حامد نجاران طوسی

استادیار دانشگاه جامع امام حسین (علیه‌السلام). تهران. ایران.

htoosi@gmail.com

چکیده‌

مسئلۀ سیاست‌گذاری و مدیریت با رویکرد اسلامی همواره یکی از دغدغه‌های مهم در دانشگاه‌ها بوده است. «سیاست‌گذاری و مدیریت» یکی از فرایندهای مهم و اساسی در دانشگاه‌هاست که درصورت کارکرد صحیح می‌تواند فرایندهای کلیدی و اصلی دانشگاه را شامل «تربیت و آموزش»، «پژوهش، نوآوری و کارآفرینی» و «پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی» جهت دهد و کارا و اثربخش کند. اما در بیانات امام خمینی (رحمه‌الله علیه) و مقام معظم رهبری، این فرایند مهم دارای چه مؤلفه‌ها و شاخص‌هایی است؟ برای پاسخ به این سؤال، به کتاب صحیفۀ امام خمینی (رحمه‌الله علیه) و بیانات آیت‌الله خامنه‌ای (دام‌ظله) از خرداد ۱۳۶۸ تا خرداد ۱۳۹۶ مراجعه شد. متون مرتبط انتخاب و با استفاده از روش کیفی «تحلیل مضمون» کدگذاری شد. بر این اساس، شبکۀ مضامین مشتمل بر ۴۱۲ مضمون اولیه (شناسه‌) شناسایی شد که در قالب ۳۵ مضمون سازمان‌دهنده ترکیب شد. این مضامین پس از دسته‌بندی در سطوح مختلف، در نهایت در ۶ مضمون فراگیر شامل «سیاست‌گذاری علم و فناوری»، «اصول کلی مدیریت»، «طراحی و برنامه‌ریزی»، «اجرا، پایش و بهبود»، «مدیریت تحول و پیشرفت» و «مدیریت جهادی و انقلابی» سامان‌دهی شد. با استفاده از این مؤلفه‌ها و شاخص‌ها می‌توان تصویری یکپارچه از این فرایند مهم را ملاحظه کرد.

کلیدواژه‌ها:

مدیریت دانشگاهی تراز انقلاب اسلامی، مدیریت آموزش‌عالی، منظومۀ فکری، امام خمینی، آیت‌الله خامنه‌ای، مدیریت جهادی.

کتابنامه

امام خمینی، سید روح‌الله. ۱۳۸۵٫ صحیفه امام. تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). سخنرانی در جمع استادان و کارکنان دانشگاه شریف. ۱۴/۰۷/۱۳۵۸، جلد ۱۰، صفحات ۲۲۷ تا ۲۳۶٫

جمعی از طلاب و محققان حوزۀ علمیه. ۱۳۹۰٫ روشنای علم؛ مروری بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی پیرامون دانش و تولید علم. تهران: مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۶/۰۹/۱۳۶۴٫ مصاحبه درباره شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۳/۰۳/۱۳۶۸٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعى از دانشجویان و دانشگاهیان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۷/۰۹/۱۳۶۸٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار اعضاى مجمع نمایندگان طلّاب و فضلاى حوزه علمیّه قم.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۳/۰۵/۱۳۶۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها و مسئولان وزارت فرهنگ و آموزش عالی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۱/۰۸/۱۳۶۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۴/۱۰/۱۳۶۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار وزیر و مسئولان وزارت فرهنگ و آموزش عالی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۸/۱۱/۱۳۷۰٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار مسئولان مجله حوزه.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۷/۰۸/۱۳۷۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دانشگاه امام حسین(ع).

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳/۰۹/۱۳۷۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از نخبگان حوزوی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۶/۰۹/۱۳۷۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از روحانیون.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۹/۰۲/۱۳۷۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار وزیر و مسؤلان وزارت فرهنگ و آموزش عالی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۹/۰۶/۱۳۷۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان نمایندگی‌های ولى‌فقیه در دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۰/۰۹/۱۳۷۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۶/۱۲/۱۳۷۶٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۹/۰۹/۱۳۷۷٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و مسئولان وزارت فرهنگ و آموزش عالی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۴/۰۵/۱۳۷۸٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمع زیادی از دانشجویان و اعضای جهاد دانشگاهی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳/۰۶/۱۳۷۸٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان و دانش‌آموزان بسیجی «طرح ولایت».

