رسول مهدی‌نژاد،

کارشناس ارشد مدیریت رسانه از دانشگاه صدا و سیما، دانشکده ارتباطات، Rasoulmahdinejad@yahoo.com

چکیده

توجه به بهره‌وری‌(کارایی + اثربخشی) رسانه‌ای، حوزه مطالعاتی ارتباطات و رسانه‌ها را به علم و هنر «مدیریت»، پیوند زده و از «مدیریت رسانه»، مفهومی پژوهش‌محور و هنری ساخته است. طرح مدیریت دینی‌(پیوند سیاست و دین) در مکتب امام راحل، به جدایی علم از دین بعد رنسانس پایان داد و به رشد و گسترش الگوهای خوداتکایی‌ـ‌رهایی‌بخش در کشورهای اسلامی و در‌حال‌رشد انجامید؛ تا مفهوم رشد و توسعه پایدار، جهت نیل به استقلال(دستاوردهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در تمامی زمینه‌ها)، با رویکرد مدیریت علمی‌ـ‌دینی دنبال شود.

نوبودن رشته مدیریت رسانه و عدم تدوین الگوی مدیریتی رسانه‌ای با رویکرد دینی‌ـ‌اسلامی، خلأ نظری و کاربردی این حوزه مطالعاتی است؛ در همین راستا، «چیستی رهیافت‌های الگویی مدیریت رسانه از دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای را سؤال اصلی دانستیم؛ تا با یافتن پاسخ آن، چهارچوب نظری‌ـ‌کاربردی این رشته را بومی‌سازی کرده باشیم.

مطالعه کیفی‌ـ‌اسنادی و اکتشافی گسترده پیشینه تحقیقاتی و نظریه‌های مدیریتی، ارتباطاتی، رسانه‌ای، شناخت دقیقی از مبانی نظری ارائه داد؛ همچنین، مطالعه حدود ۲۰ هزار حدیث روایی منابع معتبر و دست اول شیعی، و کلیه بیانات سال‌های‌ ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۸ امام خمینی‌(ره)، و سال‌های‌ ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۱ آیت‌الله خامنه‌ای درباره مفاهیم مدیریتی، ارتباطاتی، رسانه‌ای، معرّف روایی و پایایی تحقیق جهت شناخت رهیافت‌های الگویی «مدیریت رسانه علمی‌ـ‌دینی» شد؛ و طراحی مدل‌های زیر به‌عنوان بخشی از رهیافت‌های تدوین الگوهای مدیریت رسانه بومی، نتیجه تحقیق و پیشنهاد محقق هستند:

«معادله کمال مدیریت، مدل پیوند ارتباطی علم و دین‌(SRCLM)؛ مدل استقلال‌یابی ناقص؛ مدل دورانی نیازهای ارتباطی انسان‌ها(RMHCN)؛ مدل مدیریت ارتباطی‌ـ‌رسانه‌ای حاکم بر دنیا؛ مدل تصویری ظلم‌ستیزی‌(مبارزه با سوء‌مدیریت‌ها) مدیران و رهبران دینی‌ـ‌اسلامی؛ مدل حُسن تقدیر و تدبیر‌(HTTM)؛ مدل اهم وظایف مدیر ارشد‌(GRHM)؛ مدل چگونگی روابط مدیر و نیروی انسانی‌(HRMMM)؛ مدل بهترین روش مدیریت و برنامه‌ریزی(BMPM)؛ مدل مدیریت زمان در خانه(TMHW)؛ مدل مدیریت ارتباطی‌ـ‌زمانی(TCM)؛ مدل مکتب سیستم باز عدالت‌محوری/حق‌محوری اسلامی(IAHM)؛ مدل ترجمان خرد(TKM)؛ مدل چرخه‌ای نگاه اسلام به مدیریت رسانه(IPRM)؛ مدل اصول بلاغت(BTM)؛ مدل انتقال مفهوم پیام(TM)؛ مدل بهترین پیام و ارتباطات(BMCM)؛ مدل مراحل آغازین ارتباطات(PCM)؛ مدل اختصار پیام(EM)؛ مدل تجربی یافته‌های ارتباطاتی ازنظر اسلام(IBM)؛ مدل چگونگی رابطه تساوی مدیریت و مدیریت رسانه(انسان) در اسلام؛ مدل منظومه‌‌‌ای چیستی، چگونگی، چرایی(فلسفه) رسانه‌ها؛ مدل واقع‌گرایی در مدیریت ارتباطات‌ـ‌تبلیغات؛ مدل دلایل بیشترین تأثیر بر روی ذهن مخاطب با اولویت گزینه ۲≥۱؛ مدل رویکردهای رسانه‌ای؛ مدل ویژگی‌های نظام رسانه‌ای دشمن(رسانه‌شناسی رقیب)؛ وظایف مدیریتی ارتباطاتی‌(رسانه‌ای) بومی؛ مدل مدیریت رسانه تبلیغ‌محورِ بلیغ/ترجمان خرد‌(BTHRM)».

