ضرورت بومی‌سازی علم روانشناسی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی
حامد مغربی سینکی،
دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران
ام‌البنین کشاورز رودکی،
کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی آموزشی، دانشگاه علامۀ طباطبایی
بهناز خالقی شارمی،
دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه علوم تحقیقات گیلان
چکیده
علوم انسانی با رشته‌ها و گرایش‌های متنوعی که دربرگرفته است، پوشش‌دهندۀ ارزش‌های دینی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی جوامع بوده و همچنین فراهم‌کنندۀ رویکردهای اساسی و پایه‌ای است که افراد بر مبنای آن اندیشیده و رفتار می‌کنند. متأسفانه دولت‌های غربی با سوء استفاده از موانع و چالش‌هایی که بومی‌سازی این علوم با آن مواجه شده است، سعی بر آن داشته‌اند تا آنچه که خود آن را به اصطلاح علوم انسانی فاخر و کامل می‌نامند، به افکار عالمیان انتقال دهند. دانش روانشناسی به‌عنوان یکی از دانش‌های پایه‌ای و اساسی علوم انسانی، متأسفانه چنان‌که بایسته و شایسته است، در ایران اسلامی رشد و بالندگی نداشته است. سالیان متمادی است که تفکر مادی‌گرای غربی اصول و مبانی این علم را دچار نوعی تضاد با ویژگی‌ها و ارزش‌های واقعی انسانی و اسلامی کرده است. این در حالی است که علوم روان‌شناختی به‌عنوان یکی از شاخه‌های اصلی علوم انسانی، در صورتی خواهد توانست کارایی خود را نشان دهد، که بتواند با نظریه‌های فرهنگی و بومی به سؤالات اساسی در رابطه با مسائل روانی مردم کشورمان پاسخ گوید. با توجه به مباحث عنوان شده، این ضرورت احساس می‌شود که در راستای بومی‌سازی دانش روانشناسی به بحث و بررسی پرداخته و با مد نظر قرار دادن ضرورت‌ها، مصادیق و موانع و چالش‌های فراروی این دانش، جوانب مختلف آن را مورد تحلیل و بررسی قرار داده تا شاید بتوان به کالبد ترجمه‌ای این علم، نفسی تازه تزریق کرد و آن را بیش از پیش در بستر یافته‌های بومی و متناسب و سازگار با دیدگاه‌ها و ارزش‌های ناب اسلامی قرار داد. از این رو، هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی ضرورت بومی‌سازی علم روانشناسی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی است؛ لذا با کاربست رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به بیان چالش‌ها و کاستی‌های دانش روانشناسی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی پرداخته و در این زمینه، یک مصداق علمی را در رابطه با عدم تناسب نظریه‌های رشد اخلاقی با ارزش‌ها و فرهنگ اسلامی ـ ایرانی تشریح خواهیم کرد.
کلید‌واژه‌ها: علوم انسانی، علم روانشناسی، بومی‌سازی، ضرورت، چالش‌ها.
کتاب‌نامه
آذربایجانی، مسعود. ۱۳۹۱٫ «کاستی‌های دانش روانشناسی در ایران». فصلنامۀ راهبرد فرهنگ. شماره۱۹٫
اخوی‌راد، بتول. ۱۳۸۸٫ «بررسی شیوه‌های بومی‌سازی علوم انسانی و تأثیر آن بر آموزش عالی». ماهنامۀ مهندسی فرهنگی. شماره ۳۵و۳۶٫
افروز، غلامعلی. ۱۳۹۰٫ «علوم انسانی؛ پایه‌های علمی یا کلیشه‌های ذهنی». چکیدۀ مقالات دومین کنگرۀ ملی علوم انسانی (علوم انسانی در بستر فرهنگ و ارزش‌های اسلامی). تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ایمانی برندق، محمد. ۱۳۸۹٫ بررسی عوامل مؤثر بر دچار شدن علوم انسانی بر وضعیت کنونی. تهران. کمسیون ارزیابی و آسیب‌شناسی علوم انسانی اسلامی.
باقری، شهلا. ۱۳۸۷٫ «علوم انسانی ـ اجتماعی از بحران تا بومی‌سازی؛ انتقادات و راهکارها». فصلنامۀ حوزه و دانشگاه. شماره۵۴٫
برزگر، ابراهیم. ۱۳۸۹٫ «رهیافت بومی‌سازی علوم انسانی». فصلنامۀ علمی پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی. شماره۶۳٫
غباری بناب، باقر. ۱۳۹۰٫ «ضرورت و چالش‌های اساسی در بومی‌سازی روانشناسی در کشور اسلامی ایران». چکیدۀ مقالات دومین کنگرۀ ملی علوم انسانی (علوم انسانی در بستر فرهنگ و ارزش‌های اسلامی). تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کشاورز، سوسن. ۱۳۹۰٫ «مبانی انسان‌شناختی علوم انسانی». چکیدۀ مقالات دومین کنگرۀ ملی علوم انسانی (علوم انسانی در بستر فرهنگ و ارزش‌های اسلامی). تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
لطف‌آبادی، حسین. ۱۳۸۴٫ «نقد نظریه‌های رشد اخلاقی پیاژه و کولبرگ و باندورا و ارائۀ الگویی نو برای پژوهش در رشد اخلاقی دانش‌آموزان ایران». فصلنامۀ نوآوری‌های آموزشی. شماره۱۱٫
نوذری، محمود. ۱۳۹۱٫ «امکان اسلامی و بومی‌سازی برنامۀ درسی رشتۀ علوم تربیتی». فصلنامۀ راهبرد فرهنگ. شماره ۱۹٫
Shultz, D. 2009 .Theories of Personalities. S. Shultz. Australia. Wadsworth.
