به گزارش روابط عمومی دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی به نقل از  روابط عمومی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، ششمین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی ویژه جامعه شناسی اسلامی با تأکید بر الگوی دینی مواجهه با آسیب‌های اجتماعی و نقد الگوهای غربی، امروز ۱۱ مهر ماه، به همت مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا و با همکاری دانشگاه جامع امام حسین(ع) و د انشگاه علوم و معارف قرآن کریم، در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد.

دکتر سید علی سیدی فرد، پژوهشگر اجتماعی در این نشست به ارائه سخنرانی خود با عنوان «در باب آسیب اجتماعی و نظام‌های اجتماعی» پرداخت.

وی در ابتدا به مفهوم «آسیب‌شناسی» اشاره کرد و گفت: این مفهوم در اصل متعلق به حوزه علوم پزشکی است. در این علوم، آسیب‌شناسی به معنای مطالعه طبیعت بیماری‌ها، علل و پیامدهای آن‌هاست. تشخیص بیماری‌ها از روی علائم اصلی‌ترین کار یک پاتولوژیست است و وضعیت‌ آسیب‌شناسانه به معنای انحراف از وضعیت نُرمال یا سلامت است.

سیدی فرد افزود: دو جریان در دانش اجتماعی وجود داشت؛ عده‌ای معتقد بودند علوم زیستی به طور کلی و علم پزشکی به طور خاص مبنای تمام علوم انسانی و اجتماعی است و گروه دوم کسانی بودند که صرفاً از استعاره‌های زیستی و طبی در تحلیل‌های خود استفاده می‌کردند.

وی گفت: به کار بردن تعابیر آسیب‌شناسی اجتماعی و انحراف اجتماعی، با توجه به ریشه‌های تاریخی آن، مستلزم مفروض انگاشتن «یک وضعیت اجتماعی ایده‌ئال و کمابیش منتظم» است. بنابراین اگر اساساً یک وضعیت اجتماعی یا نظم اجتماعی وجود نداشته باشد، انحراف اجتماعی بی‌معناست، هرچند مطلق انحراف بی‌معنا نیست. همچنین وضعیت آسیب‌شناسانه به معنای انحراف از وضع مطلوب یا ایده‌ئال است، نه صِرفا انحراف از مرکز یک توزیع نُرمال تجربی خاص.

سیدی فرد ادامه داد: اگر وضعیت اجتماعی فاقد هرگونه انتظامی باشد، تغییر از یک وضعیت و یک وضعیت دیگر را نمی‌توان نوعی انحراف یا آسیب دانست.

این پژوهشگر اجتماعی تصریح کرد: سه تلقی متفاوت از انحراف وجود دارد که تلقی آماری از انحراف یکی از آنهاست. در این تلقی، انحراف به معنای هر چیزی است که از میانه و یا میانگین یک جامعه آماری تا حد زیادی فاصله دارد. در دیدگاه دیگر، انحراف، مبتنی بر یک تمثیل در حوزه پزشکی، نوعی بیماری است. تلقی سوم، انحراف به مثابه عدم پیروی از قواعد گروه است.

سیدی فرد افزود: طبق برداشت سوم، اگر شخصی از قواعد گروه تخلف کند دچار انحراف شده است. این دیدگاه به نظریاتِ قائل به قراردادی بودن ماهیت جُرم نزدیک است. کسانی نظیر خود هوارد بِکِر و پیش از او فرانک تاننباوم و ای. ام لِمِرت نظریاتی نزدیک به این دیدگاه دارند.

به گفته نگارنده این مقاله، انحراف به معنای عدم همسویی پاره‌ای از کنش‌ها با یکی از نظام‌های تشریعی الهی است. این نظام‌ها را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد که نظام تربیت، نظام معیشت و نظام اقتصاد از جمله آنهاست. نظام معیشت خود به دو نظام سلامت و اقتصاد تقسیم می‌شود. این نظام‌ها از سنخ مجموعه‌ای از قواعد گروهی که ماهیت برساختنی دارند، نمی‌باشند. قواعد بیان‌شده در این نظام‌ها بیانگر روابطی واقعی میان دسته‌ای از کنش‌های اجتماعی از یکسو و نزدیکی بیشتر به مبدأ مطلق هستی از سوی دیگر است. این نظام‌های تشریعی الهی توسط فقهِ نظام کشف می‌شوند.

وی افزود: در کشور ایران، اصلی‌ترین گروه‌های فعال در حوزه علم انسانی دینی «نوصدری‌ها» و «نوصدرایی‌ها» هستند. جریان دوم که همگی کمابیش از اندیشه‌های شهید محمدباقر صدر متأثرند به صورت جدی به مسألۀ فقه نظام و کشف نظام‌های اسلامی روی آورده‌اند. آیت‌‌الله سید کاظم حسینی حائری، آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی، آیت‌الله محمد حسین ملک‌زاده، استاد محسن اراکی و استاد سید منذر حکیم را می‌توان از پیشروان این جریان معرفی کرد.