کلیدواژه‌ها: رهیافت، مدل(الگو)، مدیریت، ارتباطات، مدیریت اسلامی، ارتباطات اسلامی، مدیریت رسانه.

کتاب‌نامه

نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی. قم. نشر لقمان.

آریانپور، عباس. ۱۳۶۸٫ فرهنگ دانشگاهی. تهران. سپهر.

آشنا، حسام‌الدین. ۱۳۸۲٫ «الگوی هنجاری مطلوب برای رسانه‌های جدید اسلامی». مجموعه مقالات جهان‌شمولی اسلامی و جهانی‌سازی. شماره ۲٫ تهران. مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.

آشنا، حسام‌الدین و حسین رضی. ۱۳۷۶٫ «بازنگری نظریه‎های هنجاری رسانه‎ها و ارائه دیدگاهی اسلامی». مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع). شماره ۴٫ ص ۲۰۷ـ۲۴۵٫

ابراهیمی، محمد‌حسین. ۱۳۷۹٫ مدیریت اسلامی. قم. مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

ابن بابویه، محمدبن علی و شیخ صدوق. ۱۳۸۰٫ ترجمه عیون اخبارالرّضا(ع). جلد ۱ و ۲٫ ترجمه حمیدرضا مستفید و علی‌اکبر غفاری. تهران. دارالکتب الاسلامیه. نشر اصلی اثر بی‌تا.

ابن ابی‌الحدید. ۱۳۸۷ﻫ. ق. شرح نهج‌البلاغه. جلد ۲۰٫ به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. محل نشر؟. انتشارات دَار احیاء التُراث العَربی. نشر اصلی اثر بی‌تا. چاپ دوم.

اداره کل پژوهش و آموزش سیما، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. ۱۳۸۶٫ تجلی پیام در افق رسانه ملی. جلد۵-۱٫ نشر داخل سازمانی.

الشیخ محمد بن‌الحسن الحّرالعاملی. ۱۴۱۲ﻫ. ق. وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه. جلد ۱و۲٫ به تصحیح و تحقیق الشیخ‌ عبدالرحیم الربانی الشیرازی. بیروت. دَار احیاء التُراث‌ العَربی. نشر اصلی اثر بی‌تا. چاپ ششم.

الوانی، سیدمهدی. ۱۳۸۰٫ مدیریت عمومی. تهران. نی. چاپ شانزدهم.

امالی شیخ صدوق، با ترجمه و شرح فارسی. ۱۳۴۹٫ ترجمه کمره‌ای. تهران. کتابفروشی اسلامیّه. نشر اصلی اثر بی‌تا. چاپ دوم.

امدی، عبدالواحد. بی‌تا. غررالحکم یا مجموعه کلمات قصار حضرت امام ابوالحسن امیرالمومنین علی(ع). جلد ۱و۲٫ ترجمه و نگارش محمدعلی انصاری. محل نشر؟. نشر اصلی اثر بی‌تا. چاپ چهارم.

انصاری، محمد‌علی و دعائی، حبیب‌الله و مرتضوی، سیدسعید. ۱۳۸۱٫ مبانی مدیریت و اسلامی و الگو‌های آن. مشهد. انتشارات بیان هدایت نور.

