستی و ناهوشیاری و یا قفل زدن به اندیشه ها، دیدگان را از مشاهده حقایق مسلم و بهشتی که امام حسین(ع) در همین عالم به همگان معرفی می کند، محروم کند. توجه داشته باشید، خط جریان یزیدی، خط فریب است. خط عوض کردن جای صدق و کذب است؛ خط فتنه است؛ می خواهد با پاشیدن خاک به چشمان مردم، چشم آنها را برای مشاهده حقانیت قیام حسینی(ع) نابینا کند. حتی وقتی امام حسین(ع) می خواهد با خواندن خطبه های پی در پی روشنگری کند، جریان یزیدی مانند کفار صدر اسلام که مانع از شنیده شدن تلاوت قرآن از سوی پیامبر در کنار کعبه می شدند، با ایجاد سر صدا و سوت و هل هله مانع از شیندن سخنان امام(ع) می شود.

جهان صلح و دوستی در برابر جهان جنگ و خشونت

اصولاً امام حسین(ع) با هدف جنگ به سمت کوفه حرکت نکرده است. کاروان امام حسین(ع) یک کاروان جنگی نیست. کسی که به دنبال جنگ است، زن و بچه را همراه خود نمی برد. هدف امام(ع) روشن است. توجه داشته باشید که در جهان امام حسین(ع) جنگ معنای جز دفاع ندارد. اصولاً اسلام یک دین صلح گراست لذا همه جهادها در صدر اسلام از نوع دفاعی یا پیش گیرانه است. اما در نقطه مقابل، برای جهان یزیدی صلح معنایی ندارد. اساساً جریان یزیدی حیات خود را در گردنکشی و جنگ و غارت معنا می کند. پیام یزید برای حاکم مدینه این است که یا از حسین ابن علی بیعت بگیر یا سرش را برایم بفرست. با این وصف، سپاه یزید از ابتدا آرایش جنگی دارد و از هر گونه جنایت علیه کاروان امام حسین(ع) ابایی ندارد.

جهان عدالت در برابر جهان ظلم

جهان امام حسین(ع) جهان عدالت است. عدالت رکن قیام امام(ع) است و اگر عدالت را از قیام امام(ع) جدا کنید، قیام حسینی بی معنا خواهد بود. امام حسین(ع) در نامه معروفشان به مردم کوفه می فرمایند: «اما بعد، فَقَد عَلِمتُم أنَّ رسول الله (صلی الله علیه و آله ) قد قال فی حیاته : مَن رَأی سُلطاناً جائِراً مُستَحلاً لِحُرُمِ الله، ناکِثاً لِعَهد الله، مخالفاً لِسُنَه رسول الله، یَعمَلُ فی عباد الله بالاثمِ و العدوان، ثُمًّ لَم یُغَیِّر بقولٍ و لا بفعلٍ، کان حقیقاً عَلَی اللهِ أن یُدخِلَهُ مُدخِلَه» یعنی بی شک می دانید که رسول خدا(ص) در زمان حیاتش فرمود: هر کس عالم ظالمی را مشاهده کند که در اثر ظلم و جور محرمات الهی را حلال شمرده، و عهد و پیمان های الهی را شکسته، و با سنت و سیره رسول خدا مخالفت کرده، و در میان بندگان خدا با گناه و دشمنی عمل می کند، و در مقابل چنین حاکم ستمگری هیچ گونه عکس العمل رفتاری یا گفتاری از خود بروز ندهد، خداوند چنین انسانی را در جایگاه همان ظالم ستمگر داخل می کند و سرنوشت آندو یکی است. در نقطه مقابل جهان امام حسین که جهان عدالت است، همانطور که امام(ع) در نامه خود به مردم کوفه فرمودند، جهان یزید جهان ظلم و تبه کاری است.

هویت آنها با ظلم در آمیخته، چه در غصب جایگاه خلافت و چه در اقدامات ظالمانه ای که در جهان یزیدیان به سکه رایج تبدیل شده است. شما به سلوک اجتماعی ائمه اطهار(ع) نگاه کنید، سر سوزنی بی عدالتی در حیات سیاسی آنها پیدا نمی شود. کار به جایی می رسد که گفتند : قُتِلَ علیٌ لِشِدَه عَدلِه» یعنی علی(ع) را به خاطر پافشاری اش بر روی عدالت به شهادت رساندند.

