مسعود شادنام

استادیار مدیریت و استراتژی در Rouen Business School در فرانسه

چکیده

جریان‌های علمی پدیده‌هایی اجتماعی و سازمانی هستند که شکل‌گیری، رشد، دوام، و دامنه‌ی اثرشان وابسته به عوامل پیچیده و متعددی است. تلاش برای شناخت بهتر این عوامل و هم‌چنین بسترسازی، نهادسازی، و دانش‌ورزیِ متناسب با این شناخت یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین مؤلفه‌ها در فرآیند تبدیل علوم انسانی اسلامی به یک جریان علمی بالنده، پایدار، و اثرگذار در جهان است. هدف از مقاله‌ی حاضر آن است که با مرور و تحلیل برخی از جریان‌های علمی در تاریخ معاصر علوم انسانی در غرب، گامی در راستای افزایش شناخت از این گونه پدیده‌های اجتماعی و سازمانی بردارد و بر این اساس پیشنهاداتی برای علوم انسانی اسلامی ارایه کند. به این ترتیب پرسش اصلی که به آن پرداخته می‌شود از این قرار است که: علوم انسانی اسلامی چه‌گونه می‌تواند از تجارب موجود درباره‌ی جریان‌های علمی متعددی که تاریخ معاصر علوم انسانی در غرب شاهد بوده است استفاده کند تا به یک جریان علمی بالنده، پایدار، و اثرگذار در جهان تبدیل شود؟ چارچوب نظری این تحلیل جامعه‌شناسانه و به طور مشخص ساختارگرایانه است، به این معنا که هر پدیده یا اتفاق اجتماعی را تا حد زیادی متأثر از ساختارهای اجتماعی و الگوهای کلی‌تر می‌داند. در همین چارچوب است که این مقاله به جستجوی ساختارها و الگوهایی می‌پردازد که تولد و تحول جریان‌های علمی در طول زمان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. روش‌شناسی این مقاله مبتنی بر مرور ادبیات و تحلیل تطبیقیِ گزیده‌ای از تاریخچه‌ی نمونه‌هایی از دو دسته از جریان‌های علمی در دهه‌های اخیر است. دسته‌ی اول شامل آن جریان‌هایی است که نسبت به جریان اصلی علوم انسانیِ موجود در غرب رویکرد انتقادی دارند و دسته‌ی دوم شامل آن جریان‌هایی است که از خواستگاه‌های به کلی متفاوتی نسبت به جریان اصلی علوم انسانیِ موجود در غرب سرچشمه گرفته‌اند. سرفصل‌های عمده‌ی این مقاله متناسب با هدف و پرسش اصلی آن عبارتند از: مقدمه، پرسش پژوهش، چارچوب نظری، روش‌شناسی پژوهش، مروری بر جریان‌های علمی انتقادی و متفاوت در تاریخ معاصر علوم انسانی در غرب، پیشنهادات عملی برای مسیر علوم انسانی اسلامی، و نتیجه‌گیری.

