شریف لک‌زایی

دانشیار گروه فلسفۀ سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. قم. ایران.

sharif@isca.ac.ir

چکیده

باوجود انتشار آثار بسیاری دربارۀ دولت، تاکنون مطلبی مبنی‌بر اینکه دیدگاه حکمت متعالیه به دولت چیست منتشر نشده است و این موضوع می‌تواند محل بحث و گفت‌وگو باشد. بر این اساس، بحث حاضر این مفروض را درپی دارد که هر مکتب فلسفی، حتی اگر دربارۀ دولت هیچ اظهارنظر صریحی هم نداشته باشد، می‌تواند به‌صورت بالقوه واجد نظریۀ دولت باشد که براساس الزامات آن دستگاه فکری باید مورد بحث و گفت‌وگو قرار گیرد و ابعاد آن آشکار شود. مقالۀ حاضر، ضمن تبیین این مسئله از منظر حکمت متعالیه، درواقع درآمدی بر نظریۀ دولت در این حکمت است. اهمیت موضوع از آنجا ناشی می‌شود که حکمت متعالیه به‌‌منزلۀ پشتوانۀ فلسفی انقلاب اسلامی مطرح شده است؛ از‌این‌رو، ضرورت دارد که به‌خاطر اهمیت دولت به موضوع آن در جامعه پرداخته شود و دیدگاه این مکتب دربارۀ دولت آشکار شود. مدعا این است که نظریۀ دولت مبتنی‌بر شاخص‌ها و ارکانی است که از خود این حکمت ناشی شده است و باید بتوان در تبیین ابعاد نظریۀ دولت به این حکمت ارجاع داد؛ از‌این‌رو، توجه به ساخت دولت و وجه مردمی آن و نقش رهبری در صدر آن قرار می‌گیرد و قابل توجه است. پرداختن به این بحث، افزون بر عمق و غنابخشی به مباحث دولت، موجب می‌شود فهم بهتری از نظریۀ دولت داشته باشیم و امور جامعه نیز سامان بهتری بیابد.

کلیدواژه‌ها:

نظریۀ دولت، دولت متعالیه، حکمت متعالیه، حکمت سیاسی متعالیه، انقلاب اسلامی.

کتابنامه

امام خمینی، سید روح‌الله. ۱۳۸۷٫ صحیفۀ امام. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

پزشگی، محمد. ۱۳۹۸٫ فلسفۀ علم سیاست و حکمت متعالیه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۷٫ «حکمت متعالیه سیاست متعالیه دارد». سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه. دفتر اول: نشست‌ها و گفت‌وگوها. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

ـــــــــــــــــــــ‌. ۱۳۹۱٫ جامعه در قرآن. قم: نشر اسرا.

ـــــــــــــــــــــ‌‌. ۱۳۹۹٫ «مردم ستون خیمۀ سیاست‌اند». خبرگزاری رسا. ۲۴/۰۱/۱۳۹۹٫ https://www.balagh.ir/content/1782.

شیرازی، صدرالدین محمد. ۱۳۷۳٫ عرفان و عارف‌نمایان. ترجمۀ کتاب کسر اصنام الجاهلیه. ترجمۀ محمد بیدار. تهران: الزهراء.

ـــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۱٫ ایقاظ النائمین. ترجمۀ زهرا اردستانی. قم: بوستان کتاب.

صدر، سید موسی. ۱۳۹۴٫ انسان آسمانی؛ جستارهایی دربارۀ امیرالمؤمنین (ع). ترجمۀ احمد ناظم. تهران: مؤسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر. چاپ چهارم.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۶٫ گام به گام با امام؛ مجموعۀ گفتارها و مصاحبه‌ها و مقالات سید موسی صدر. جلد ۳٫ به اهتمام یعقوب ضاهر.  تهران: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.

صدرا، علیرضا. ۱۳۹۰الف. شرح سیاسی بر شرح منظومه. جلسۀ اول، سوم آذر. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

ــــــــــــــ. ۱۳۹۰ب. شرح سیاسی بر شرح منظومه. جلسۀ دوم، اول دی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

ــــــــــــــ. ۱۳۹۱٫ شرح سیاسی بر شرح منظومه. جلسۀ پنجم. سی‌و‌یکم فروردین. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

فارابی، ابونصر محمدبن طرخان. ۱۳۹۸٫ رساله در باب فلسفۀ دین و الهیات سیاسی (برگردان رساله المله). ترجمۀ ابوالفضل شکوری. تهران: عقل سرخ.

گل‌محمدی، احمد. ۱۳۹۲٫ چیستی، تحول و چشم‌انداز دولت. تهران: نشر نی.

لک‌زایی، شریف. ۱۳۸۱٫ «رابطۀ فرد و دولت در نظریه‌های ولایت فقیه». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم سیاسی. قم: دانشگاه باقرالعلوم (ع).

ــــــــــــــــــ. ۱۳۹۰٫ «آزاداندیشی در حوزه‌های علمیۀ شیعی: شخصی یا نهادین؟». فصلنامۀ شیعه‌شناسی. شمارۀ ۲۳٫ بهار.

ــــــــــــــــــ. ۱۳۹۶٫ فلسفۀ سیاسی صدرالمتألهین. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. چاپ دوم.

ــــــــــــــــــ. ۱۳۹۸٫ حکمت سیاسی متعالیه. منتشر نشده.

وینسنت، اندرو. ۱۳۸۵٫ نظریه‌های دولت. ترجمۀ حسین بشیریه. تهران: نشر نی.