به گزارش روابط عمومی دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی به نقل از خبرگزاری مهر، مراسم رونمایی از «کتاب نظریه ۳»، سه شنبه ۱۸ دی ماه ۱۳۹۷ با حضور حجت الاسلام دکتر رضا غلامی، حجت الاسلام دکتر علیرضا پیروزمند، مهندس عبدالحمید نقره کار و دکتر عطالله رفیعی آتانی در سالن کنفرانس خبرگزاری مهر برگزار شد.

این کتاب سومین شماره از کتاب های نظریه است که توسط مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا و زیر نظر هیأت عالی داوری به انتشار رسیده است.

سلسله کتاب های «نظریه»، طی فرایندی علمی نظریات برتر در عرصه علوم انسانی اسلامی را مدون می کند.

در این کتاب، علیرضا پیروزمند و عباس جهانبخش درباره مبانی و روش تحقیق تکاملی در علوم انسانی ـ اسلامی، ابوالقاسم علیدوست درباره موضوع توسعه گستره اصول فقه با ارائه ساختار جدید از آن و عبدالحمید نقره‌کار درباره موضوع خانه کعبه، الهام‌بخش در طراحی نیایشگاه مطلوب اسلامی به ارائه نظریه پرداخته اند.

در ابتدای جلسه، حجت الاسلام رضا غلامی گفت: کتاب «نظریه سه» کتابی است که در عالی ترین سطح علم و تحقیق منتشر می شود و از این جهت جای تبریک دارد چرا که ما چنین چیزی در گذشته نداشته ایم. در این کتاب، نظریه های علوم انسانی و اسلامی پس از شناسایی و داوری، جمع آوری می شود.

نهال علوم انسانی اسلامی به ثمردهی رسیده است

وی افزود: نهال علوم انسانی- اسلامی، نهال جوانی است که شاید زود باشد که ما از آن مطالبه محصول کنیم، اما امروز درشرایطی هستیم که این نهال جوان به ثمر دهی رسیده و محصول می دهد و محصولش قابل رقابت با نظریه های موجود است و هیچ چیز به اندازه تولد این نظریه ها مهم نیست. ما وظیفه داریم به جای کارهای تشریفاتی، بسترهای نوآوری را فراهم کنیم. متأسفانه در حال حاضر مسیر روشنی برای بهره گیری از ظرفیت های موجود مشاهده نمی شود.

رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی – اسلامی صدرا خاطرنشان کرد: ما کرسی های نظریه پردازی هم ایجاد کرده ایم، اما مقدم بر شکل گیری کرسی ها فراهم کردن بستر های لازم برای تولد نظریه های برجسته در ساحت علوم انسانی است. تفاوت اصلی فعالیت کنگره علوم انسانی- اسلامی با سایر نهادها و کنگره های این حوزه، در سرمایه گذاری هدفمندی است که برای شکل گیری نظریه های برجسته می کند. نظریه یک امر پروژه ای نیست، بلکه باید طی یک فرآیند شکل بگیرد و به پختگی برسد، اما سرمایه گذاری هدفمند می تواند به شکل گیری این نظریه ها کمک کند.

غلامی تصریح کرد: ما در کنگره علوم انسانی- اسلامی بنا نداریم که با شعار، خط علوم انسانی را تغییر دهیم. آنچه مهم است کمک موثر به خلق طبیعی محتوای ارزشمند در فضای آرام و آزاد در فضای علوم انسانی است. متأسفانه برخی نقد و آزاداندیشی را به سود خود نمی دانند و هیچ چیزی مثل نقد و آزاداندیشی نمی تواند جلوی شارلاتانیسم علمی را بگیرد چون شارلاتانیسم علمی مواجهه غیرصادقانه و عوام فریبانه با علم و دانشگاه است و عامل اصلی فقر و عقب ماندگی های ما در عرصه علوم انسانی، رفتارهایی است که با ساحت های علم صورت می گیرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: با سرمایه گذاری پژوهشی هدفمند و خلق نظریه های تازه می توانیم با عقب ماندگی های علمی و تحجر مبارزه کنیم و نشان دهیم که علم نمی تواند بر پایه گزاره های دروغین استوار بماند.

امکان وارد کردن منطق توحیدی در شناخت واقعیت

در ادامه نشست، حجت الاسلام پیروزمند که نظریه او با عنوان «مبانی و روش تحقیق تکاملی در علوم انسانی- اسلامی» در این کتاب منتشر شده است، اظهار داشت: روش های تحقیق موجود، مبتنی بر مبانی هستند و اگر این مبانی بازخوانی شود، ما شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه خواهیم بود. آنچه که در چکیده مقاله بنده آمده است، حاصل چندین سال فعالیتی است که در فرهنگستان علوم صورت گرفته است.