منابع

1. خامنه‌ای، س. ع. ۱۳۸۸٫ بیانات در دیدار جمعی از بانوان قرآن‌پژوه کشور. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8259
2. صدر، س. م. ب. ۱۴۱۷ق. اقتصادنا: مکتب الاعلام الاسلامی. قم: انتشارات ایران.
3. Acker, J. 1982. Introduction to women, work and economic democracy. Economic and Industrial Democracy, 3(4): i-viii.
4. Acker, J. 2004. Gender, capitalism and globalization. Critical Sociology, 30(1): 17-41.
5. Acker, J., & van Houten, D. R. 1974. Differential recruitment and control: The sex structuring of organizations. Administrative Science Quarterly, 9(2): 152-163.
6. Adler, P. S., Forbes, L. C., & Willmott, H. 2007. Critical management studies. Academy of Management Annals, 1: 119-179.
7. Alvesson, M., & Deetz, S. 2006. Critical theory and postmodernism approaches to organizational studies. In S. R. Clegg, C. Hardy, T. B. Lawrence, & W. R. Nord (Eds.), The Sage handbook of organization studies (2^nd ed.): 255-283. London: Sage.
8. Alvesson, M., & Willmott, H. 1992. (Eds.) Critical management studies. London: Sage.
9. Alvesson, M., & Willmott, H. 2003. (Eds.) Studying management critically. London: Sage.
10. Ashcraft, K. L. 2001. Organized dissonance: Feminist bureaucracy as hybrid form. Academy of Management Journal, 44(6): 1301-1322.
11. Bartol, K. M. 1978. The sex structuring of organizations: A search for possible causes. Academy of Management Review, 3(4): 805-815.
12. Bendix, R., & Roth, G. 1980. Scholarship and partisanship: Essays on Max Weber. Berkeley: University of California Press.
13. Benson, J. K. 1977. Organizations: A dialectical view. Administrative Science Quarterly, 22: 1-21.
14. Bourdieu, P. 1977. Outline of a Theory of Practice. Cambridge: Cambridge University Press.
15. Burrell, G. 1984. Sex and organizational analysis. Organization Studies, 5: 97-118.
16. Burrell, G., & Morgan, G. 1979. Sociological paradigms and organizational analysis. Aldershot: Gower.
17. Calás, M. B., & Smircich, L. 2006. From the ‘woman’s point of view’ ten years later: Toward a feminist organization studies. In S. R. Clegg, C. Hardy, T. B. Lawrence, & W. R. Nord (Eds.), The Sage handbook of organization studies (2^nd ed.): 284-346. London: Sage.
18. Caws, P. 1988. Structuralism: The art of the intelligible. Atlantic Highlands, NJ: Humanities Press International.
19. Collinson, D. L., Knights, D., & Collinson, M. ۱۹۹۰٫ Managing to discriminate. London: Routledge.
20. Connell, R. W. 2005. Change among the gatekeepers: men, masculinities, and gender equality in the global arena. Signs, 30(3): 1801-1826.
21. Coombs, R., Knights, D., & Willmott, H. 1992. Culture, control and competition: Towards a conceptual framework for the study of information technology in organizations. Organization Studies, 13(1): 51-72.
22. Cox, J. W., LeTrent-Jones, T. G., Voronov, M., & Weir, D. 2009. (Eds.) Critical management studies at work: Negotiating tensions between theory and practice. Glos: Edward Elgar Publishing Limited.
23. Deetz, S., & Kersten, A. 1983. Critical models of interpretive research. In L. Putnam & M. Pacanowsky (Eds.), Communication and organizations: An interpretive approach: 147-171. Beverly Hills: Sage.
24. Duncan, C., & Loretto, W. 2004. Never the right age? Gender and age-based discrimination in employment. Gender, Work & Organization, 11(1): 95-115.
25. Durkheim, É. ۱۹۱۵٫ The elementary forms of the religious life. London: George Allen & Unwin Ltd.
26. Firestone, S. 1970. The dialectic of sex. New York: Morrow.
27. Firestone, J. M., & Harris, R. J. 2003. Perceptions of effectiveness of responses to sexual harassment in the US military, 1988 and 1995. Gender, Work & Organization, 10(1): 42-64.
28. Fischer, F., & Sirianni, C. 1984. (Eds.) Critical studies in organization and bureaucracy. Philadelphia: Temple University Press.
29. Fournier, V., & Grey, C. 2000. At the critical moment: Conditions and prospects for critical management studies. Human Relations, 53(1): 7-32.
30. Fournier, V., & Kelemen, M. 2001. The crafting of community: Recoupling discourses of management and womanhood. Gender, Work & Organization, 8(3): 267-290.
31. Frickel, S., & Gross, N. 2005. A general theory of scientific/intellectual movements. American Sociological Review, 70(2): 204-232.
32. Frost, P. J. 1980. Toward a radical framework for practicing organizational science. Academy of Management Review, 5: 501-507.
33. Giddens, A. 1984. The constitution of society. Berkeley & Los Angeles: University of California Press.
34. Grey, C., & Willmott, H. 2005. Critical management studies: A reader. Oxford: Oxford University Press.
35. Hart, C. 2003. Doing a literature review: Releasing the social science research imagination. London: Sage.
36. Hearn, J., & Parkin, P. W. 1983. Gender and organizations: A selective review and a critique of a neglected area. Organization Studies, 4(3): 219-242.
37. Kanter, R. M. 1977. Men and women of the corporation. New York: Basic Books.
38. Kerfoot, D., & Knights, D. 1993. Management, masculinity and manipulation: From paternalism to corporate strategy in financial services in Britain. Journal of Management Studies, 30(4): 659-677.
39. Knights, D. 1992. Changing spaces: The disruptive impact of a new epistemological location for the study of management. Academy of Management Review, 17(3): 514-536.
40. Knights, D., & Morgan, G. 1991. Corporate strategy, organizations, and subjectivity: A critique. Organization Studies, 12(2): 251-273.
41. Knights D., & Willmott, H. 1985. Power and identity in theory and practice. Sociological Review, 33(1): 22-46.
42. Knights D., & Willmott, H. 1989. Power and subjectivity at work: From degradation to subjugation in social relations. Sociology, 23(4): 535-558.
43. Knights D., & Willmott, H. 1992. Conceptualizing leadership processes: A study of senior managers in a financial services company. Journal of Management Studies, 29(6): 761-782.
44. Kuhn, T. S. 1962. The structure of scientific revolutions. Chicago: University of Chicago Press.
45. Kuran, T. 1995. Islamic economics and the Islamic subeconomy. Journal of Economic Perspectives, 9(4): 155-173.
46. Lacan, J. 1977. The seminar XI: The four fundamental concepts of psychoanalysis (Ed. J. A. Miller). New York: W.W. Norton & Co.
47. Lakatos, I. 1970. Falsification and the methodology of scientific research programmes. In I. Lakatos & A. Musgrave (Eds.), Criticism and the growth of knowledge: 91-196. Cambridge: Cambridge University Press.
48. Lévi-Strauss, C. 1947. Les Structures élémentaires de la parenté. Berlin: Mouton.
49. Lounsbury, M., & Crumley, E. T. 2007. New practice creation: An institutional perspective on innovation. Organization Studies, 28(7): 993-1012.
50. Lounsbury, M., & Ventresca, M. 2003. The new structuralism in organizational theory. Organization, 10(3): 457-480.
51. Marx, K. 2005. Karl Marx: Selected writings (Ed. D. McLellan). Oxford: Oxford University Press.
52. Millet, K. 1970. Sexual politics. Garden City, NY: Doubleday.
53. Mohr, J. W. 2000. Introduction: Structures, institutions, and cultural analysis. Poetics, 27: 57-68.
54. Popper, K. 1963. Conjectures and refutations: The growth of scientific knowledge. London: Routledge.
55. Propp, V. 1968. Morphology of the folk tale. Austin: University of Texas Press.
56. Saussure, F. 1916. Cours de linguistique générale (Ed. C. Bally & A. Sechehaye). Lausanne and Paris: Payot.
57. Shwed, U., & Bearman, P. S. 2010. The temporal structure of scientific consensus formation. American Sociological Review, 75(6): 817-840.
58. Simmel, G. 1903. Die Grosstädte und das Geistesleben. Dresden: Petermann.
59. Singh, J. V., Tucker, D. J., & House, R. J. 1986. Organizational legitimacy and the liability of newness. Administrative Science Quarterly, 31(2): 171-193.