سید سعید زاهد زاهدانی

دانشیار جامعه‌شناسی و عضو پژوهشکدۀ تحول در علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز.شیراز. ایران

zahedani@shirazu.ac.ir

چکیده

در بحث نظریه‌پردازی آسیب‌های اجتماعی، هدف ما حل آسیب‌های فردی و اجتماعی باتوجه‌به همۀ پیچیدگی‌های آن است نه فقط مدیریت آن. در این مقاله ادعا شده که هدف نظریه‌پردازی‌های علوم اجتماعیِ موجود مدیریت آسیب‌ها و نه حل آن‌هاست. بر‌عکس، در نظریه‌پردازی اسلامی هدف حل آسیب‌های اجتماعی است. معتقدیم در این راه ضمن حل آسیب‌ها، مدیریت آن‌ها هم اتفاق می‌افتد. برای بررسی این ادعا و درک کم و کیف آن، اصل را بر ارادۀ فردی و اجتماعی می‌گذاریم. فرد و یا جمعی که انحراف پیدا می‌کند و در اصطلاحات علوم اجتماعی امروز هنجار‌های فردی و یا اجتماعی را می‌شکند، این کار را مبتنی بر ارادۀ خویش انجام می‌دهد؛ بنابراین، راه‌حل در تنظیم نظام اراده‌های فردی و اجتماعی است. در فرد و در جامعه قائل به سه سطح ارزش‌ها و اخلاق، علم و معرفت و رفتاریم. در هر یک از این سطوح و بین آن‌ها انحراف در فرد، در جامعه و یا در بین فرد و جامعه می‌تواند راه یابد. اندیشمندان علوم اجتماعی غرب تلاش می‌کنند این سه سطح را در فرد، در جامعه و بین فرد و جامعه بر مبنای واحدی هماهنگ کنند که منجر به مدیریت ناهنجاری می‌شود. در اندیشۀ اسلامی به علت وجود اصول توحید، نبوت و معاد، اصل بر هماهنگ شدن ناهماهنگی‌های فردی، اجتماعی و یا بین فرد و جامعه بر‌اساس ارادۀ الهی است؛ به‌این‌ترتیب، آسیب مدیریت و حل می‌شود. در این مقاله تلاش کرده‌ایم که با اتکا به مفاهیم قرآنی موارد فوق را با استدلال منطقی به بحث بگذاریم و نظریه‌پردازی کنیم.

کلیدواژه‌ها:

سکولاریسم، اسلامی، روان‌نژندی، روان‌پریشی، ناهنجاری‌های اجتماعی.

کتابنامه

قرآن مجید.

امام خمینی، سید روح الله. ۱۳۹۲٫ ترجمۀ تحریر الوسیله.جلد ۲، تهران: مؤسسۀ نشر آثار امام خمینی(س).

زاهد زاهدانی، سید سعید. ۱۳۷۰٫ مبانی روش تفکر اجتماعی در اسلام. قم: بهینه.

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۴٫ «در باب توسعۀ فرهنگی». راهبرد یاس. شمارۀ سوم.، پاییز، صص ۹۲-۸۱٫

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۰٫ «مقایسۀ پرستش فردی و اجتماعی». پژوهشنامه، مطالعات تطبیقی فرهنگ اسلام و ایران. صص ۸۶-۶۹٫

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۷٫ «مبانی روان‌شناختی و جامعه‌شناختی معروف و منکر با استناد به مفاهیم قرآنی (طرحی نو درجهت تولید علوم انسانی اسلامی مبتنی بر معارف اسلامی)». فصلنامۀ تحقیقات بنیادین. شمارۀ پیاپی ۱۲٫ پاییز. صص ۲۷-۷٫

ــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۷٫ «نظریه‌پردازی آسیب‌های اجتماعی ارائۀ یک پیشنهاد نظری از موضع اسلامی». فصلنامهٔ مطالعات اسلامی آسیب های آسیب‌های اجتماعی. دورۀ ۱٫ شمارۀ ۲٫ پاییز. صص ۱۲-۱٫

زاهد زاهدانی، سید سعید؛ جاجرمی‌زاده، محسن؛ تقوی، سید‌ رضا. ۱۳۹۲٫ «فرهنگ به مثابهٔ رسانه‌ای میان اراده و عمل جمعی (مطالعۀ تطبیقی فرهنگ اسلامی و سکولار)». رسانه و فرهنگ. سال سوم. شمارۀ دوم. پاییز و زمستان. صص ۷۶-۵۵٫

مطهری، مرتضی. ۱۳۸۹٫ شناخت در قرآن. قم: انتشارات صدرا.