کمال حاجیانی

پژوهشگر پژوهشکدهٴ علوم عقلی پژوهشگاه علوم وحیانی معارج (اسراء)

چکیده:

کسب معرفت از طریق صحیحِ آن یکی از دغدغه‌های عالمان می‌باشد، اما اهمیت فراگیری معرفت صحیح زمانی بیشتر می‌شود که متعلق معرفت امر مهمی همچون دین باشد. معرفت شناسی باورهای دینی علی رغم اینکه طریق صحیح وصول به باوردینی را به ما می‌نمایاند، در میان علمای دین کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این علم با بررسی تحلیلی دین و مبادی کسب معارف آن در صدد ارائه طریق مطمئن برای نیل به این مقصود است. تنها باور دینی‌ای که از هر جهت قابل اعتماد است، باوری است که از طریق وحی به انسان کامل می‌رسد. اما دیگر باورها به علت آن که در مسیر آن رهزنهایی وجود دارد باید از حیث معرفت شناختی مورد بررسی قرار گیرد. در معرفت شناسی باور دینی عقل از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. زیرا عقل به عنوان مصباح و چراغ گنجینه معارف دینی شناخته شده است. اما عقل به تنهایی در همه مسائل دینی راه‌گشا نیست بلکه باید با نقل همراه شود. عقل و نقل با هدایت وحی و الهام الهی بهترین راه برای کسب باورهای دینی می‌باشد. در ضمن بحث معرفت شناسی باور دینی به برخی ابهامات در خصوص باور دینی خصوصا شبهه نسبیت باور دینی پاسخ‌های لازم ارائه شده است.

واژگان کلیدی: معرفت، معرفت شناسی، باوردینی، وحی، عقل، 

منابع و مآخذ:

1. قرآن کریم.
2. ابن الترکه، صائن الدین، تمهید القواعد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالی، ۱۳۶۰٫
3. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم ج۴، قم، مرکز نشر اسراء، اول، مرداد ۱۳۸۱٫
4. ـــــــــ.. تسنیم ج۱۰، قم، مرکز نشر اسراء، اول دیماه ۱۳۸۵٫
5. ـــــــــ.. سرچشمه اندیشه (مجموعه مقالات و مقدمات فلسفی) ج۳، قم، مرکز نشر اسراء، اول، مرداد ۱۳۸۳٫
6. ـــــــــ.. شریعت در آینه معرفت، قم، مرکز نشر اسراء، دوم، تابستان ۱۳۷۸٫
7. ـــــــــ.. معرفت شناسی در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، اول، زمستان ۱۳۷۸٫
8. ـــــــــ.. منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، مرکز نشر اسراء، اول، ۱۳۸۶٫
9. طوسی، خواجه نصیر الدین، نقد المحصل، بیروت، دوم، دار الاضواء، ۱۴۰۵ق.
10. عظیمی دخت شورکی، سید حسین، معرفت شناسی باور دینی از دیدگاه پلنتینگا، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، پاییز ۱۳۸۵٫
11. کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه، ج۱ (یونان و روم)، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی و انتشارات سروش، دوم، ۱۳۶۸٫
12. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵٫
13. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق.
14. مجله نقد و نظر (دین و عقلانیت ۲)، شماره ۲۷ و ۲۸، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، تابستان و پاییز ۱۳۸۰٫
15. نهج البلاغه، گرد آوری سید رضی، نسخه صبحی صالح.