ببی، ارل. ۱۳۸۴٫ روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی. جلد ۱و۲٫ ترجمه رضا فاضل. تهران. سمت. نشر اثر اصلی۱۹۹۸٫

بدیعی، نعیم و حسین قندی. ۱۳۸۳٫ روزنامه‌نگاری نوین. تهران. دانشکده علامه طباطبایی. چاپ چهاردهم.

برنال، جان. ۱۳۸۰٫ علم تاریخ. جلد ۱ و ۲٫ ترجمه حسین اسد‌‌پور پیران‌فر و کامران فانی. تهران. امیر‌کبیر. چاپ دوم.

بشیر، حسن. ۱۳۸۸٫ گفتارهایی درباره فرهنگ، ارتباطات و توسعه. تهران. دانشگاه امام صادق(ع).

ــــــــــ‌ـ. ۱۳۸۹٫ خبر. تحلیل شبکه‌ای و تحلیل گفتمان. تهران. دانشگاه امام صادق(ع).

بهرامی کمیل، نظام. ۱۳۸۸٫ نظریه رسانه‌ها، جامعه‌شناسی ارتباطات. تهران. کویر.

بهرامیان، شفیع. ۱۳۸۸٫ نظریه‌های ارتباط جمعی. جزوه درسی. دانشگاه جامع علمی کاربردی، واحد فرهنگ و هنر ارومیه. از www. rawabetomomi. blogfa. com.

بهزاد، محمود. ۱۳۵۳٫ علم. تهران. انتشارات پیام. چاپ دوم.

پراتکانیس، آنتونی و الیوت آرنسون. ۱۳۸۹٫ عصر تبلیغات. ترجمه کاووس سیدامامی و محمدصادق عباسی. تهران. سروش. نشر اثر اصلی بی‌تا. چاپ ششم.

پرینگل، پیتر و مایکل استار. ۱۳۸۸٫ مدیریت رسانه‌های الکترونیکی. ویرایش ۵٫ ترجمه طاهر روشندل اربطانی. تهران. دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. نشر اثر اصلی ۲۰۰۶٫

ترکاشوند، اصغر. ۱۳۸۹٫ الگوی هنجاری رسانه ملی از یدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران. تهران. دانشگاه امام صادق(ع).

توسلی، غلام‌عباس. ۱۳۸۴٫ نظریه‌های جامعه‌شناسی. چاپ یازدهم. تهران. سمت.

جبلی، پیمان. ۱۳۸۳٫ «به‌سوی الگوی هنجاری تلویزیون بین‌ا‌لمللی جمهوری اسلامی ایران». مطالعه موردی. تجربه شبکه الجزیره قطر. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه امام صادق(ع). تهران.

حَرّانی، حسن. ۱۴۰۰ﻫ. ق. تحف‌العقول. ترجمه علی‌اکبر غفاری. تهران. کتابفروشی اسلامیّه. نشر اصلی اثر بی‌تا.

حیدری تفرشی، غلامحسین. ۱۳۸۶٫ مدیریت اسلامی. اراک. نویسنده.

خادمی، مهدی و محمد روشندل. ۱۳۸۸٫ فرهنگ دوسویه مدیریت. ویرایش۲٫ تهران. دانشیار.

خسروی، محمود. ۱۳۷۸٫ «ملاک‌های انتخاب و انتصاب نیروی انسانی در مدیریت اسلامی با تأکید بر نهج‌البلاغه. پایان نامه کارشناسی ارشد». دانشگاه امام صادق(ع). دانشکده معارف اسلامی و مدیریت. تهران.

خصال شیخ صدوق. با ترجمه و شرح فارسی. ۱۳۵۱٫ ترجمه کمره‌ای. تهران. کتابفروشی اسلامیّه. نشر اصلی اثر بی‌تا. چاپ پنجم.

دادگران، محمد. ۱۳۸۴٫ مبانی ارتباط جمعی. چاپ هفتم. تهران. فیروزه.