وی افزود: بنده دراین مقاله در مورد سه موضوع سخن گفتم؛ ۱- فلسفه روش تحقیق ۲- کلیات اجمالی روش تحقیق و ۳- به کارگیری روش تحقیق اجرایی شده در قالب یک نمونه. تغییر درسبک زندگی مبتنی بر به دست آمدن الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت است و این الگو هم مبتنی بر به دست آوردن علوم انسانی اسلامی است که این موضوع احتیاج به تحول دارد. با نگاهی به این زنجیره معلوم می شود که ما چه راه طولانی ای داریم که باید به سمت آن حرکت کنیم.

عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی گفت: در بخش اول که مربوط به فلسفه روش تحقیق است دو موضوع را متذکر شدم؛ یک اینکه تحلیل واقعیت یک واقعیت اجتماعی است که به نظر می آید زیربنای تحول علمی است و اگر بتوانیم نگرش توحیدی را بر تحلیل واقعیت وارد کنیم، امکان آن فراهم می شود که منطق توحیدی را در شناخت واقعیت وارد کنیم. نتیجه اینکه نظریه پردازی هایمان مبتنی بر نگرش الهی می شود. یعنی اسلامیت را نه فقط در مبانی بلکه باید در منطق محاسبه و سنجش تحت تأثیر نگرش توحیدی قرار دهیم که این خود یک دستاورد علمی است.

پیروزمند گفت: در قدم دوم نتیجه تأثیر تحلیل واقعیت در معرفت شناسی مطرح شده و بنده بیان کردم که شناخت، ضلع سومی هم دارد که بستر و منشأ معرفت است. هم عالم و هم معلوم باید در نظام ولایت تبیین شوند و تحت تأثیراین نظام مورد بررسی قرار بگیرند. براساس این نگاه معرفت شناسانه وارد حوزه معرفت شناسی شدیم و یک مدل سه شاخه ای را تعریف کردیم و سه مابه ازای روش شناختی برای عالم و معلوم و معرفت شناسی قرار دادیم و به صورت مقایسه ای روش شناسی توانستیم الگویی برای روش شناسی تعریف کنیم که به دلیل نبود فرصت از جزئیات این سه شاخه می گذرم.

وی افزود: در حوزه معرفت شناسی دو گونه نگاه وجود دارد؛ نگاه اول نگاه جبرگرایان است که تأثیر اراده را صفر می داند و نگاه دوم نگاه اختیارگرایان یا تفسیری ها که واقعیت را تحت اختیار انسان تعریف می کنند. در میان این دو گروه هم گروه هایی هم وجود دارند و نظریاتی را مطرح می کنند. مجموعه روش ها در سه گروه قابل تفکیک اند؛ گروه اول روش های انتزاعی که قدرت تجزیه موضوعات از هم را دارند، گروه دوم روش های مجموعه نگر یا سیستمی که قدرت مطالعه نسبت به متغیرها را دارند. عرض من در این مقاله این بوده که بگویم که ما علاوه بر اینکه به این دو روش احتیاج داریم اما این دو روش کافی نیستند و ما به روش دیگری تحت عنوان روش تحقیق تکاملی نیاز داریم. این روش تحقیق قدرت ملاحظه عوامل و جریان دادن جهت الهی در چینش مجموعه را به ما می دهد. دغدغه اصلی این روش تحقیق امکان جریان بخشی اراده الهی، آموزه ها و معارف اسلامی در نظریه پردازی های علوم اجتماعی است. در حال حاضر ما خلاء چنین روشی را داریم و باید روی آن کار کنیم.

علوم انسانی اسلامی؛ مقدمه ای برای ایجاد تمدن نوین اسلامی

عبدالحمید نقره کار که مقاله نظری او با عنوان «خانه کعبه؛ الهام بخش در طراحی نیایشگاه مطلوب اسلامی» در سومین جلد از کتاب نظریه، منتشر شده است به ارائه سخن پرداخت.

وی در ابتدای سخنان خود گفت: بحث های علوم انسانی اسلامی مقدمه ای است برای ایجاد تمدن نوین اسلامی. به گفته مقام معظم رهبری، بحث های فرهنگی اگر به تمدن تبدیل نشوند ارزش نخواهند داشت. ما امروز با دو چالش عمده در مباحث میان دانشی مواجه هستیم؛ چالش اول رویکرد مدیران و کارشناسان غرب زده ما در حوزه معرفت شناسی است که نگاه نسبی گرایانه دارند. به عقیده آنها انسان در ادامه حیوان و جزیی از طبیعت است. چالش بزرگ ما با این دسته در این است که آنها انسان را مادی می بینند و معیار ثابتی برای آن قائل نیستند. اما چالش دوم ما با دوستان متدین و مسلمانی است که بحث های نظری یا بحث های تاریخی توصیفی مطرح می کنند و صرفاً در نظریه باقی می مانند.

