محمدعلی همدانی

دانش‌پژوه سطح چهار حوزۀ علمیۀ قم، دانش‌پژوه دکتری مدرسی انقلاب اسلامی دانشگاه معارف اسلامی. قم. ایران.

hanedanee@gmail.com

 چکیده

جمعیت جوان و پویا یکی از ویژگی‌های قدرت در عرصۀ امنیتی و سیاسی است. هرگونه راهبردی که افزایش یا کاهش فرزندآوری را درپی داشته باشد، در کنار سایر پیامدهای اجتماعی و فرهنگی‌ می‌تواند پیامد امنیتی و سیاسی را به دنبال بیاورد. یکی از منابع طرح‌ریزی استراتژیک در عرصۀ خانواده، آموزه‌های دینی است. آنچه در پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به آن هستیم، واکاوی نقش آموزه‌های اسلامی در طراحی استراتژی امنیت خانواده در حوزۀ فرزندآوری و تعدد فرزندان است.

دربارۀ ضرورت طرح موضوع باید گفت که آمارهای منتشرشده ازسوی مراکز ذی‌ربط حاکی از آن است که پنجرۀ جمعیتی ایران در آیندۀ نه‌چندان دور درحال بسته‌شدن است و درنتیجه خانوادۀ ایرانی در حوزۀ فرزندآوری و تعدد فرزندان، با مشکل و مسئله مواجه خواهد بود که اگر به آن پاسخ داده نشود، تبدیل به بحران خواهد شد.

در این پژوهش نگارنده می‌کوشد با بهره‌گیری از روش تحلیلی و استنباطی و برمبنای دیدگاه انسان‌شناسی امام خمینی (رحمه‌الله علیه) و با توجه به نگرش سه لایه به انسان (عقل، نفس و جسم)، در پاسخ به سؤال اصلی مسئله، به سه سؤال فرعی (مبانی اعتقادی، اخلاقی و فقهی) پاسخ دهد که هرکدام دربردارندۀ یک ‌لایۀ وجودی انسان است. فرضیۀ مطرح‌شده دربارۀ مسئلۀ پژوهش «مطلوبیت فرزندآوری و تعدد فرزندان نزد شارع مقدس است» که یافتۀ پژوهش نیز حاکی از رجحان ذاتی این موضوع در هر سه لایۀ اعتقادی، اخلاقی و فقهی است که در جای خود به اثبات می‌رسد.

کلیدواژه‌ها:

امنیت خانواده، رشد و تعالی خانواده، افزایش جمعیت، فرزندآوری و تعدد فرزندان، مبانی فقهی امنیت خانواده، مبانی اعتقادی امنیت خانواده، مبانی اخلاقی امنیت خانواده.

کتابنامه

قرآن کریم.

ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن علی. ۱۳۸۲٫ تحف‌العقول. قم: آل علی (ع).

ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم. ۱۴۱۴ق. لسان العرب. بیروت: دار صادر. چاپ سوم.

امام خمینی، سید روح‌الله. ۱۳۷۷٫ شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

اینگلهارت، رونالد. ۱۳۸۵٫ «جهانی‌شدن و ارزش‌های پسامدرن». ترجمۀ حامد حاجی حیدری. فصلنامه راهبرد یاس. شمارۀ ۶٫

جاهد، محسن؛ ملایوسفی، مجید. ۱۳۹۰٫ «تأملی در فضایل اصلی چهارگانه با تأکید بر دیدگاه غزالی». معرفت اخلاقی. سال دوم. شمارۀ ۳٫

چراغی کوتیانی، اسماعیل. ۱۳۹۷٫ بحران خاموش؛ واکاوی جامعه‌شناختی علل فرهنگی اجتماعی کاهش باروری در ایران. قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

حر عاملی، محمدبن حسن. ۱۴۰۹ق. وسائل‌الشیعه. ۳۰ جلدی. قم: مؤسسۀ آل البیت (ره).

حسینی بوشهری، سید هاشم. ۱۳۸۸٫ حدیث ایمان. قم: شهاب‌الدین.