داندیس، اِ. دونیس. ۱۳۸۰٫ مبادی سواد بصری. ترجمه مسعود سپهر. تهران. سروش. نشر اثراصلی۱۹۸۳٫ چاپ پنجم.

راسل، برتراند. ۱۳۵۱٫ جهان‌بینی علمی. ترجمه حسن منصور. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.

رزاقی، افشین. ۱۳۸۵٫ نظریه‌های ارتباطات اجتماعی. تهران. آسیم.

رضائیان، علی. ۱۳۶۹٫ اصول مدیریت. تهران. سمت.

ــــــــــــ‌.. ۱۳۷۸٫ مبانی سازمان و مدیریت. تهران. سمت.

رفیع‌پور، فرامرز. ۱۳۸۶٫ کندوکاوها و پنداشته‌ها. مقدمه‌ای بر روش‌های شناخت جامعه و تحقیقات اجتماعی. تهران. انتشار.

سعادتمند، رسول. ۱۳۷۸٫ تبلیغات از دیدگاه امام خمینی(ره). قم. تسنیم.

سورین، ورنرجوزف و جیمزدبلیو تانکار. ۱۳۸۴٫ نظریه‌های ارتباطات. ترجمه علیرضا دهقان. تهران. انتشارات دانشگاه تهران. نشر اثر اصلی بی‌تا.

شریعت، حسین. ۱۳۷۹٫ «بررسی تطبیقی مدیریت اسلامی به مدیریت در مکاتب کلاسیک، نئوکلاسیک و اقتضایی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاداسلامی. واحدکرمان. کرمان.

شکرخواه، یونس. ۱۳۸۲٫ واژه‌نامه ارتباطات. تهران. سروش.

شهیدی، سیدجعفر. ۱۳۸۲٫ تاریح تحلیلی اسلام. تهران. مرکز نشر دانشگاهی. چاپ سی‌و‌چهارم.

شیروانی، علی. ۱۳۸۵٫ نهج‌الفصاحه. قم. دارالفکر. چاپ دوم.

طلوع اصل، حجت. ۱۳۸۸٫ «بررسی عملکرد رسانه ملی در بحران‌های اجتماعی‌ـ‌‌سیاسی یک دهه گذشته با هدف ارائه الگوی مطلوب مدیریت بحران. براساس دیدگاه مدیران ارشد سازمان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران. دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.

عالی‌زاده، عبدالرضا. ۱۳۸۸٫ مجموعه مقالات مدیریت و رسانه. تهران. آسیا.

قرائتی، محسن. ۱۳۸۴٫ ۳۰۰ اصل در مدیریت اسلامی. برگرفته از تفسیر نور. تهران. مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن. چاپ اول.

کلینی، محمدبن یعقوب. ۱۳۸۹٫ اصول کافی. دوره چهار جلدی. ترجمه سیدمهدی آیت‌الهی. تهران. جهان‌آرا. نشر اثر اصلی بی‌تا. چاپ سوم.

گونگ، لوسی. ۱۳۸۹٫ مدیریت راهبردی در رسانه. از نظریه تا اجرا. ترجمه علی‌اکبر فرهنگی و علیرضا قراگوزلو و مریم خطیب‌زاده. تهران. نشر دانژه. نشر اصلی ۲۰۰۸٫ چاپ اول.

گندمی، محمدعلی. ۱۳۷۳٫ «روابط انسانی در مدیریت اسلامی و مقایسه آن با سایر مکاتب». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی. تهران. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.

لوبلان‌ ویکس، ژان و سیلوی، جورج و آن هالیفیلد، سی و لیسی، استفن و برودریک سان، آردیس. ۱۳۸۸٫ مدیریت رسانه. ویرایش۳٫ ترجمه طاهر روشندل اربطانی. تهران. دفتر پژوهش‌های فرهنگی. نشر اثر اصلی ۲۰۰۴٫

محسنیان‌راد، مهدی. ۱۳۸۴٫ ارتباط‌شناسی. ارتباطات انسانی میان‌فردی، گروهی، جمعی. تهران. سروش. چاپ ششم.

