عاطفه حیرت

دانشجوی دکترای مشاوره دانشگاه اصفهان

دکتر فاطمه بهرامی

دانشیار گروه مشاوره دانشگاه اصفهان

چکیده

تاکنون نظریات متعددی در زمینه مشاوره و روان درمانی ارائه شده است که هر کدام شخصیت انسان و ابعادآن و جلوه های انسان سالم و ناسالم رابگونه ای متفاوت تعریف کرده اند.این نظریات، تمامیت انسان را با نگاه های متفاوت مورد بررسی قرار داده‌اند. یکی به غرایز درونی و ارضاء و عدم ارضاء آن، و دیگری به محیط بیرونی و ارتباط بین فردی، یکی به نقش رفتارهای آموخته شده و آموخته نشده، و دیگری به افکار و نگرش های انسان پرداخته است. برخی از رویکردها، اختیار و اراده انسان را تا سر حد نهایی اجبار قرارداده و دیگری به او اختیار خلق زندگی و تجربیات جدید را داده است. رویکردی او را اسیر ناخودآگاه و سایر رویکردها او را زندانی باورها ، محیط و یا یادگیر‌هایش کرده است. با توجه به تفاوت‌هایی که در بستر رویکردهای متفاوت نظری در حیطه مشاوره و روان درمانی وجود دارد، هدف  مقاله حاضر این است که ضمن تحلیل این دیدگاه‌ها(روان تحلیلی سابق ورویکردهای نوین روان تحلیلی ،شناختی ،رفتاری ،شناختی-رفتاری ،وجود گرایی وانسان گرایی و…) وتبیین اصول وانسان شناسی آنها به مقایسه‌ی تفاوت های موجود با رویکرد مبتنی بر دیدگاه اسلامی بپردازد. پرسش اصلی عیارت است از این که نظریات موجود چگونه به شخصیت انسان و تعریف سلامتی و بیماری و روش‌های درمانی اشاره کرده‌اند، چه بخش‌هایی را نادیده گرفته و بر چه بخش‌هایی تمرکز بیش‌ازحد دارند و رویکرد مبتنی بر دیدگاه اسلام، چه نگاهی به انسان و ابعاد او دارد. این مقاله، از نوع تحلیل کتابخانه‌ای است و چارچوب تئوریک آن بر اساس متون مربوط به نظریات مشاوره ، قرآن، احادیث و کتب اسلامی می‌باشد.

کلید واژه: انسان شناسی، رویکردهای مشاوره وروان درمانی ،رویکرد اسلامی

منابع

آذربایجانى، مسعود (۱۳۷۵)انسان کامل (مطلوب) از دیدگاه اسلام و روانشناسى مجله حوزه و دانشگاه، ش۹ .

احمدی علی‌اصغر، (۱۳۶۸)روان‌شناسی شخصیت از دیدگاه اسلام،امیرکبیر.

پروچاسکا، جیمز. نورکراس، جان؛(۱۳۸۱) نظریه‌های روان‌درمانی، یحیی سیدمحمدی، تهران، رشد، چاپ اول

تاد، جودیت. سی.بوهارت، آرتور؛ (۱۳۷۹)اصول روان‌شناسی بالینی و مشاوره، مهرداد فیروزبخت، تهران، رسا، چاپ اول.

حسن محمد شرقاوی،(۱۳۶۶). گامی فراسوی روان شناسی اسلامی یا اخلاق و بهداشت روانی در اسلام، ترجمه سیدمحمدباقر حجّتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

خدا رحیمی ، سیامک ، (۱۳۷۴)مفهوم سلامت روان شناختی ، انتشارات جاودان خرد ،  چاپ اول.

روزنهان، دیویدال. سلیگمن، مارتین.ای.پی؛ (۱۳۷۹)روان‌شناسی نابهنجاری، یحیی سیدمحمدی، تهران، نشر ساوالان.

شولتز دوان،(۱۳۶۸).روانشناسى کمال. ترجمه گیتى خوشدل. تهران، نشرنو.

شولتز دوان، شولتز سیدی الن،(۱۳۸۶) نظریه‌های شخصیت، ترجمه سیدمحمدی یحیی،نشر روان.

شولتز ، دوان ، شولتز سیدنی الن ، (۱۳۸۴ )روان شناسی نوین ، ترجمه : علی اکبر سیف و همکاران ، نشر دوران.

گلاور ، جان ای و برونیگ راجر اچ ، (۱۳۸۶ )روان شناسی تربیتی و کاربرد و اصول آن ، ترجمه : علینقی خرازی ، نشر دانشگاهی ،چاپ هفتم.

کدیور ، پروین ، (۱۳۸۲)روان شناسی تربیتی ، انتشارات سمت ، تهران .

مزلو، آبراهام .(۱۳۶۷).روانشناسى شخصیت‏سالم.ترجمه شیوا رویگران .تهران، گلشایی.

محمد عثمان;( ۱۳۶۷)قرآن و روانشناسى . آستان قدس رضوی. نشر بنیاد.

مطهرى، مرتضى(۱۳۷۶); انسان کامل; قم: صدرا .

مطهرى، مرتضى; (۱۳۶۲)تعلیم و تربیت در اسلام; قم: صدرا .

مرعشی، سیدعلی.(۱۳۸۳).بهداشت روانی دررقرآن.مجله نقــد و نـــظر ـ شماره  ۳۵ و ۳۶  .

مزلو ، (۱۳۶۷ )ابراهام انگیزش و شخصیت ، ترجمه : احود رضوانی ، انتشارات آستان قدس رضوی .

مزلو ، ابراهام ، (۱۳۶۷)روان شناسی شخصیت سالم ، ترجمه : شیوا رویگران .

نصرى، عبدالله.(۱۳۷۶)سیماى انسان کامل از دیدگاه مکاتب .انتشارات دانشگاه علامه طباطبایى.

هاوتون، کیت و دیگران؛(۱۳۸۲)رفتاردرمانی شناختی، حبیب‌الله قاسم‌زاده، نشر ارجمند.