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۳/۰۹/۱۳۷۸٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیداراعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۴/۰۷/۱۳۷۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه قم در مدرسه فیضیه.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۵/۰۷/۱۳۷۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای جامعه‌ مدرسین‌ و شورای عالی مدیریت‌ حوزه‌ علمیه‌ قم.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۱/۰۸/۱۳۷۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار پاسداران، جانبازان، دانشجویان و دانش‌آموزان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۹/۱۲/۱۳۷۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیرکبیر.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۲/۱۲/۱۳۷۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۷/۰۴/۱۳۸۰٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای‌ کمیسیون‌ آموزش‌ و تحقیقات‌ و فن‌آوری‌ مجلس‌.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۹/۰۸/۱۳۸۰٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای‌ هیئت‌‌های‌ علمی‌ و استادان‌ دانشگاه‌های‌ استان‌ اصفهان‌.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۹/۰۹/۱۳۸۰٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۹/۰۵/۱۳۸۱٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی‌ از اعضای‌ انجمن‌های‌ اسلامی‌ دانشجویان‌ در اروپای‌ شرقی‌.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۲/۰۲/۱۳۸۲٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه شهید بهشتی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۵/۰۵/۱۳۸۲٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار کارگزاران نظام.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۲/۰۷/۱۳۸۲٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از دانشجویان زنجان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۴/۱۰/۱۳۸۲٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار جمعی از کشاورزان و مسئولان وزارت جهاد کشاورزی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۷/۰۴/۱۳۸۳٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های استان همدان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۱/۰۹/۱۳۸۳٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۶/۰۹/۱۳۸۳٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۷/۱۰/۱۳۸۳٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۵/۱۲/۱۳۸۳٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار جمعی از مهندسان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۹/۰۲/۱۳۸۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از دانشجویان استان کرمان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۳/۰۷/۱۳۸۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان و نخبگان سراسر کشور.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳/۱۰/۱۳۸۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۹/۰۳/۱۳۸۵ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۳/۰۵/۱۳۸۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۶/۰۶/۱۳۸۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳/۰۷/۱۳۸۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۸/۰۸/۱۳۸۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشگاهیان سمنان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۵/۰۲/۱۳۸۶٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌های استان خراسان‌ در دانشگاه فردوسی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۳/۰۵/۱۳۸۶٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان آموزش و پرورش سراسر کشور.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۸/۰۹/۱۳۸۶٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از اساتید و فضلا و مبلّغان و پژوهشگران حوزه‌های علمیه کشور.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۷/۰۹/۱۳۸۶٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳/۱۰/۱۳۸۶٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان دانشگاه‌های استان یزد.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۴/۰۲/۱۳۸۷٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های شیراز.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۳/۰۷/۱۳۸۷ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار نخبگان علمی و اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۴/۰۹/۱۳۸۷٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه علم و صنعت.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۷/۰۲/۱۳۸۸٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار استادان و دانشجویان استان کردستان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۸/۰۶/۱۳۸۸٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۳۱/۰۱/۱۳۸۹٫ ابلاغ سیاست‌های کلی نظام اداری.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۴/۰۶/۱۳۸۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۴/۰۷/۱۳۸۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار نخبگان جوان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۹/۰۷/۱۳۸۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۰/۰۹/۱۳۸۹٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۷/۰۲/۱۳۹۰٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دومین نشست اندیشه‌های راهبردی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۲/۰۶/۱۳۹۰٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۳۰/۰۷/۱۳۹۰٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار شرکت‌کنندگان در همایش ملی نخبگان جوان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳/۰۲/۱۳۹۱٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از معلمان سراسر کشور.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۶/۰۵/۱۳۹۱٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۲/۰۵/۱۳۹۱٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۲/۰۷/۱۳۹۱٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار شرکت‌کنندگان در همایش ملی نخبگان جوان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۰/۰۷/۱۳۹۱٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار معلمان و اساتید دانشگاه‌های خراسان شمالی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۳/۰۷/۱۳۹۱٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جوانان استان خراسان شمالی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۶/۰۵/۱۳۹۲٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار دانشجویان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۷/۰۷/۱۳۹۲٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار شرکت‌کنندگان در همایش ملی نخبگان جوان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۵/۰۵/۱۳۹۲٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۹/۰۹/۱۳۹۲٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ‌ در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۷/۰۲/۱۳۹۳٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از معلمان سراسر کشور.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۱/۰۴/۱۳۹۳٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۱/۱۱/۱۳۹۳٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی پس از بازدید از نمایشگاه دستاوردهاى فناورى نانو.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۶/۰۲/۱۳۹۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعى از معلمان و فرهنگیان سراسر کشور.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۲/۰۴/۱۳۹۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان نظام.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳/۰۴/۱۳۹۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید دانشگاه‌ها.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۰/۰۴/۱۳۹۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از دانشجویان.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۲۰/۰۸/۱۳۹۴٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۰۶/۰۳/۱۳۹۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۴/۰۳/۱۳۹۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در مراسم بیست‌ و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله).

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۳/۱۰/۱۳۹۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار نخبگان و دانشجویان بسیجی مدال‌آور دانشگاه شریف.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۶/۱۲/۱۳۹۵٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دست‌اندرکاران راهیان نور.

خامنه‌ای، سیدعلی. ۱۷/۰۲/۱۳۹۶٫ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از دانشجویان.

مؤسسۀ پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی. ۱۳۹۲٫ شورای‌عالی انقلاب فرهنگی؛ رهنمودهای مقام معظم رهبری در دیدار با شورای‌عالی انقلاب فرهنگی. تهران: مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.

نجاران طوسی، حامد؛ فاتح راد، مهدی؛ برزنونی، محمدعلی؛ حسنی آهنگر، محمدرضا؛ محمدی، ابوالفضل. ۱۳۹۶٫ «الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی». مدیریت اسلامی. سال بیست‌و‌پنجم. شمارۀ ۳٫ صص ۵۲ـ۲۱٫