خرازی، سید محسن. ۱۳۷۹٫ «کنترل جمعیت و عقیم‌سازی ۱». فصلنامۀ فقه اهل‌بیت (ع). شمارۀ ۲۱٫

راوندی، قطب‌الدین. ۱۴۰۹ق. الخرائج ‏و الجرائح. ۳ جلد. قم: امام مهدی (ع).

شریعتی، روح‌الله.۱۳۸۰٫ اندیشه سیاسی محقق حلی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

شعیری، تاج‌الدین. ۱۳۶۶٫ جامع‌الاخبار. قم: نشر رضی.

شیخ صدوق. ۱۴۱۳ق. من لایحضره الفقیه. ۴جلد. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

صحیفۀ سجادیه. ۱۳۸۴٫ ترجمه و شرح میرزا ابوالحسن شعرانى، قم: قائم آل محمد.

طباطبایی، محمدحسین. ۱۳۷۴٫ ترجمۀ تفسیرالمیزان. ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه. چاپ پنجم.

ـــــــــــــــــــــــ‌. ۱۴۱۷ق. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه. چاپ پنجم.

طرابلسی، ابن براج. ۱۴۰۶ق. المهذب. ۲جلد. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.

طوسی، محمد ابن حسن. ۱۳۸۷ق. المبسوط فی فقه الامامیه. ۸ جلد. تهران: المکتبه المرتضویه. چاپ سوم.

ــــــــــــــــــــــــــ‌. ۱۴۰۷ق. الخلاف. ۶ جلد. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.

عاملی، محمدبن مکی.۱۴۱۰ق. اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه. بیروت: دارالتراث و دارالاسلامیه.

ـــــــــــــــــــــــ. بی‌تا. القواعد و الفوائد. قم: مکتبه المفید.

فهیم‌نیا، محمدحسین. ۱۳۸۹٫ مبانی اخلاق اسلامی در قرآن. قم: بوستان کتاب.

کلینى، محمدبن یعقوب. ۱۴۲۹ق. اصول کافی. قم: دار الحدیث.

گیدنز، آنتونی. ۱۳۸۱٫ جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی. چاپ هفتم.

لک‌زایی، نجف. زمستان ۱۳۸۹٫ «کاربردهای امنیتی انسان‌شناسی حکمت متعالیه». فصلنامۀ مطالعات راهبردی. سال سیزدهم. شمارۀ ۴٫

ــــــــــــــ‌.. بهار ۱۳۹۳٫ «مطالعات فقهی امنیت». پژوهشنامۀ علوم سیاسی. سال نهم. شمارۀ ۲٫

مجلسی، محمدباقر. ۱۴۰۴ق. بحارالانوار. ۱۱۰جلد. بیروت: مؤسسۀ الوفا.

محدث نوری، میرزا حسین. ۱۴۰۸ق. مستدرک‌الوسائل. ۱۸جلد. قم: آل‌البیت.

محقق کرکی، علی‌بن حسن. ۱۴۱۴ق. جامع‌المقاصد فی شرح القواعد. ۱۲جلدی. قم: مؤسسۀ آل البیت (ع). چاپ دوم.

مدرسی یزدی، محمدعلی. بی‌تا. مبانی فقهی تغییرات جمعیت (جزوۀ چاپی). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

مطهری، مرتضی. ۱۳۹۰٫ مجموعه آثار. تهران: صدرا. چاپ نوزدهم.

مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۸۷٫ اخلاق در قرآن. قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره). چاپ ششم.

مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان. ۱۳۸۶. تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ سی‌و‌یکم.

نراقی، محمد مهدی‌بن ابی ذر. ۱۳۶۹٫ علم اخلاق اسلامی. ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی. تهران: حکمت.

ـــــــــــــــــــــــــــــــ.۱۳۷۰٫ خلاصه معراج السعاده. تلخیص شیخ عباس قمی. قم: در راه حق.

نجفی، محمدحسن. ۱۴۰۴ق. جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. ۴۳ جلد. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

همدانی، محمدعلی. ۱۳۹۳٫ «نقش آموزه‌های اسلامی در تدوین استراتژی‌های امنیتی و نظامی با تأکید بر جمهوری اسلام ایران». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. قم: دانشگاه باقرالعلوم.

ـــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۴٫ چالش‌های پیشروی نظام جمهوری اسلامی ایران. تهران: اندیشه عصر.