جهان دنیاگریزی در برابر جهان بردگی دنیا

جهان امام حسین(ع) جهان دوری از دنیا طلبی است. البته اسلام با نعمات دنیوی که خدای متعال در اختیار انسان ها قرار داده مشکلی ندارد بلکه همواره روی استفاده صحیح از این نعمات تاکید دارد. شما در تعالیم اسلامی هیچ کجا فقر را مطلوب نمی بینید. امام علی(ع) می فرمایند : اگر فقر را ببینم، هر آینه سرش را از تنش جدا می کنم. یعنی آن را ریشه کن می کنم. عامل بسیاری از عقب ماندگی ها هم همین فقر است؛ حتی عقب ماندگی فرهنگی. لذا اسلام با برخورداری و رفاه متعادل مشکلی ندارد؛ مشکل آنجاست که دنیا می شود هدف، ظواهر و اعتباریات این جهانی اصالت پیدا می کند و آخرت و زندگی ابدی انسان به پای دنیای فانی ذبح می شود. چنین دنیایی حتماً دنیای مذموم است و مصداق دنیاطلبی و دنیا پرستی است.

در جهان امام حسین(ع) ظواهر دنیایی چنانچه پدر بزرگوارشان می فرمایند: « ز آب عطسه بز بی ارزش تر است.» در نقطه مقابل، جهان یزیدیان، جهان شیفتگی و بندگی دنیاست. اساساً خیلی از حوادث تلخ عاشورا بر روی دنیاپرستی یزدیان بنا شده است. بیشتر کسانی هم که از بزرگان آن روزگار با یزید همراه شده اند به دنیال آباد کردن دنیای پستشان هستند. مثلاً ابن سعد چرا با یزید همراه شده است؟ جز این است که بتواند حکومت ری را به دست بیاورد؟ آنهایی هم که سودای حکومت نداشتند، یا برق سکه های طلای ابن زیاد آنها را به کربلا کشانده بود یا ترس از عقوبت.

جهان لبریز از عشق و معنویت در برابر جهان منجمد و تهی از معنویت

جهان امام حسین(ع) و یاران امام جهان عشق به لقاء الهی است. جهانی است مملوّ از صفای باطنی و معنویت است. شما می دانید که سپاه یزید بنا داشت در روز تاسوعا حمله را آغاز کند. وقتی امام حسین(ع) بواسطه مراجعه ابوالفضل العباس(ع) به میدان از برنامه دشمن آگاه شدند، به حضرت عباس(ع) مأموریت دارند که یک روز از سپاه یزید مهلت بگیرند. می فرمایند: «إرجَع إلیهم، فَإنِ استَطَعتَ  أن تُؤَخِّرَهُم إلی غُدوَهِ و تَدفَعَهُم عَنّا العَشِیَّهَ لَعَلَّنا نُصَلّی لِرَبِنا اللّیلهِ و نَدعوه و نَستَغفِره فهو یَعلَم أنی کُنتُ أُحِبُّ الصلاه لَه و تِلاوَه کِتابِه و کِثرَه الدُّعا و الاستِغفار» یعنی نزد آنها برگرد، چنانچه توانستی از آنها بخواه که جنگ را تا سپیده دمِ فردا به تأخیر بیاندازند و یک امشب را مهلت بگیر تا در این شب به درگاه خداوند نماز بگذاریم و به راز و نیاز و استغفار بپردازیم.

خدا می داند که من نمازِ برای او و تلاوت کتابش و راز و نیاز فراوان و استغفار دوست دارم. با شما اقامه نماز جماعت ظهر عاشورا را در نظر بگیرید؛ این نماز آنقدر برای امام و یاران ایشان مهم است که تعدادی برای برگزاری این نماز و حفاظت از جان امام جان به شهادت رسیدند. دعاهای امام (ع) هم کاملاً عاشقانه است و از عمق عشق حضرت به لقاء الهی حکایت می کند. در نقطه مقابل، جهان یزید، جهان منجمد و خالی از معنویت است. البته بعضی ظواهر دینی مانند نماز کنار گذاشته نمی شود اما جهان یزید پیوندی با معنویت ندارد بلکه بر علیه همین معنویت شمشر کشیده است.

