راضیه فتاحی،

دانشجوی دکتری روان‌شناسی دانشگاه اصفهان

دکتر مهرداد کلانتری،

دانشیار و عضو هیئت علمی گروه روان‌شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

سوگ و داغ‌دیدگی جنبه‌ای لاینفک در زندگی هر شخص است. آدمى در زندگى همواره شاهد مرگ عزیزانش است که براى او ناخوشایند است. انسان‌ها به‌طور‌کلی در هنگام برخورد با مصیبت‌هایی چون مرگ فرزند، پدر، مادر، همسر، بستگان و دوستان واکنش‌های شدید رفتاری عاطفی و شناختی بروز می‌دهند. هدف این پژوهش، مطالعه نظری و تطبیقی درباره سوگ و داغ‌دیدگی از دیدگاه روان‌شناسی و اسلام است. این مقاله از نوع مروری، با استفاده از روش کتابخانه‌ای، به‌شیوه تحلیل محتوای متون دینی و در راستای تبیین و تکمیل موضوع‌های مرتبط با سوگ و داغ‌دیدگی و مهارت‌های تحمل مرگ عزیزان تدوین شده است.

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد منابع اسلامی شیوه و الگوی جامعی برای تحمل فقدان ارائه می‌دهد که این نوشتار سعی در تبیین مهارت‌های شناختی‌ـ‌رفتاری‌ـ‌عاطفی معنوی و ذکرشده در متون دینی برای مقابله با سوگ و داغ‌دیدگی دارد.

کلید واژه‌ها: سوگ و داغ‌دیدگی، قرآن، مهارت‌های شناختی‌ رفتاری‌ عاطفی معنوی.

کتابنامه

ابن ماجه، محمد بن یزید. ۱۴۱۳٫ سنن ابن ماجه. بیروت. انتشارات دار الدعوه.

آمدی، عبدالواحد. ۱۳۸۲٫ غررالحکم و دررالکلم. ترجمه محمد علی انصاری. قم. انتشارات امام عصر.

پسندیده، عباس. ۱۳۸۶٫ رضایت از زندگى. قم. انتشارات دارالحدیث.

توانایی، محمد حسین و الهه سلیم زاده. ۱۳۸۹٫«بررسی تأثیر مثبت‌اندیشی از دیدگاه قرآن و حدیث». پژوهش‌نامه علوم و معارف قرآن کریم. شمار‌‌ه ۷، ص۶۳-۳۹٫

حلبی، ابراهیم ابن علی. ۲۰۰۲٫ سیره حلبی. بیروت. دارالکتاب العلمیه.

سید رضی قدس سره الشریف. ۱۳۸۶٫ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی. قم. انتشارات تا ظهور.

الصدوق، محمد بن علی. ۱۳۸۴٫ التوحید. ترجمه محمدعلى سلطانى. قم. انتشارات ارمغان طوبى.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۳۷۸٫ شیعه در اسلام. قم. دفتر انتشارات اسلامی.

ــــــــــــــــــــــــــ‌.۱۳۸۲٫ ت‍ف‍س‍ی‍رال‍م‍ی‍زان. ت‍رج‍مه‍ سید م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍وس‍وی‌ه‍م‍دان‍ی. قم. دفتر انتشارات اسلامی.

عرار، وجیهه. ۱۳۹۱٫ «امتحان و ابتلا در اندیشه اسلامی». پایان‌نامه. مشهد. حوزه علمیه خراسان.

فرانکل، ویکتور. ۱۳۸۰٫ انسان در جست‏وجوى معنا. ترجمه مهین میلانى. تهران. انتشارات درسا.

مجلسی، محمدباقر. ۱۳۷۵٫ بحارالانوار. در نرم‌افزار جامع‌الحدیث نور. قم. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.

مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۷۶٫ ره‌توشه. قم. مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.

ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۷۸٫ آموزش فلسفه. تهران. انتشارات امیر کبیر.

ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۸٫ «تأثیر بینش صحیح بر رفتار انسان». فصلنامه معرفت. شماره ۴۹٫

ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۱٫ راهیان کوی دوست. قم. شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامى.

مطهرى، مرتضى. ۱۳۷۸٫ آشنایى با قرآن. تهران. صدرا.

ـــــــــــــــ. ۱۳۸۰٫ مجموعه آثار. تهران. انتشارات صدرا.

مظفری ورسی، محمدحیدر. ۱۳۸۸٫ مرگ‌اندیشی در آموزه‌های اسلامی. چاپ اول. قم. دفتر عقل.

مکارم شیرازى، ناصر و دیگران. ۱۳۷۲٫ تفسیر نمونه. تهران. انتشارات دارالکتب‏الاسلامیه.

موسوی، زهرا السادات. ۱۳۸۸٫ «مرگ‌اندیشی و تأثیر آن بر تربیت انسان از دیدگاه نهج‌البلاغه». فصلنامه معرفت. شماره ۴۹٫

American Psychiatric Association. 2000. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4Text Revised . Washington DC:APA.

Bailley, S. E. , Dunham, K. , & Kral, M. J. 2000. “Factor structure of the grieve experience questionnaire (GEQ)”. Death studies. 24. P 721 –۷۳۸٫ Taylor & Francis.

Balk, D. E., & Corr, C. A. 2001. Bereavement during adolescence: A review of research. In M. S. Stroebe, R. O. Hansson, W. Stroebe & H. Schut (Eds.), Handbook of bereavement research: Consequences, coping and care. Washington, DC: American Psychological Association.

Kaplan, H. J., & Sadock, B. Y. 2005. Comprehensive textbook of Psychiatry. Philadelphia: William & Wilkins.

Nadir, A., & Dziegielewski, S. F. 2001. Spirituality within religious traditions in social work practice, Pacific Grrove, CA: Brooks/Cole.