محمدی ری‌شهری، محمد. ۱۳۸۸٫ میزان‌الحکمه. با ترجمه فارسی. ویرایش دوم. جلد ۸ و۷٫ ترجمه حمیدرضا شیخی. قم. دارالحدیث. نشر اثر اصلی بی‌تا. چاپ دهم.

مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی. ۱۳۶۹-۱۳۶۱٫ صحیفه نور. مجموعه رهنمود‌های امام خمینی مدظله‌العالی. جلد ۲۰-۱٫ ایران. انتشارات شرکت سهامی چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی. چاپ اول.

معتمدنژاد، کاظم. ۱۳۸۶٫ روزنامه‌نگاری. با فصلی جدید در بازنگری روزنامه‌نگاری معاصر. ویرایش دوم. تهران. انتشارات سپهر. چاپ ششم.

معتمدنژاد، کاظم. ۱۳۸۶٫ وسایل ارتباط جمعی. ویرایش دوم. تهران. انتشارات دانشکده علامه طباطبایی. چاپ ششم.

معتمدی، مهدی. ۱۳۸۹٫ «طراحی الگوی مناسب دوره کارشناسی ارشد مدیریت رسانه با گرایش مدیریت رادیو‌ـ‌تلویزیونی از دیدگاه خبرگان و متخصصان». تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.

معین، محمد. ۱۳۶۳٫ فرهنگ فارسی. تهران. امیرکبیر.

مک براید، شُُن. ۱۳۶۹٫ یک جهان، چندین صدا. ترجمه ایرج پاد. تهران. انتشارات سروش. نشر اصلی اثر بی‌تا.

مک کوایل، دنیس. ۱۳۸۵٫ درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی. ترجمه پرویز اجلالی. تهران. دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها. نشر اثر اصلی ۱۹۸۸٫

مولانا، سیدحمید. ۱۳۸۲٫ الگوی مطبوعات و رسانه‏های اسلامی. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

مولانا، حمید. ۱۳۸۷٫ جریان بین‌المللی اطلاعات. گزارش و تحلیل جهانی. چاپ دوم. E-Book. ترجمه یونس شکرخواه. تهران. مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها. نشر اثر اصلی ۱۹۸۵٫

مولانا، حمید. ۱۳۸۷٫ گذرازنوگرایی. ارتباطات و دگرگونی جامعه. چاپ دوم، E-Book. ترجمه یونس شکرخواه. تهران. دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها. نشر اثر اصلی بی‌تا.

مهدی‌نژاد‌، رسول. ۱۳۹۱‌. «رهیافتی برای تدوین الگوی مدیریت رسانه از دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای». تهران: پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه صداوسیما. دانشکده ارتباطات.

مهرداد، هرمز. ۱۳۸۰٫ مقدمه‌ای بر نظریات و مفاهیم ارتباط جمعی. تهران. فاران.

نبوی، بهروز. ۱۳۸۰٫ مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم اجتماعی. ویرایش ۲٫ تهران. فروردین.

نبوی، محمد حسن. ۱۳۸۷٫ مدیریت اسلامی. ویرایش سوم. قم. مؤسسه بوستان کتاب.

ویمر، راجر؛ دومینیک، جوزف آر. ۱۳۸۴٫ تحقیق در رسانه‌های جمعی. ترجمه کاووس سیدامامی. تهران. سروش. نشر اثر اصلی بی‌تا.

هرمان، پیتر مایکل. ۱۳۸۳٫ انقلاب علمی. ترجمه سیدمحمد عترتی خسروشاهی. تهران. بقعه.

همایون، محمدهادی. ۱۳۷۷٫ «جهانگردی و ارتباطات میان‌فرهنگی». فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع). شماره ۶ و۷٫ ص ۱۶۷ـ۱۹۶٫

سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای/www.KHAMENEI.IR.

و….

Abbasi, Abdus Sattar. Rehman, Kashif Ur & Bibi, Amna. 2010. “Islamic management model”. African Journal of Business Managementfrom the World Wide Web: http://www.academicjournals.org/AJBM. Vol 4(9). p 1873-1882