جهان شهادت و فلاح در برابر جهان هلاکت و شقاوت 

صحنه های شهادت طلبی امام و یاران امام در قضیه عاشورا تکان دهنده است. شب عاشورا، ابتدا امام از یاران خواستند که از تاریکی شب استفاده کنند و همراه با اهل بیت امام(ع) از کربلا خارج شوند. امام فرمودند این ها با من کار دارند و شما می توانید بروید. در آن شب صحنه های عجیبی رخ داد. بعد که اصحاب هر کدام نظرشان را درباره همراهی با امام را گفتند، امام فرمودند: «فردا همه شما به شهادت خواهید رسید و سپس پرده را از روی چشم ها کنار زدند و جایگاه تک  تک اصحاب در بهشت را نشان دادند.» در این موقع بود که قاسم این حسن خطاب به امام عرض کرد: عمو جان! « و أنا فی من یقتل؟» آیا من هم جزو کشته شدگان فردا خواهم بود؟ امام در پاسخ فرمودند: پسر برادر! «کیف الموت عندک؟» مرگ نزد تو چگونه است؟ قاسم عرض کرد: «احلی من العسل» یعنی شیرین تر از عسل! ببینید این ها به شهادت در راه خدا چگونه نگاه می کردند. قبل از این، زهیر این قین که ماجرای آن را می دانید، به حضرت(ع) عرضه می دارد: «به خدا سوگند دوست دارم کشته شوم، باز زنده شوم، و سپس کشته شوم، تا هزار مرتبه، تا خداوند تو و اهل بیتت را از کشته شدن در امان بدارد.» اصولاً نوع نگاه جهان حسینی(ع) به مرگ متفاوت است. مولوی چه زیبا می گوید: «اقتلونی اقتلونی یا ثقات *** ان فی قتل حیاتاً فی حیات.» در نقطه مقابل، جهان یزیدی جهان ترس و وحشت است. جهانی نیست که با شهادت انسی داشته باشد. جهان هلاکت است. جهان سقوط در درکات است. جهاد آنها به همان اندازه اهداف آنها بی ارزش است.

جهان انسانیت و آزادگی در برابر جهان توحش و درندگی  

جهان امام حسین(ع) جهان انسانیت و اخلاق الهی است. در کل زندگی اهل بیت و امام حسین(ع) به ویژه در کربلا، ذره ای بی اخلاقی و ذره ای قساوت در جهان امام حسین(ع) وجود ندارد. وقتی حر با لشگرش به امام می رسد و تقاضای آب می کند، کاروان امام تشنگان را سیراب می کند. اما در نقطه مقابل ببینید جهان یزیدی از آب دادن یک طفل شش ماهه دریغ می کند … . امام در لحظات آخر زندگی خود می فرمایند: «یا شیعه آل ابی سفیان! إن لَم یَکُن لَکُم دین و کُنتُم لا تَخافُونَ المَعاد، فَکونُوا أحراراً فی دُنیاکُم» یعنی اگر دین ندارید و از روز حساب باکی ندارید، لااقل آزاده مرد باشید. جنایت علیه زنان و کودکان بی دفاع به دور از آزاد مردی است.

ممکن است کسی دین هم نداشته باشد اما آزادگی اجازه این همه جنایت فجیع را به او ندهد. جهان یزیدی نه تنها جهان بی دینی است، بلکه جهان نامردی است. لذا این ها در روز عاشورا و بعد در جریان اسارت اهل بیت امام(ع)، از هیچ ظلم و ستمی و از هیچ بی رحمی ای دریغ نکردند. البته دعب جهان یزید همیشه اینگونه بود است. بعد از قضیه عاشورا چه در هجمه به مدینه در سال ۶۳ هجری قمری و قتل عام و مظالم عظیمی که در آنجا رخ داد و چه در موارد دیگر، این ها مانند اسلافشان فحایع بزرگی را خلق کردند که تاریخ نمی تواتد آنها را فراموش کند. امروز هم اگر دقت کنید، جریان یزدی تغییری نکرده اند. در یمن، در بحرین، در سوریه و غیره.

امشب، شب حضرت علی اکبر(ع) است. من قصد ندارم روضه تفصیلی بخوانم. فقط در همین حد می گویم که امام حسین(ع) به راحتی به بنی هاشم اجازه میدان رفتن نمی دادند اما به محض آنکه علی اکبر(ع) اجازه خواست امام موافقت کردند. خودشان لباس رزم را بر تن علی اکبر(ع) کردند. بعد هم یک خداحافظی عجیبی را فرزند برومندشان دارند. جوری با حسرت و مأیوسانه به قد و بالای علی اکبر نگاه می کنند که انگار دیگر بازگشتی در کار نیست. نوشتند بی بی ها هم دور علی اکبر را گرفته اند تا بلکه میدان نرود. امام حسین(ع) دستان مبارک شان را زیر محاسن شان بردند و عرضه داشتند: «الّلهُمَّ اشهَد عَلی هؤلاءِ القَوم فَقَد بَرَز إلیهم غُلامٌ أشبَه النّاس خَلقاً و خُلقاً و منطقاً برسولک» یعنی خدایا تو گواه باش، جوانی را که شبیه ترین مردم، چه از جهت صورت و چه سیرت، به رسول خداست را به میدان فرستادم.

و سَیَعلَمُ الّذینَ ظَلَمُوا ایَّ مُنقَلِبٍ یَنقَلِبُون.

انتهای پیام/