وی افزود: بر اساس نظریه زیبایی شناسانه غرب آنها وارد بحث زیبایی مفهومی و عقلانی نمی شوند، اما ما سه نوع زیبایی را با سه روش بیان می کنیم و از هر سه روش حسی و عقلی و شهودی بهره می بریم.

نقره کار در ادامه با بیان اینکه هندسه معماری در راستای سیر آفاقی متفاوت از معماری متناسب با سیر انفسی است، به تشریح مفاهیم مطرح در معماری اسلامی و مقاله خود پرداخت و اضافه کرد: مهم ترین چالش امروز ما با سبک های معماری معاصر، مغالطه هندسه و فضا در علوم با هندسه و فضا در حوزه معماری و شهرسازی است. تفاوت این دو هندسه در این است که هندسه در علوم خنثی هستند اما هندسه در معماری تعامل ادراکی انسان با فضاست. خانه کعبه مصداق صفر وصد هندسه مناسب سیری در آفاق و هندسه مناسب سیر انفسی است. خانه کعبه مناسب ترین هندسه برای سیری در انفس است و سکوت مطلق دارد و بدترین فضا برای سیری در آفاق است.

آخرین سخنران این جلسه عطاالله رفیعی آتانی، دبیر علمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی بود.

وی گفت: ما در دبیرخانه کنگره علوم انسانی در سه سطح در حال تولید دانش هستیم؛ سطح اول سطح علمی و پژوهشی است که مقالات و دستاوردهای علمی آن در چارچوب نظریات منتشر می شود. سطح دوم در حوزه نظریه پردازی است که شامل انتشار کتاب نظریه هم می شود. در این سطح نظر ما از نظریه مجموعه مفاهیم و گزاره های مرتبطی است که به شکل منسجمی کنار هم قرار می گیرند تا بتوانند سوالات را جواب دهند. ما وقتی از نظریه پردازی صحبت می کنیم، یعنی سازه های مفهومی موجود کافی نیست، پس یک دستگاه مفهومی جدیدی باید بنیان گذاری شود. نظریه پردازی اسلامی یعنی نظریه از منبع معتبر اسلامی استخراج می شود. بنابراین توقع مان این است که کتاب نظریه، نظریه های موجود را توسعه دهد. نظریات علمی از نقطه صفر شروع نمی شوند، بلکه نظریاتی موجود هستند که به مرور زمان پرورش می یابند و تبدیل به نظریه علمی می شوند. اما سطح سوم فعالیت های ما در کنگره مربوط به جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی است که از بین نظریات ارائه شده نظریه برگزیده انتخاب می شود.

استاد دانشگاه علم و صنعت افزود: تا به حال سه شماره از کتاب نظریه منتشر شده است؛ کتاب اول شامل مقالات آیت الله اعرافی، سیدعباس موسویان و پروفسور چودری، کتاب دوم شامل مقالات آیت الله علیدوست، سیدجلال دهقانی فیروزآبادی و اصغر افتخاری و کتاب سوم شامل مقالات آیت الله علیدوست، عبدالحمید نقره کار و علیرضا پیروزمند، عباس جهانبخش است.

وی در ادامه در خصوص مراحل انتشار مقالات گفت: در ابتدا چکیده مقالات از نویسندگان دریافت می شود و پس از مورد قبول شدن این چکیده و ایده، مطالب داوری می شوند چنانچه مطلب مورد قبول واقع شود کرسی نظریه پردازی برای آن برگزار و اصل مقاله در آنجا ارائه می شود و مورد داوری قرار می گیرد. کرسی های نظریه پردازی برای ارائه مقالات هم ترویجی هستند، هم نظریه پردازی.

رفیعی آتانی در پایان از تمام محققان و پژوهشگران درخواست کرد در حوزه فلسفه روش شناسی اسلامی، مدیریت اسلامی، جامعه شناسی اسلامی، سیاست اسلامی، اقتصاد اسلامی، حقوق اسلامی، تعلیم و تربیت، هنر اسلامی و معماری اسلامی مقالات و نظریات خود را به دبیرخانه ارسال کنند چون در این حوزه ها احتیاج بیشتری به نظریه پردازی داریم. تلاش ما این است بتوانیم روند انتشار این کتاب را تسریع دهیم و حداقل سالی یک یا دو جلد از کتاب نظریه را منتشر کنیم اگرچه تاکنون این امر محقق نشده است. اما از علاقه مندان و پژوهشگران علمی می خواهیم مقالات خود را ارسال کنند تا طی یک فرآیند دستاوردهای علمی آنها در قالب یک کتاب منتشر شود.