زهره موسی‌زاده

استادیار دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران. تهران. ایران. (نویسنده مسئول)

منیرحق‌خواه

استادیار دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران. تهران. ایران.

مریم سلطان‌زاده پسیان

کارشناس ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران؛ دانشجوی دکترای مدیریت آموزشی، دانشگاه خوارزمی. تهران. ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی عوامل مدیریتی مؤثر بر سکوت سازمانی از منظر علم مدیریت و دیدگاه اسلام با روش تحلیل متن انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش قرآن کریم و روایات ائمه معصومین (علیهم‌السلام) و متخصصان علوم دینی و علوم تربیتی بود. نمونه آماری به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شد و آن دسته از آیات و روایاتی به‌کار گرفته شد که با موضوع ارتباط داشتند و بخش متخصصان شامل ۱۱ نفر از متخصصان علوم دینی و علوم تربیتی بود. از پرسش‌نامه محقق‌ساخته به منظور دریافت تأیید تناسب مقوله‌های استخراج‌شده با اهداف پژوهش استفاده شد. بر‌اساس یافته‌های این پژوهش، تفاوت مفهوم سکوت سازمانی از دیدگاه اسلام و علم مدیریت عبارت است از امتناع کارمندان از بیان نظرات و عقاید و دغدغه‌های خود در موضع حق و با رعایت حدود الهی، درباره مسائل و مشکلات سازمان در سطوح مختلف مدیریت و سایر افرادی که قادر به مرتفع‌کردن این مسائل در سازمان هستند. عوامل مدیریتی مؤثر بر سکوت سازمانی براساس آموزه‌های اسلامی در سه مفهوم کلی روابط ناکارآمد؛ موانع روابط حسنه؛ فقدان بینش، دانش و مهارت‌های تخصصی مفهوم‌بندی شد که هریک از این مفاهیم مشتمل بر مقولات و زیرمقولات متعددی است. به‌دلیل آنکه برخی از عوامل سکوت سازمانی در علم مدیریت با عوامل استخراج‌شده از آموزه‌های اسلامی برخاسته از ابعاد فطری یا خُلقی انسان و مربوط به تکوین انسان است، وجوه تشابهی بین عوامل مدیریتی مؤثر بر سکوت سازمانی در علم مدیریت و دیدگاه اسلام مشاهده شد. ازجمله عوامل مشابه، می‌توان به مقوله‌های ترس مدیران از بازخورد منفی و گرایش به ردکردن یا پاسخ منفی‌ دادن به نظرات مخالف، بی‌توجهی مدیران به درخواست‌های غیررسمی کارکنان، باورهای تلویحی مدیران، رفتارهای از‌بین‌برنده اعتماد، ضعف در سلامت مدیریت ارشد و رفتار تبعیض‌آمیز اشاره کرد. همچنین، به‌دلیل وجود تفاوت از‌نظر جهان‌بینی، غایت‌مندی، فلسفه، انسان‌شناسی و اهداف در مبانی علم مدیریت و آموزه‌های اسلامی، تفاوت‌هایی در برخی از عوامل به‌دست آمد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به حق‌مداری در اسلام و تکثرگرایی در علم مدیریت اشاره کرد. هریک از مفاهیم، مقولات و زیرمقولات استخراج‌شده در این پژوهش کاربرد گسترده‌ای در حوزه رفتار سازمانی دارند که با بهره‌گیری از آنها می‌توان روابط میان کارکنان سازمان با یکدیگر را بهبود بخشید.

کلیدواژه‌ها: سکوت، سکوت سازمانی، آوا، آوای سازمانی، علم مدیریت، آموزه‌های اسلامی.

کتابنامه

قرآن کریم.

ابوالمعالی، خ. (۱۳۹۱). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم.

اربلی، ع. ۱۳۸۲٫ کشف الغمه فی معرفه الأئمه. ترجمه زواره‌ای، علی بن حسین. تهران. دار الکتب اسلامیه.

براتی، ا. ۱۳۹۰٫ «تبیین نقش فرهنگ سازمانی در سکوت سازمانی در بخش دولتی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.

خنیفر، ح؛ نوری، ح. ۱۳۸۹٫ «سکوت سازمانی (در تکاپوی ارائه مدل بومی برای سازمان‌های ایرانی)». اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، نوآوری و کارآفرینی.

خوانساری، م. ۱۳۶۶٫ شرح غررالحکم و دررالکلم. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.

دانایی فرد، ح؛ پناهی، ب. ۱۳۸۹٫ «تحلیل نگرش‌های شغلی کارکنان سازمان‌های دولتی تبیین جو سکوت سازمانی و رفتار سکوت سازمانی». پژوهش‌نامه مدیریت تحول. شماره ۳٫ صص ۱۹-۱٫

زارعی متین، ح و همکاران. ۱۳۹۰٫ «سکوت سازمانی: مفاهیم، علل و پیامدها». فصلنامه علوم مدیریت ایران. شماره ۲۱٫ صص ۱۰۴-۷۷٫

شاهزاده احمدی، ر. ۱۳۹۱٫ «سکوت سازمانی». نشریه بینش. شماره ۱٫ صص ۱۳-۱٫

شجاعی، س. ۱۳۹۱٫ «بررسی سکوت سازمانی و راه‌های برون‌رفت». نشریه تدبیر. شماره ۲۴۴٫ صص ۵۸-۵۱٫

طباطبایی، م. ۱۳۷۴٫ تفسیر المیزان. ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی. قم. دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

فیض‌الاسلام، ع. ۱۳۷۹٫ ترجمه و شرح نهج‌البلاغه. تهران. فقیه.

گیلانی، ع. ۱۳۷۷٫ مصباح الشریعه. تهران. نشر پیام حق.

مجلسی، م. ۱۳۸۱٫ بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار. تهران. نشر دارالکتب اسلامیه.

محمدی ری شهری، م. ۱۳۷۵٫ میزان الحکمه. قم. مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث.

مشبکی، ا. (۱۳۸۵). مدیریت رفتار سازمانی(تحلیل کاربردی، ارزشی از رفتار انسانی). تهران: انتشارات ترمه.

Greenberg, J. and Edwards, M. S. (2009). “Voice and Silence in Organizations“. Emerald Group Publishing, – Business & Economics – ۲۹۸ pages.

Morrison, E. w. and Milliken, F. J. 2000. “Organizational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world“. The Academy of Management Review. 25, 4. P 706-725.

Morrison, E. W. 2011. “Employee voice behavior: Integration and directions for future research“. The Academy of Management Annals. 5, 1. P 373-412.

Moasa, H. 2011. “VOICE AND SILENCE IN ORGANIZATIONS“. Bulletin of the Transilvania University of Brasov Series VII: Social Sciences • Law. 4, 2. P 33-40.

Xu Huang, Evert Van de Vliert and Gerben Van der Veg, 2005. “Breaking the Silence Culture: Stimulation of Participation and Employee Opinion Withholding Cross-nationally“.Management and Organization Review 1, 3. 459–۴۸۲٫

Vakola, M. Bouradas, D. 2005. “Antecedents and consequences of organisational silence: an empirical investigation”. Employee Relations. 27, 5. P 441-458.